4 สิงหาคม พ.ศ. 2531
ผู้เรียบเรียง ศาสตราจารย์พิเศษ นรนิติ เศรษฐบุตร
ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ รองศาสตราจารย์ ดร.นิยม รัฐอมฤต
วันที่ 4 สิงหาคม พ.ศ. 2531 เป็นวันที่พลตรี ชาติชาย ชุณหวัณ หัวหน้าพรรคชาติไทย ได้เข้าเป็นนายกรัฐมนตรีคนที่ 17 ของประเทศต่อจาก พลเอก เปรม ติณสูลานนท์ ขณะนั้นมีการใช้รัฐธรรมนูญฉบับ พ.ศ. 2521 นับเป็นนายกรัฐมนตรีคนแรกที่มาจากหัวหน้าพรรคการเมือง หลังจากการเลือกตั้งทั่วไปตามรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2521 ก่อนหน้านี้ แม้จะได้มีการเลือกตั้งทั่วไปมาแล้วก่อนหน้าครั้งนี้ถึง 3 ครั้งแล้วก็ตาม นายกรัฐมนตรีที่มีมาก่อนทั้ง 2 ท่าน เป็นนายทหารที่ได้ตำแหน่งนายกรัฐมนตรีโดยไม่ได้ลงเลือกตั้ง
พลตรี ชาติชาย ชุณหะวัณ นั้นในอดีตได้มีบทบาททางการเมืองสำคัญในประเทศไทย เพราะได้มีส่วนร่วมทำการรัฐประหาร เมื่อวันที่ 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 ที่มีบิดา คือ พลโท ผิน ชุณหวัณ เป็นหัวหน้า ล้มรัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้งและล้มรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2492 ตอนนั้นท่านมียศเป็นร้อยเอก ภายหลังเหตุการณ์ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2516 ญาติและมิตรของท่านได้รวมกันตั้งพรรคการเมือง ชื่อพรรคชาติไทย ได้ลงเล่นการเมือง ลงสมัครเข้ารับเลือกตั้งมาตั้งแต่การเลือกตั้งทั่วไป พ.ศ. 2518 ผ่านการรัฐประหารและยึดอำนาจจนมีรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2521 ก็ได้เล่นการเมืองโดยตั้งพรรคการเมืองและลงเลือกตั้งสืบมา ในการเลือกตั้ง พ.ศ. 2531 พรรคชาติไทยได้สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรให้การสนับสนุนได้เสียงข้างมากจึงเป็นแกนจัดตั้งรัฐบาล
รัฐบาลของพลตรีชาติชาย ชุณหวัณ ซึ่งต่อมาท่านได้รับยศเป็นพลเอกได้บริหารงานมาด้วยความยากพอสมควร เพราะเป็นทั้งรัฐบาลผสม และทหารก็ยังมีบทบาททางการเมือง ปัญหาการเมืองทำให้นายกรัฐมนตรีได้ลาออกในวันที่ 8 ธันวาคม พ.ศ. 2533 เพื่อจะได้ปรับปรุงรัฐบาลกันเสียใหม่ ซึ่งวันต่อมาพลเอก ชาติชาย ชุณหวัณ ก็ได้กลับเข้ามาเป็นนายกรัฐมนตรีปรับคณะรัฐมนตรีเสียใหม่ แต่รัฐบาลใหม่นี้มีพรรคการเมืองที่เคยร่วมรัฐบาลถอยออกไปคือพรรคประชาธิปัตย์ ส่วนปัญหาสำคัญของรัฐบาลนั้นอยู่ที่มีความขัดแย้งกับฝ่ายทหาร ที่ทางฝ่ายรัฐบาลกับฝ่ายทหารระแวงซึ่งกันและกัน จนนำไปสู่การยึดอำนาจในวันที่ 23 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2534 โดยคณะทหารที่เรียกตัวเองว่า คณะรักษาความสงบเรียบร้อยแห่งชาติ หรือ “ร.ส.ช.” ที่นำโดยผู้บัญชาการทหารสูงสุด พลเอก สุนทร คงสมพงษ์ กับผู้บัญชาการทหารบก พลเอกสุจินดา คราประยูร จับกุมตัวท่านนายกรัฐมนตรีเอาไว้ได้
