ผลต่างระหว่างรุ่นของ "ฝ่ายนิติบัญญัติ"
หน้าที่ถูกสร้างด้วย ''''ผู้เรียบเรียง''' : อรณิช รุ่งธิปานนท์ '''ผู้ทรงคุณวุ...' |
ไม่มีความย่อการแก้ไข |
||
| (ไม่แสดง 3 รุ่นระหว่างกลางโดยผู้ใช้คนเดียวกัน) | |||
| บรรทัดที่ 4: | บรรทัดที่ 4: | ||
---- | ---- | ||
ประชาธิปไตย (Democracy) | [[ประชาธิปไตย]] (Democracy) เป็นรูปแบบการปกครองที่ประชาชนเป็นเจ้าของ[[อำนาจอธิปไตย]] ทุกคนมี[[สิทธิเสรีภาพ]]ในการดำเนินชีวิต การแสดงออก และการครอบครองทรัพย์สินภายใต้หลักเสรีภาพ เสมอภาค และมี[[กฎหมาย]]เป็นใหญ่ในการปกครอง สำหรับการปกครองระบอบประชาธิปไตยที่ใช้ในปัจจุบันเป็นแบบทางอ้อม (Indirect Democracy) โดยประชาชนใช้[[อำนาจบริหาร]] [[นิติบัญญัติ]] และ[[ตุลาการ]]ผ่าน[[สถาบันทางการเมือง]]ต่าง ๆ โดยผู้แทนปวงชนหรือผู้ปกครองจะต้องใช้อำนาจทั้งสามฝ่ายให้เป็นไปตามเจตจำนงของประชาชน เพื่อรักษาความเป็นระเบียบเรียบร้อยของสังคมและประโยชน์สุขของส่วนรวม | ||
==สถาบันการเมือง== | ==สถาบันการเมือง== | ||
อำนาจอธิปไตยเป็นอำนาจสูงสุดในการปกครองประเทศ อันประกอบด้วยอำนาจในการออกกฎหมายเพื่อใช้บังคับในประเทศ อำนาจในการบริหารกิจการบ้านเมือง และอำนาจในการพิจารณาพิพากษาคดี ประเทศที่ปกครองด้วยระบอบประชาธิปไตย จะแบ่งแยกอำนาจสามลักษณะนี้ และมอบให้องค์กรหรือสถาบันทางการเมืองของรัฐไปปฏิบัติ | อำนาจอธิปไตยเป็นอำนาจสูงสุดในการปกครองประเทศ อันประกอบด้วยอำนาจในการออกกฎหมายเพื่อใช้บังคับในประเทศ อำนาจในการบริหารกิจการบ้านเมือง และอำนาจในการพิจารณาพิพากษาคดี ประเทศที่ปกครองด้วยระบอบประชาธิปไตย จะแบ่งแยกอำนาจสามลักษณะนี้ และมอบให้องค์กรหรือสถาบันทางการเมืองของรัฐไปปฏิบัติ<ref>พรชัย เลื่อนฉวี. (2550). กฎหมายรัฐธรรมนูญและสถาบันการเมือง. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิต, หน้า 85. </ref> ซึ่งได้แก่ [[คณะรัฐมนตรี]]หรือสถาบันบริหาร (Executive) ได้รับมอบหมายให้ใช้อำนาจในการกำหนดนโยบายและบริหารประเทศ [[รัฐสภา]]หรือ[[สถาบันนิติบัญญัติ]] (Legislature) มีหน้าที่[[ตรากฎหมาย]] [[ควบคุมการบริหารราชการแผ่นดิน]]ของ[[รัฐบาล]] และทำหน้าที่ในฐานะเป็นตัวแทนของประชาชน [[ศาล]]และ[[ตุลาการ]]หรือ[[สถาบันตุลาการ]] (Judiciary) ทำหน้าที่พิจารณาและชี้ขาดคดีความต่าง ๆ ให้เป็นไปตามตัวบทกฎหมาย เพื่อให้เกิดความเป็นธรรมในสังคม และรักษาไว้ซึ่งความยุติธรรมตามที่กฎหมายบัญญัติไว้ สถาบันทางการเมืองทั้งสามฝ่ายต่างมีความเป็นอิสระจากกันในการปฏิบัติงาน แต่ก็มีกลไกใน[[การตรวจสอบและถ่วงดุลการใช้อำนาจ]]ซึ่งกันและกัน (Checks and Balances) รวมทั้งรับผิดชอบต่อประชาชน<ref>อมร รักษาสัตย์. (2539). ประชาธิปไตย อุดมการณ์ หลักการ และแบบอย่างการปกครองหลายประเทศ. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, หน้า 41. </ref> เพื่อป้องกันไม่ให้ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งมีอำนาจมากกว่าฝ่ายอื่น อันนำไปสู่การใช้อำนาจเกินขอบเขตและเป็นไปในทางที่ผิด ทำให้ประชาชนและประเทศได้รับความเดือดร้อนเสียหาย | ||
==สถาบันนิติบัญญัติ== | ==สถาบันนิติบัญญัติ== | ||
สถาบันนิติบัญญัติ หรือรัฐสภา เป็นสถาบันทางการเมืองที่มีความสำคัญยิ่งของการปกครองในระบอบประชาธิปไตย สมาชิกรัฐสภาคือบุคคลที่ได้รับเลือกจากประชาชน หรือโดยการแต่งตั้งจากประมุขของรัฐ | สถาบันนิติบัญญัติ หรือรัฐสภา เป็นสถาบันทางการเมืองที่มีความสำคัญยิ่งของการปกครองในระบอบประชาธิปไตย สมาชิกรัฐสภาคือบุคคลที่ได้รับเลือกจากประชาชน หรือโดยการแต่งตั้งจากประมุขของรัฐ ให้เข้าไปปฏิบัติหน้าที่ในการตรากฎหมายเพื่อใช้ในการบริหารประเทศ และปกป้องสิทธิเสรีภาพของประชาชน รวมทั้งการสร้างความเป็นระเบียบเรียบร้อยให้เกิดขึ้นแก่สังคม | ||
สถาบันนิติบัญญัติสามารถแบ่งได้เป็น ๒ รูปแบบ คือ | สถาบันนิติบัญญัติสามารถแบ่งได้เป็น ๒ รูปแบบ คือ แบบ[[สภาคู่]] (Bicameral Legislature) และแบบ[[สภาเดียว]] (Unicameral Legislature) ซึ่งแต่ละประเทศจะใช้รูปแบบใดก็ขึ้นอยู่กับเหตุผลทางประวัติศาสตร์ และบริบททางการเมือง อย่างเช่น รัฐสภาของสหราชอาณาจักรเป็นแบบสภาคู่ ประกอบด้วย[[สภาสามัญ]]และ[[สภาขุนนาง]] เนื่องจากในอดีตได้เกิด[[ความขัดแย้ง]]ระหว่างบุคคลสองกลุ่ม คือ กลุ่มพระและขุนนางชั้นผู้ใหญ่ กับกลุ่มอัศวินและผู้แทนสามัญชน เมื่อกษัตริย์อังกฤษได้เรียกบุคคลเหล่านี้มาประชุมร่วมกันเพื่อขอความเห็นชอบเรื่องการจัดเก็บภาษีให้แก่[[กษัตริย์]] ทั้งสองกลุ่มมีความคิดเห็นแตกต่างกัน เพราะมีฐานะ แนวคิด และผลประโยชน์ที่แตกต่างกัน ทำให้ต้องแยกกันประชุม ซึ่งต่อมาพระและขุนนางก็กลายมาเป็นสภาขุนนาง ส่วนอัศวินและผู้แทนสามัญชนก็กลายมาเป็นสภาสามัญ<ref>อ้างแล้วใน พรชัย เลื่อนฉวี, หน้า 137. </ref> | ||
นอกจากนี้ โครงสร้างของรัฐยังเป็นอีกปัจจัยหนึ่งที่กำหนดรูปแบบของสถาบันนิติบัญญัติ ประเทศที่มีรูปแบบการปกครองแบบสหพันธรัฐ อาทิ สหรัฐอเมริกา ออสเตรเลีย และบราซิล จำเป็นต้องใช้รูปแบบสภาคู่ เพราะโครงสร้างของรัฐที่มีระดับชาติและระดับมลรัฐเคียงคู่กันเป็นเงื่อนไขที่กำหนดให้มีสองสภา | นอกจากนี้ โครงสร้างของรัฐยังเป็นอีกปัจจัยหนึ่งที่กำหนดรูปแบบของสถาบันนิติบัญญัติ ประเทศที่มีรูปแบบการปกครองแบบสหพันธรัฐ อาทิ สหรัฐอเมริกา ออสเตรเลีย และบราซิล จำเป็นต้องใช้รูปแบบสภาคู่ เพราะโครงสร้างของรัฐที่มีระดับชาติและระดับมลรัฐเคียงคู่กันเป็นเงื่อนไขที่กำหนดให้มีสองสภา อย่างเช่น[[สภาคองเกรส]]ของสหรัฐอเมริกา ที่สภาผู้แทนราษฎรมีจำนวนสมาชิกตามอัตราส่วนของ[[พลเมือง]]ในแต่ละมลรัฐ ส่วน[[วุฒิสภา]]ให้มีจำนวนสมาชิกเท่า ๆ กันทุกมลรัฐ | ||
สำหรับประเทศที่เป็นรัฐเดี่ยว สามารถเลือกใช้รูปแบบสภาคู่หรือสภาเดียวก็ได้ตามเหตุผลและความมุ่งหมายทางการเมืองของแต่ละประเทศ บางประเทศที่เป็นรัฐเดี่ยวกำหนดให้มีสองสภา โดยต้องการให้สภาที่สอง หรือวุฒิสภา | สำหรับประเทศที่เป็นรัฐเดี่ยว สามารถเลือกใช้รูปแบบสภาคู่หรือสภาเดียวก็ได้ตามเหตุผลและความมุ่งหมายทางการเมืองของแต่ละประเทศ บางประเทศที่เป็นรัฐเดี่ยวกำหนดให้มีสองสภา โดยต้องการให้สภาที่สอง หรือวุฒิสภา ทำหน้าที่เป็นสภากลั่นกรองและเหนี่ยวรั้งมิให้[[สภาผู้แทนราษฎร]]ปฏิบัติงานเร็วจนขาดความรอบคอบ ในขณะที่บางประเทศ โดยเฉพาะประเทศที่มีรูปแบบ[[รัฐเดี่ยว]]ขนาดเล็ก อาทิ เดนมาร์ก นอร์เวย์ นิวซีแลนด์ และสิงคโปร์ ใช้รูปแบบสภาเดียว เนื่องจากประเทศเหล่านี้สามารถแก้ไขปัญหาดุลยภาพของอำนาจทางการเมืองได้ง่ายกว่ารัฐเดี่ยวขนาดใหญ่ นอกจากนี้ การมีสภาเดียวยังทำให้การดำเนินงานทางนิติบัญญัติทำได้รวดเร็ว ประหยัดงบประมาณ และถือว่าสมาชิกที่มาจากการเลือกตั้งในรูปแบบสภาเดียวได้รับมอบอำนาจโดยตรงจากประชาชน<ref>เรื่องเดียวกัน, หน้า 139-140. </ref> ซึ่งแตกต่างจากสถาบันนิติบัญญัติแบบสภาคู่ ที่อาจมีทั้งสมาชิกที่มาจาก[[การเลือกตั้ง]]และการแต่งตั้งประกอบกัน | ||
ในระบบสภาคู่ | ในระบบสภาคู่ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรมาจาก[[การเลือกตั้งโดยตรง]]จากประชาชน เพราะเงื่อนไขสำคัญของ[[การปกครองระบอบประชาธิปไตยแบบทางอ้อม]] ประชาชนผู้เป็นเจ้าของอำนาจอธิปไตย ต้องได้เลือกและมอบอำนาจให้แก่บุคคลที่ตนเองไว้วางใจให้เข้าไปทำหน้าที่แทน ส่วนวุฒิสภานั้น บางประเทศสมาชิกวุฒิสภามาจากการเลือกตั้งโดยตรงจากประชาชน บางประเทศมาจากการแต่งตั้ง และบางประเทศมาจากทั้งการเลือกตั้งและการแต่งตั้ง | ||
==รัฐสภาไทย== | ==รัฐสภาไทย== | ||
| บรรทัดที่ 26: | บรรทัดที่ 26: | ||
'''รูปแบบรัฐสภาไทย''' | '''รูปแบบรัฐสภาไทย''' | ||
นับตั้งแต่การเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อวันที่ 24 มิถุนายน 2475 ประเทศไทยปกครองโดยระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข | นับตั้งแต่การเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อวันที่ [[24 มิถุนายน 2475]] ประเทศไทยปกครองโดยระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข พระมหากษัตริย์ทรงอยู่ภายใต้[[รัฐธรรมนูญ]]และทรงมิได้ใช้[[พระราชอำนาจ]]อธิปไตยด้วยพระองค์เอง แต่ทรงใช้อำนาจนี้ผ่านองค์กรหรือหน่วยงานที่รับผิดชอบ โดยรัฐธรรมนูญบัญญัติให้พระมหากษัตริย์ทรงใช้อำนาจบริหารผ่านคณะรัฐมนตรี ทรงใช้อำนาจนิติบัญญัติผ่านรัฐสภา และทรงใช้อำนาจตุลาการผ่านศาล | ||
ประเทศไทยมีรัฐสภาเป็นองค์กรที่ใช้อำนาจนิติบัญญัติ เคยใช้ทั้งรูปแบบสภาเดียวและสองสภา ส่วนที่มาและจำนวนของสมาชิกรัฐสภาในแต่ละสมัยก็แตกต่างกันไปตามที่รัฐธรรมนูญแต่ละฉบับบัญญัติไว้ โดยเริ่มแรกประเทศไทยใช้รูปแบบสภาเดียว พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475 | ประเทศไทยมีรัฐสภาเป็นองค์กรที่ใช้อำนาจนิติบัญญัติ เคยใช้ทั้งรูปแบบสภาเดียวและสองสภา ส่วนที่มาและจำนวนของสมาชิกรัฐสภาในแต่ละสมัยก็แตกต่างกันไปตามที่รัฐธรรมนูญแต่ละฉบับบัญญัติไว้ โดยเริ่มแรกประเทศไทยใช้รูปแบบสภาเดียว [[พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475]] ซึ่งถือเป็น[[รัฐธรรมนูญฉบับแรกของไทย]] บัญญัติให้มีสภาเดียว คือ [[สภาผู้แทนราษฎร]] และได้กำหนดจำนวนและที่มาของสมาชิกในสภาผู้แทนราษฎรแตกต่างกันตามช่วงเวลา ซึ่งแบ่งไว้เป็นสามช่วงเวลา และค่อย ๆ ทยอยให้ประชาชนได้เลือกสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรเอง<ref>พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475 หมวด 3 สภาผู้แทนราษฎร</ref> | ||
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช 2475 ซึ่งเป็นรัฐธรรมนูญถาวรฉบับแรกของไทย กำหนดให้มีสภาผู้แทนราษฎรสภาเดียวเช่นกัน แต่ได้กำหนดให้มีสมาชิกสองประเภท แต่ละประเภทให้มีจำนวนเท่ากัน โดยสมาชิกประเภทที่ 1 ให้มาจากการเลือกตั้ง สมาชิกประเภทที่ 2 ให้มาจากการแต่งตั้ง เพื่อให้สมาชิกที่มาจากการแต่งตั้งคอยช่วยเหลือและกลั่นกรองงานของสมาชิกที่มาจากการเลือกตั้ง เพื่อให้การทำงานเกิดประโยชน์แก่ประชาชนมากที่สุด เพราะในเวลานั้นยังมีประชาชนอีกจำนวนมากที่ไม่ได้รับการศึกษาเพียงพอที่จะสามารถจัดการปกครองเพื่อป้องกันผลประโยชน์ของตนเองได้บริบูรณ์ | [[รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช 2475]] ซึ่งเป็นรัฐธรรมนูญถาวรฉบับแรกของไทย กำหนดให้มีสภาผู้แทนราษฎรสภาเดียวเช่นกัน แต่ได้กำหนดให้มีสมาชิกสองประเภท แต่ละประเภทให้มีจำนวนเท่ากัน โดยสมาชิกประเภทที่ 1 ให้มาจากการเลือกตั้ง สมาชิกประเภทที่ 2 ให้มาจากการแต่งตั้ง เพื่อให้สมาชิกที่มาจากการแต่งตั้งคอยช่วยเหลือและกลั่นกรองงานของสมาชิกที่มาจากการเลือกตั้ง เพื่อให้การทำงานเกิดประโยชน์แก่ประชาชนมากที่สุด เพราะในเวลานั้นยังมีประชาชนอีกจำนวนมากที่ไม่ได้รับการศึกษาเพียงพอที่จะสามารถจัดการปกครองเพื่อป้องกันผลประโยชน์ของตนเองได้บริบูรณ์<ref>ไพโรจน์ โพธิไสย.ประวัติวุฒิสภา, (ออนไลน์). สืบค้นจาก http://www.senate.go.th/w3c/senate/main.php?url=content&id=15. (เมื่อวันที่ 23 กรกฎาคม 2557) </ref> | ||
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2489 กำหนดให้มีสองสภาเป็นครั้งแรก คือ สภาผู้แทนราษฎร | [[รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2489]] กำหนดให้มีสองสภาเป็นครั้งแรก คือ [[สภาผู้แทนราษฎร]] และ[[พฤฒสภา]] ซึ่งก็คือวุฒิสภาในปัจจุบัน รัฐธรรมนูญฉบับนี้บัญญัติให้สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรมาจากการเลือกตั้งโดยตรงจากประชาชน ส่วนสมาชิกพฤฒสภามาจาก[[การเลือกตั้งโดยอ้อม]] คือ ให้สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช 2475 เป็นผู้เลือก[[สมาชิกพฤฒสภา]] | ||
รัฐธรรมนูญฉบับต่อ ๆ มา ของไทย บัญญัติให้รัฐสภาเป็นแบบสภาเดียวบ้างสองสภาบ้างสลับกันไป สำหรับรัฐธรรมนูญในอดีตที่บัญญัติให้มีวุฒิสภา ได้กำหนดให้สมาชิกวุฒิสภามาจากการแต่งตั้ง แต่เมื่อมีการปฏิรูปการเมืองครั้งสำคัญและมีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 สมาชิกวุฒิสภาจึงมาจากการเลือกตั้งโดยตรงจากประชาชนเป็นครั้งแรก ทั้งนี้ หลังจากรัฐธรรมนูญฉบับนี้ได้ใช้บังคับมาระยะหนึ่ง จึงมีข้อกังวลว่า | รัฐธรรมนูญฉบับต่อ ๆ มา ของไทย บัญญัติให้รัฐสภาเป็นแบบสภาเดียวบ้างสองสภาบ้างสลับกันไป สำหรับรัฐธรรมนูญในอดีตที่บัญญัติให้มีวุฒิสภา ได้กำหนดให้สมาชิกวุฒิสภามาจากการแต่งตั้ง แต่เมื่อมีการปฏิรูปการเมืองครั้งสำคัญและมีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 สมาชิกวุฒิสภาจึงมาจากการเลือกตั้งโดยตรงจากประชาชนเป็นครั้งแรก ทั้งนี้ หลังจากรัฐธรรมนูญฉบับนี้ได้ใช้บังคับมาระยะหนึ่ง จึงมีข้อกังวลว่า สมาชิกวุฒิสภาที่มาจากการเลือกตั้งไม่มี[[ความเป็นกลางทางการเมือง]]อย่างแท้จริง มีการอาศัย[[ฐานเสียง]]จาก[[นักการเมือง]]เพื่อให้ได้รับเลือกตั้ง อันนำมาสู่การเป็นสภาเครือญาติกับสภาผู้แทนราษฎร สภาพการณ์เช่นนี้ทำให้การตรวจสอบฝ่ายบริหารของวุฒิสภาไม่เป็นไปตามหลักการตรวจสอบและการถ่วงดุลอำนาจของระบอบประชาธิปไตย ดังนั้น รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 ซึ่งได้จัดทำขึ้นภายหลังการ[[รัฐประหาร]]เมื่อ พ.ศ. 2549 จึงบัญญัติให้สมาชิกวุฒิสภามาจากการเลือกตั้งส่วนหนึ่ง และมาจากการสรรหาอีกส่วนหนึ่ง เพื่อเป็นการแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้น และมีเจตนารมณ์ให้วุฒิสภาเป็นสภาของผู้ทรงคุณวุฒิที่มีความรู้และประสบการณ์ที่หลากหลาย และมีความเป็นกลางมากที่สุด<ref>ชนินทร์ ติชาวัน. (2550). การปฏิรูปวุฒิสภาแบบลิงแก้แห, (ออนไลน์). สืบค้นจาก | ||
http://www.pub-law.net/publaw/view.aspx?id=1145 (เมื่อวันที่ 25 กรกฎาคม 2557) </ref> | |||
'''อำนาจหน้าที่รัฐสภาไทย''' | '''อำนาจหน้าที่รัฐสภาไทย''' | ||
| บรรทัดที่ 40: | บรรทัดที่ 42: | ||
รัฐธรรมนูญของไทยแต่ละฉบับได้บัญญัติให้รัฐสภาเป็นองค์กรทางการเมืองที่ใช้อำนาจนิติบัญญัติแทนประชาชน ซึ่งสามารถจำแนกอำนาจหน้าที่หลักของรัฐสภาได้ 4 ข้อ ดังนี้ | รัฐธรรมนูญของไทยแต่ละฉบับได้บัญญัติให้รัฐสภาเป็นองค์กรทางการเมืองที่ใช้อำนาจนิติบัญญัติแทนประชาชน ซึ่งสามารถจำแนกอำนาจหน้าที่หลักของรัฐสภาได้ 4 ข้อ ดังนี้ | ||
1. อำนาจนิติบัญญัติ คือ การตรากฎหมาย การยกเลิกกฎหมาย การแก้ไขเพิ่มเติมกฎหมาย | 1. อำนาจนิติบัญญัติ คือ [[การตรากฎหมาย]] [[การยกเลิกกฎหมาย]] [[การแก้ไขเพิ่มเติมกฎหมาย]] รวมทั้ง[[การอนุมัติพระราชกำหนด]] และ[[การแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญ]] | ||
2. อำนาจควบคุมการบริหารราชการแผ่นดิน คือ | 2. อำนาจควบคุมการบริหารราชการแผ่นดิน คือ การควบคุมและตรวจสอบการบริหารงานของ[[รัฐบาล]] ให้เป็นไปตามนโยบายที่แถลงไว้ต่อรัฐสภา โดยวิธีการต่าง ๆ เช่น [[การตั้งกระทู้ถาม]] [[การตรวจสอบโดยคณะกรรมาธิการ]] [[การขอเปิดอภิปรายทั่วไป]]เพื่อให้คณะรัฐมนตรีแถลงข้อเท็จจริงหรือชี้แจงปัญหา และ[[การขอเปิดอภิปรายทั่วไปเพื่อลงมติไม่ไว้วางใจ]] เป็นต้น | ||
3. อำนาจในการให้ความเห็นชอบ รัฐสภาในฐานะที่เป็นสถาบันตัวแทนของประชาชน จึงมีอำนาจในการพิจารณาให้ความเห็นชอบเรื่องสำคัญ ๆ ที่มีผลกระทบต่อประชาชน หรือเกี่ยวข้องกับผลประโยชน์ของชาติ เช่น การตั้งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ การสืบราชสมบัติ การประกาศสงคราม | 3. อำนาจในการให้ความเห็นชอบ รัฐสภาในฐานะที่เป็นสถาบันตัวแทนของประชาชน จึงมีอำนาจในการพิจารณาให้ความเห็นชอบเรื่องสำคัญ ๆ ที่มีผลกระทบต่อประชาชน หรือเกี่ยวข้องกับผลประโยชน์ของชาติ เช่น [[การตั้งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์]] [[การสืบราชสมบัติ]] [[การประกาศสงคราม]] [[การทำหนังสือสัญญาระหว่างประเทศ]]ที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงอาณาเขตหรืออำนาจอธิปไตยของชาติ เป็นต้น | ||
4. อำนาจอื่น ๆ ได้แก่ การให้วุฒิสภามีอำนาจหน้าที่ในการสรรหาบุคคลมาดำรงตำแหน่งในองค์กรต่าง ๆ และมีอำนาจถอดถอนผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมือง | 4. อำนาจอื่น ๆ ได้แก่ การให้วุฒิสภามีอำนาจหน้าที่ในการสรรหาบุคคลมาดำรงตำแหน่งในองค์กรต่าง ๆ และมีอำนาจถอดถอนผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมือง ซึ่งอำนาจหน้าที่นี้ได้มีบัญญัติไว้ใน[[รัฐธรรมนูญฉบับพุทธศักราช 2540]] และฉบับพุทธศักราช 2550 | ||
อนึ่ง ในการปกครองระบอบประชาธิปไตยแบบทางอ้อม สภาผู้แทนราษฎรซึ่งสมาชิกมาจากการเลือกตั้งโดยตรงของประชาชน ย่อมมีอำนาจมากกว่าวุฒิสภา เช่น ในการพิจารณาร่างพระราชบัญญัติ หากวุฒิสภาได้แก้ไขเพิ่มเติมร่างพระราชบัญญัติที่ได้ผ่านความเห็นชอบจากสภาผู้แทนราษฎรแล้ว แต่สภาผู้แทนราษฎรไม่เห็นชอบด้วยกับการแก้ไขเพิ่มเติมของวุฒิสภาและมีมติยืนยันร่างเดิม ก็ให้ถือว่าร่างพระราชบัญญัตินั้นได้รับความเห็นชอบจากรัฐสภา เป็นต้น อย่างไรก็ดี ที่ผ่านมาในอดีตประเทศไทยเคยมีรัฐธรรมนูญที่บัญญัติให้วุฒิสภามีอำนาจเกือบเท่าเทียมกับสภาผู้แทนราษฎรสองฉบับ ซึ่งได้แก่ รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พุทธศักราช 2490 | อนึ่ง ในการปกครองระบอบประชาธิปไตยแบบทางอ้อม สภาผู้แทนราษฎรซึ่งสมาชิกมาจากการเลือกตั้งโดยตรงของประชาชน ย่อมมีอำนาจมากกว่าวุฒิสภา เช่น ในการพิจารณาร่างพระราชบัญญัติ หากวุฒิสภาได้แก้ไขเพิ่มเติมร่างพระราชบัญญัติที่ได้ผ่านความเห็นชอบจากสภาผู้แทนราษฎรแล้ว แต่สภาผู้แทนราษฎรไม่เห็นชอบด้วยกับการแก้ไขเพิ่มเติมของวุฒิสภาและมีมติยืนยันร่างเดิม ก็ให้ถือว่าร่างพระราชบัญญัตินั้นได้รับความเห็นชอบจากรัฐสภา เป็นต้น อย่างไรก็ดี ที่ผ่านมาในอดีตประเทศไทยเคยมีรัฐธรรมนูญที่บัญญัติให้วุฒิสภามีอำนาจเกือบเท่าเทียมกับสภาผู้แทนราษฎรสองฉบับ ซึ่งได้แก่ [[รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พุทธศักราช 2490]] และ[[รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2511]] รัฐธรรมนูญทั้งสองฉบับได้บัญญัติให้วุฒิสภามีอำนาจในการเสนอร่าง[[พระราชบัญญัติ]] และมีอำนาจใน[[การเสนอญัตติขอเปิดอภิปรายทั่วไปเพื่อลงมติไม่ไว้วางใจรัฐมนตรีเป็นรายบุคคลหรือทั้งคณะ]]ได้เช่นเดียวกับสภาผู้แทนราษฎร นอกจากนี้ รัฐธรรมนูญฉบับพุทธศักราช 2511 ยังบัญญัติให้ร่างพระราชบัญญัติที่สมาชิกวุฒิสภาเป็นผู้เสนอ ให้เสนอต่อวุฒิสภาเพื่อพิจารณาก่อน แล้วจึงส่งให้สภาผู้แทนราษฎรพิจารณาต่อไป ซึ่งปกติร่างพระราชบัญญัติจะต้องเสนอให้สภาผู้แทนราษฎรพิจารณาก่อน<ref>พงศ์เอก อภิรักษ์โยธิน. เอกสารวิชาการส่วนบุคคลเรื่อง วุฒิสภาตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550, (ออนไลน์). หน้า 19-20. สืบค้นจาก http://elib3.ect.go.th/Multim/Aped/Aped01_34.pdf (เมื่อวันที่ 25 กรกฎาคม 2557) </ref> | ||
==อ้างอิง== | |||
<references/> | |||
==หนังสือแนะนำให้อ่านต่อ== | ==หนังสือแนะนำให้อ่านต่อ== | ||
คณะอนุกรรมการจัดทำหนังสือรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย. สรรสาระรัฐธรรมนูญไทย. กรุงเทพฯ : สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร สำนักการพิมพ์, 2548. | คณะอนุกรรมการจัดทำหนังสือรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย. '''สรรสาระรัฐธรรมนูญไทย.''' กรุงเทพฯ : สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร สำนักการพิมพ์, 2548. | ||
พลโทพงศ์เอก อภิรักษ์โยธิน. เอกสารวิชาการส่วนบุคคลเรื่อง วุฒิสภาตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550, (ออนไลน์). สืบค้นจาก http://elib3.ect.go.th/Multim/Aped/Aped01_34.pdf | พลโทพงศ์เอก อภิรักษ์โยธิน. '''เอกสารวิชาการส่วนบุคคลเรื่อง วุฒิสภาตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550''', (ออนไลน์). สืบค้นจาก http://elib3.ect.go.th/Multim/Aped/Aped01_34.pdf | ||
พรชัย เลื่อนฉวี. กฎหมายรัฐธรรมนูญและสถาบันการเมือง. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิต, 2550. | พรชัย เลื่อนฉวี. '''กฎหมายรัฐธรรมนูญและสถาบันการเมือง.''' กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิต, 2550. | ||
อมร รักษาสัตย์. ประชาธิปไตย อุดมการณ์ หลักการ และแบบอย่างการปกครองหลายประเทศ. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2539. | อมร รักษาสัตย์. '''ประชาธิปไตย อุดมการณ์ หลักการ และแบบอย่างการปกครองหลายประเทศ.''' กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2539. | ||
==บรรณานุกรม== | ==บรรณานุกรม== | ||
ชนินทร์ ติชาวัน. (2550). การปฏิรูปวุฒิสภาแบบลิงแก้แห, (ออนไลน์). สืบค้นจาก http://www.pub-law.net/publaw/view.aspx?id=1145 (เมื่อวันที่ 25 กรกฎาคม 2557) | ชนินทร์ ติชาวัน. (2550). '''การปฏิรูปวุฒิสภาแบบลิงแก้แห''', (ออนไลน์). สืบค้นจาก http://www.pub-law.net/publaw/view.aspx?id=1145 (เมื่อวันที่ 25 กรกฎาคม 2557) | ||
พงศ์เอก อภิรักษ์โยธิน. (ม.ป.ป.). เอกสารวิชาการส่วนบุคคลเรื่อง วุฒิสภาตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยพุทธศักราช 2550, (ออนไลน์). สืบค้นจาก http://elib3.ect.go.th/Multim/Aped/Aped01_34.pdf (เมื่อวันที่ 25 กรกฎาคม 2557) | พงศ์เอก อภิรักษ์โยธิน. (ม.ป.ป.). '''เอกสารวิชาการส่วนบุคคลเรื่อง วุฒิสภาตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยพุทธศักราช 2550''', (ออนไลน์). สืบค้นจาก http://elib3.ect.go.th/Multim/Aped/Aped01_34.pdf (เมื่อวันที่ 25 กรกฎาคม 2557) | ||
พรชัย เลื่อนฉวี. (2550). กฎหมายรัฐธรรมนูญและสถาบันการเมือง. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิต. | พรชัย เลื่อนฉวี. (2550). '''กฎหมายรัฐธรรมนูญและสถาบันการเมือง.''' กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิต. | ||
ไพโรจน์ โพธิไสย. (ม.ป.ป.). ประวัติวุฒิสภา, (ออนไลน์). สืบค้นจาก http://www.senate.go.th/w3c/senate/main.php?url=content&id=15. (เมื่อวันที่ 23 กรกฎาคม 2557) | ไพโรจน์ โพธิไสย. (ม.ป.ป.). '''ประวัติวุฒิสภา''', (ออนไลน์). สืบค้นจาก http://www.senate.go.th/w3c/senate/main.php?url=content&id=15. (เมื่อวันที่ 23 กรกฎาคม 2557) | ||
พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475 หมวด 3 สภาผู้แทนราษฎร | พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475 หมวด 3 สภาผู้แทนราษฎร | ||
อมร รักษาสัตย์. (2539). ประชาธิปไตย อุดมการณ์ หลักการ และแบบอย่างการปกครองหลายประเทศ. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. | อมร รักษาสัตย์. (2539). '''ประชาธิปไตย อุดมการณ์ หลักการ และแบบอย่างการปกครองหลายประเทศ.''' กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. | ||
[[หมวดหมู่:รัฐสภา]] | [[หมวดหมู่:รัฐสภา]] | ||
รุ่นแก้ไขปัจจุบันเมื่อ 13:13, 5 เมษายน 2558
ผู้เรียบเรียง : อรณิช รุ่งธิปานนท์
ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ : นายจเร พันธุ์เปรื่อง
ประชาธิปไตย (Democracy) เป็นรูปแบบการปกครองที่ประชาชนเป็นเจ้าของอำนาจอธิปไตย ทุกคนมีสิทธิเสรีภาพในการดำเนินชีวิต การแสดงออก และการครอบครองทรัพย์สินภายใต้หลักเสรีภาพ เสมอภาค และมีกฎหมายเป็นใหญ่ในการปกครอง สำหรับการปกครองระบอบประชาธิปไตยที่ใช้ในปัจจุบันเป็นแบบทางอ้อม (Indirect Democracy) โดยประชาชนใช้อำนาจบริหาร นิติบัญญัติ และตุลาการผ่านสถาบันทางการเมืองต่าง ๆ โดยผู้แทนปวงชนหรือผู้ปกครองจะต้องใช้อำนาจทั้งสามฝ่ายให้เป็นไปตามเจตจำนงของประชาชน เพื่อรักษาความเป็นระเบียบเรียบร้อยของสังคมและประโยชน์สุขของส่วนรวม
สถาบันการเมือง
อำนาจอธิปไตยเป็นอำนาจสูงสุดในการปกครองประเทศ อันประกอบด้วยอำนาจในการออกกฎหมายเพื่อใช้บังคับในประเทศ อำนาจในการบริหารกิจการบ้านเมือง และอำนาจในการพิจารณาพิพากษาคดี ประเทศที่ปกครองด้วยระบอบประชาธิปไตย จะแบ่งแยกอำนาจสามลักษณะนี้ และมอบให้องค์กรหรือสถาบันทางการเมืองของรัฐไปปฏิบัติ[1] ซึ่งได้แก่ คณะรัฐมนตรีหรือสถาบันบริหาร (Executive) ได้รับมอบหมายให้ใช้อำนาจในการกำหนดนโยบายและบริหารประเทศ รัฐสภาหรือสถาบันนิติบัญญัติ (Legislature) มีหน้าที่ตรากฎหมาย ควบคุมการบริหารราชการแผ่นดินของรัฐบาล และทำหน้าที่ในฐานะเป็นตัวแทนของประชาชน ศาลและตุลาการหรือสถาบันตุลาการ (Judiciary) ทำหน้าที่พิจารณาและชี้ขาดคดีความต่าง ๆ ให้เป็นไปตามตัวบทกฎหมาย เพื่อให้เกิดความเป็นธรรมในสังคม และรักษาไว้ซึ่งความยุติธรรมตามที่กฎหมายบัญญัติไว้ สถาบันทางการเมืองทั้งสามฝ่ายต่างมีความเป็นอิสระจากกันในการปฏิบัติงาน แต่ก็มีกลไกในการตรวจสอบและถ่วงดุลการใช้อำนาจซึ่งกันและกัน (Checks and Balances) รวมทั้งรับผิดชอบต่อประชาชน[2] เพื่อป้องกันไม่ให้ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งมีอำนาจมากกว่าฝ่ายอื่น อันนำไปสู่การใช้อำนาจเกินขอบเขตและเป็นไปในทางที่ผิด ทำให้ประชาชนและประเทศได้รับความเดือดร้อนเสียหาย
สถาบันนิติบัญญัติ
สถาบันนิติบัญญัติ หรือรัฐสภา เป็นสถาบันทางการเมืองที่มีความสำคัญยิ่งของการปกครองในระบอบประชาธิปไตย สมาชิกรัฐสภาคือบุคคลที่ได้รับเลือกจากประชาชน หรือโดยการแต่งตั้งจากประมุขของรัฐ ให้เข้าไปปฏิบัติหน้าที่ในการตรากฎหมายเพื่อใช้ในการบริหารประเทศ และปกป้องสิทธิเสรีภาพของประชาชน รวมทั้งการสร้างความเป็นระเบียบเรียบร้อยให้เกิดขึ้นแก่สังคม
สถาบันนิติบัญญัติสามารถแบ่งได้เป็น ๒ รูปแบบ คือ แบบสภาคู่ (Bicameral Legislature) และแบบสภาเดียว (Unicameral Legislature) ซึ่งแต่ละประเทศจะใช้รูปแบบใดก็ขึ้นอยู่กับเหตุผลทางประวัติศาสตร์ และบริบททางการเมือง อย่างเช่น รัฐสภาของสหราชอาณาจักรเป็นแบบสภาคู่ ประกอบด้วยสภาสามัญและสภาขุนนาง เนื่องจากในอดีตได้เกิดความขัดแย้งระหว่างบุคคลสองกลุ่ม คือ กลุ่มพระและขุนนางชั้นผู้ใหญ่ กับกลุ่มอัศวินและผู้แทนสามัญชน เมื่อกษัตริย์อังกฤษได้เรียกบุคคลเหล่านี้มาประชุมร่วมกันเพื่อขอความเห็นชอบเรื่องการจัดเก็บภาษีให้แก่กษัตริย์ ทั้งสองกลุ่มมีความคิดเห็นแตกต่างกัน เพราะมีฐานะ แนวคิด และผลประโยชน์ที่แตกต่างกัน ทำให้ต้องแยกกันประชุม ซึ่งต่อมาพระและขุนนางก็กลายมาเป็นสภาขุนนาง ส่วนอัศวินและผู้แทนสามัญชนก็กลายมาเป็นสภาสามัญ[3]
นอกจากนี้ โครงสร้างของรัฐยังเป็นอีกปัจจัยหนึ่งที่กำหนดรูปแบบของสถาบันนิติบัญญัติ ประเทศที่มีรูปแบบการปกครองแบบสหพันธรัฐ อาทิ สหรัฐอเมริกา ออสเตรเลีย และบราซิล จำเป็นต้องใช้รูปแบบสภาคู่ เพราะโครงสร้างของรัฐที่มีระดับชาติและระดับมลรัฐเคียงคู่กันเป็นเงื่อนไขที่กำหนดให้มีสองสภา อย่างเช่นสภาคองเกรสของสหรัฐอเมริกา ที่สภาผู้แทนราษฎรมีจำนวนสมาชิกตามอัตราส่วนของพลเมืองในแต่ละมลรัฐ ส่วนวุฒิสภาให้มีจำนวนสมาชิกเท่า ๆ กันทุกมลรัฐ
สำหรับประเทศที่เป็นรัฐเดี่ยว สามารถเลือกใช้รูปแบบสภาคู่หรือสภาเดียวก็ได้ตามเหตุผลและความมุ่งหมายทางการเมืองของแต่ละประเทศ บางประเทศที่เป็นรัฐเดี่ยวกำหนดให้มีสองสภา โดยต้องการให้สภาที่สอง หรือวุฒิสภา ทำหน้าที่เป็นสภากลั่นกรองและเหนี่ยวรั้งมิให้สภาผู้แทนราษฎรปฏิบัติงานเร็วจนขาดความรอบคอบ ในขณะที่บางประเทศ โดยเฉพาะประเทศที่มีรูปแบบรัฐเดี่ยวขนาดเล็ก อาทิ เดนมาร์ก นอร์เวย์ นิวซีแลนด์ และสิงคโปร์ ใช้รูปแบบสภาเดียว เนื่องจากประเทศเหล่านี้สามารถแก้ไขปัญหาดุลยภาพของอำนาจทางการเมืองได้ง่ายกว่ารัฐเดี่ยวขนาดใหญ่ นอกจากนี้ การมีสภาเดียวยังทำให้การดำเนินงานทางนิติบัญญัติทำได้รวดเร็ว ประหยัดงบประมาณ และถือว่าสมาชิกที่มาจากการเลือกตั้งในรูปแบบสภาเดียวได้รับมอบอำนาจโดยตรงจากประชาชน[4] ซึ่งแตกต่างจากสถาบันนิติบัญญัติแบบสภาคู่ ที่อาจมีทั้งสมาชิกที่มาจากการเลือกตั้งและการแต่งตั้งประกอบกัน
ในระบบสภาคู่ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรมาจากการเลือกตั้งโดยตรงจากประชาชน เพราะเงื่อนไขสำคัญของการปกครองระบอบประชาธิปไตยแบบทางอ้อม ประชาชนผู้เป็นเจ้าของอำนาจอธิปไตย ต้องได้เลือกและมอบอำนาจให้แก่บุคคลที่ตนเองไว้วางใจให้เข้าไปทำหน้าที่แทน ส่วนวุฒิสภานั้น บางประเทศสมาชิกวุฒิสภามาจากการเลือกตั้งโดยตรงจากประชาชน บางประเทศมาจากการแต่งตั้ง และบางประเทศมาจากทั้งการเลือกตั้งและการแต่งตั้ง
รัฐสภาไทย
รูปแบบรัฐสภาไทย
นับตั้งแต่การเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อวันที่ 24 มิถุนายน 2475 ประเทศไทยปกครองโดยระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข พระมหากษัตริย์ทรงอยู่ภายใต้รัฐธรรมนูญและทรงมิได้ใช้พระราชอำนาจอธิปไตยด้วยพระองค์เอง แต่ทรงใช้อำนาจนี้ผ่านองค์กรหรือหน่วยงานที่รับผิดชอบ โดยรัฐธรรมนูญบัญญัติให้พระมหากษัตริย์ทรงใช้อำนาจบริหารผ่านคณะรัฐมนตรี ทรงใช้อำนาจนิติบัญญัติผ่านรัฐสภา และทรงใช้อำนาจตุลาการผ่านศาล
ประเทศไทยมีรัฐสภาเป็นองค์กรที่ใช้อำนาจนิติบัญญัติ เคยใช้ทั้งรูปแบบสภาเดียวและสองสภา ส่วนที่มาและจำนวนของสมาชิกรัฐสภาในแต่ละสมัยก็แตกต่างกันไปตามที่รัฐธรรมนูญแต่ละฉบับบัญญัติไว้ โดยเริ่มแรกประเทศไทยใช้รูปแบบสภาเดียว พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475 ซึ่งถือเป็นรัฐธรรมนูญฉบับแรกของไทย บัญญัติให้มีสภาเดียว คือ สภาผู้แทนราษฎร และได้กำหนดจำนวนและที่มาของสมาชิกในสภาผู้แทนราษฎรแตกต่างกันตามช่วงเวลา ซึ่งแบ่งไว้เป็นสามช่วงเวลา และค่อย ๆ ทยอยให้ประชาชนได้เลือกสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรเอง[5]
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช 2475 ซึ่งเป็นรัฐธรรมนูญถาวรฉบับแรกของไทย กำหนดให้มีสภาผู้แทนราษฎรสภาเดียวเช่นกัน แต่ได้กำหนดให้มีสมาชิกสองประเภท แต่ละประเภทให้มีจำนวนเท่ากัน โดยสมาชิกประเภทที่ 1 ให้มาจากการเลือกตั้ง สมาชิกประเภทที่ 2 ให้มาจากการแต่งตั้ง เพื่อให้สมาชิกที่มาจากการแต่งตั้งคอยช่วยเหลือและกลั่นกรองงานของสมาชิกที่มาจากการเลือกตั้ง เพื่อให้การทำงานเกิดประโยชน์แก่ประชาชนมากที่สุด เพราะในเวลานั้นยังมีประชาชนอีกจำนวนมากที่ไม่ได้รับการศึกษาเพียงพอที่จะสามารถจัดการปกครองเพื่อป้องกันผลประโยชน์ของตนเองได้บริบูรณ์[6]
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2489 กำหนดให้มีสองสภาเป็นครั้งแรก คือ สภาผู้แทนราษฎร และพฤฒสภา ซึ่งก็คือวุฒิสภาในปัจจุบัน รัฐธรรมนูญฉบับนี้บัญญัติให้สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรมาจากการเลือกตั้งโดยตรงจากประชาชน ส่วนสมาชิกพฤฒสภามาจากการเลือกตั้งโดยอ้อม คือ ให้สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช 2475 เป็นผู้เลือกสมาชิกพฤฒสภา
รัฐธรรมนูญฉบับต่อ ๆ มา ของไทย บัญญัติให้รัฐสภาเป็นแบบสภาเดียวบ้างสองสภาบ้างสลับกันไป สำหรับรัฐธรรมนูญในอดีตที่บัญญัติให้มีวุฒิสภา ได้กำหนดให้สมาชิกวุฒิสภามาจากการแต่งตั้ง แต่เมื่อมีการปฏิรูปการเมืองครั้งสำคัญและมีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 สมาชิกวุฒิสภาจึงมาจากการเลือกตั้งโดยตรงจากประชาชนเป็นครั้งแรก ทั้งนี้ หลังจากรัฐธรรมนูญฉบับนี้ได้ใช้บังคับมาระยะหนึ่ง จึงมีข้อกังวลว่า สมาชิกวุฒิสภาที่มาจากการเลือกตั้งไม่มีความเป็นกลางทางการเมืองอย่างแท้จริง มีการอาศัยฐานเสียงจากนักการเมืองเพื่อให้ได้รับเลือกตั้ง อันนำมาสู่การเป็นสภาเครือญาติกับสภาผู้แทนราษฎร สภาพการณ์เช่นนี้ทำให้การตรวจสอบฝ่ายบริหารของวุฒิสภาไม่เป็นไปตามหลักการตรวจสอบและการถ่วงดุลอำนาจของระบอบประชาธิปไตย ดังนั้น รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 ซึ่งได้จัดทำขึ้นภายหลังการรัฐประหารเมื่อ พ.ศ. 2549 จึงบัญญัติให้สมาชิกวุฒิสภามาจากการเลือกตั้งส่วนหนึ่ง และมาจากการสรรหาอีกส่วนหนึ่ง เพื่อเป็นการแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้น และมีเจตนารมณ์ให้วุฒิสภาเป็นสภาของผู้ทรงคุณวุฒิที่มีความรู้และประสบการณ์ที่หลากหลาย และมีความเป็นกลางมากที่สุด[7]
อำนาจหน้าที่รัฐสภาไทย
รัฐธรรมนูญของไทยแต่ละฉบับได้บัญญัติให้รัฐสภาเป็นองค์กรทางการเมืองที่ใช้อำนาจนิติบัญญัติแทนประชาชน ซึ่งสามารถจำแนกอำนาจหน้าที่หลักของรัฐสภาได้ 4 ข้อ ดังนี้
1. อำนาจนิติบัญญัติ คือ การตรากฎหมาย การยกเลิกกฎหมาย การแก้ไขเพิ่มเติมกฎหมาย รวมทั้งการอนุมัติพระราชกำหนด และการแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญ
2. อำนาจควบคุมการบริหารราชการแผ่นดิน คือ การควบคุมและตรวจสอบการบริหารงานของรัฐบาล ให้เป็นไปตามนโยบายที่แถลงไว้ต่อรัฐสภา โดยวิธีการต่าง ๆ เช่น การตั้งกระทู้ถาม การตรวจสอบโดยคณะกรรมาธิการ การขอเปิดอภิปรายทั่วไปเพื่อให้คณะรัฐมนตรีแถลงข้อเท็จจริงหรือชี้แจงปัญหา และการขอเปิดอภิปรายทั่วไปเพื่อลงมติไม่ไว้วางใจ เป็นต้น
3. อำนาจในการให้ความเห็นชอบ รัฐสภาในฐานะที่เป็นสถาบันตัวแทนของประชาชน จึงมีอำนาจในการพิจารณาให้ความเห็นชอบเรื่องสำคัญ ๆ ที่มีผลกระทบต่อประชาชน หรือเกี่ยวข้องกับผลประโยชน์ของชาติ เช่น การตั้งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ การสืบราชสมบัติ การประกาศสงคราม การทำหนังสือสัญญาระหว่างประเทศที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงอาณาเขตหรืออำนาจอธิปไตยของชาติ เป็นต้น
4. อำนาจอื่น ๆ ได้แก่ การให้วุฒิสภามีอำนาจหน้าที่ในการสรรหาบุคคลมาดำรงตำแหน่งในองค์กรต่าง ๆ และมีอำนาจถอดถอนผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมือง ซึ่งอำนาจหน้าที่นี้ได้มีบัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญฉบับพุทธศักราช 2540 และฉบับพุทธศักราช 2550
อนึ่ง ในการปกครองระบอบประชาธิปไตยแบบทางอ้อม สภาผู้แทนราษฎรซึ่งสมาชิกมาจากการเลือกตั้งโดยตรงของประชาชน ย่อมมีอำนาจมากกว่าวุฒิสภา เช่น ในการพิจารณาร่างพระราชบัญญัติ หากวุฒิสภาได้แก้ไขเพิ่มเติมร่างพระราชบัญญัติที่ได้ผ่านความเห็นชอบจากสภาผู้แทนราษฎรแล้ว แต่สภาผู้แทนราษฎรไม่เห็นชอบด้วยกับการแก้ไขเพิ่มเติมของวุฒิสภาและมีมติยืนยันร่างเดิม ก็ให้ถือว่าร่างพระราชบัญญัตินั้นได้รับความเห็นชอบจากรัฐสภา เป็นต้น อย่างไรก็ดี ที่ผ่านมาในอดีตประเทศไทยเคยมีรัฐธรรมนูญที่บัญญัติให้วุฒิสภามีอำนาจเกือบเท่าเทียมกับสภาผู้แทนราษฎรสองฉบับ ซึ่งได้แก่ รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พุทธศักราช 2490 และรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2511 รัฐธรรมนูญทั้งสองฉบับได้บัญญัติให้วุฒิสภามีอำนาจในการเสนอร่างพระราชบัญญัติ และมีอำนาจในการเสนอญัตติขอเปิดอภิปรายทั่วไปเพื่อลงมติไม่ไว้วางใจรัฐมนตรีเป็นรายบุคคลหรือทั้งคณะได้เช่นเดียวกับสภาผู้แทนราษฎร นอกจากนี้ รัฐธรรมนูญฉบับพุทธศักราช 2511 ยังบัญญัติให้ร่างพระราชบัญญัติที่สมาชิกวุฒิสภาเป็นผู้เสนอ ให้เสนอต่อวุฒิสภาเพื่อพิจารณาก่อน แล้วจึงส่งให้สภาผู้แทนราษฎรพิจารณาต่อไป ซึ่งปกติร่างพระราชบัญญัติจะต้องเสนอให้สภาผู้แทนราษฎรพิจารณาก่อน[8]
อ้างอิง
- ↑ พรชัย เลื่อนฉวี. (2550). กฎหมายรัฐธรรมนูญและสถาบันการเมือง. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิต, หน้า 85.
- ↑ อมร รักษาสัตย์. (2539). ประชาธิปไตย อุดมการณ์ หลักการ และแบบอย่างการปกครองหลายประเทศ. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, หน้า 41.
- ↑ อ้างแล้วใน พรชัย เลื่อนฉวี, หน้า 137.
- ↑ เรื่องเดียวกัน, หน้า 139-140.
- ↑ พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475 หมวด 3 สภาผู้แทนราษฎร
- ↑ ไพโรจน์ โพธิไสย.ประวัติวุฒิสภา, (ออนไลน์). สืบค้นจาก http://www.senate.go.th/w3c/senate/main.php?url=content&id=15. (เมื่อวันที่ 23 กรกฎาคม 2557)
- ↑ ชนินทร์ ติชาวัน. (2550). การปฏิรูปวุฒิสภาแบบลิงแก้แห, (ออนไลน์). สืบค้นจาก http://www.pub-law.net/publaw/view.aspx?id=1145 (เมื่อวันที่ 25 กรกฎาคม 2557)
- ↑ พงศ์เอก อภิรักษ์โยธิน. เอกสารวิชาการส่วนบุคคลเรื่อง วุฒิสภาตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550, (ออนไลน์). หน้า 19-20. สืบค้นจาก http://elib3.ect.go.th/Multim/Aped/Aped01_34.pdf (เมื่อวันที่ 25 กรกฎาคม 2557)
หนังสือแนะนำให้อ่านต่อ
คณะอนุกรรมการจัดทำหนังสือรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย. สรรสาระรัฐธรรมนูญไทย. กรุงเทพฯ : สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร สำนักการพิมพ์, 2548.
พลโทพงศ์เอก อภิรักษ์โยธิน. เอกสารวิชาการส่วนบุคคลเรื่อง วุฒิสภาตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550, (ออนไลน์). สืบค้นจาก http://elib3.ect.go.th/Multim/Aped/Aped01_34.pdf
พรชัย เลื่อนฉวี. กฎหมายรัฐธรรมนูญและสถาบันการเมือง. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิต, 2550.
อมร รักษาสัตย์. ประชาธิปไตย อุดมการณ์ หลักการ และแบบอย่างการปกครองหลายประเทศ. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2539.
บรรณานุกรม
ชนินทร์ ติชาวัน. (2550). การปฏิรูปวุฒิสภาแบบลิงแก้แห, (ออนไลน์). สืบค้นจาก http://www.pub-law.net/publaw/view.aspx?id=1145 (เมื่อวันที่ 25 กรกฎาคม 2557)
พงศ์เอก อภิรักษ์โยธิน. (ม.ป.ป.). เอกสารวิชาการส่วนบุคคลเรื่อง วุฒิสภาตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยพุทธศักราช 2550, (ออนไลน์). สืบค้นจาก http://elib3.ect.go.th/Multim/Aped/Aped01_34.pdf (เมื่อวันที่ 25 กรกฎาคม 2557)
พรชัย เลื่อนฉวี. (2550). กฎหมายรัฐธรรมนูญและสถาบันการเมือง. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิต.
ไพโรจน์ โพธิไสย. (ม.ป.ป.). ประวัติวุฒิสภา, (ออนไลน์). สืบค้นจาก http://www.senate.go.th/w3c/senate/main.php?url=content&id=15. (เมื่อวันที่ 23 กรกฎาคม 2557)
พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475 หมวด 3 สภาผู้แทนราษฎร
อมร รักษาสัตย์. (2539). ประชาธิปไตย อุดมการณ์ หลักการ และแบบอย่างการปกครองหลายประเทศ. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
