ร่างทรงของมวลมหาประชาชน

ผู้เรียบเรียง ฐิติกร สังข์แก้ว และดร.อรรถสิทธิ์ พานแก้ว

---

ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ ศาสตราจารย์ นรนิติ เศรษฐบุตร

---

ความหมาย

“ร่างทรงของมวลมหาประชาชน” เป็นคำที่ นายสุเทพ เทือกสุบรรณ ใช้อธิบายบทบาทและสถานภาพของตนเองในการเคลื่อนไหวของกลุ่มคณะกรรมการประชาชนเพื่อการเปลี่ยนแปลงประเทศไทยให้เป็นประชาธิปไตยที่สมบูรณ์อันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข (กปปส.) ช่วงปลายปี 2556 ถึงกลางปี 2557 เพื่อต่อต้านร่างพระราชบัญญัตินิรโทษกรรม ร่างแก้ไขรัฐธรรมนูญประเด็นเรื่องที่มาสมาชิกวุฒิสภา ร่างแก้ไขรัฐธรรมนูญ มาตรา 190 เรื่องการทำสนธิสัญญาระหว่างประเทศ คดีทุจริตจำนำข้าว พระราชบัญญัติกู้เงิน 2 ล้านล้าน ไปจนถึงการขับไล่รัฐบาลรักษาการ นางสาวยิ่งลักษณ์ ชินวัตร ออกจากตำแหน่ง เพื่อเปิดทางให้มีรัฐบาลคนกลางและสภาประชาชน ขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศก่อนจัดให้มีการเลือกตั้ง ทั้งนี้การตัดสินใจลาออกจากสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พรรคประชาธิปัตย์ (พร้อม ส.ส. คนอื่นรวมทั้งสิ้น 9 คน) ส่งผลให้ นายสุเทพ เทือกสุบรรณ เปลี่ยนสถานภาพจาก “เทพเทือก” เลขาธิการพรรคประชาธิปัตย์ ไปสู่ “ลุงกำนัน” ในฐานะเลขาธิการ กปปส. ซึ่งมีบทบาทอย่างสูงในการปราศรัยระดมมวลชน นำมวลชนเข้าปิดล้อมสถานที่ราชการและหน่วยงานของรัฐ ถนนสายเศรษฐกิจในกรุงเทพฯ ตลอดจนขัดขวางการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรเป็นการทั่วไป ซึ่งกำหนดให้มีขึ้นในวันที่ 2 กุมภาพันธ์ 2557 การดำเนินการทั้งหมดนี้ถูกอธิบายขยายความว่าไม่ใช่เป็นไปเพื่อผลประโยชน์ของกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง แต่ทั้งหมดเป็นเจตจำนงของ “มวลมหาประชาชน” ผู้เป็นเจ้าของอำนาจอธิปไตย ซึ่งอดรนทนไม่ได้กับรัฐบาลที่อยู่ในอำนาจขณะนั้น จึงรวมตัวกันทวงคืนอำนาจอันเป็นของตน ดังนั้นบทบาททางการเมืองของ “ลุงกำนัน” เท่าที่ปรากฏผ่านสื่อมวลชนและผู้เข้าร่วมชุมนุม จึงเป็นเพียง “ร่างทรงของมวลมหาประชาชน” เท่านั้น

นายสุเทพ เทือกสุบรรณ กับบทบาท “ร่างทรงของมวลมหาประชาชน”

จบงานนี้ผมไม่เป็นนักการเมืองอีก เมื่อตัดสินใจออกมาสู้บนถนนก็ไม่คิดกลับไปสู้ในสภาอีก เพราะไม่ต้องการครหาว่า แพ้เขาในสภาแล้วไปตีหัวข้างนอก แล้วกลับไปสภาอีก คนอย่างกำนันสุเทพไม่ทำอย่างนั้น เมื่อตัดสินใจออกมาทำงานคราวนี้จะไม่ลงสมัคร ส.ส. และไม่กลับไปพรรคประชาธิปัตย์อีก ชัดเจนว่าไม่ใช่ทำเพื่อผลประโยชน์ของพรรคประชาธิปัตย์ เพราะไม่ว่าใครในพรรคก็ไม่สามารถสั่งได้ เพราะผมฟังคำสั่งประชาชนเท่านั้น

สุเทพ เทือกสุบรรณ (ลุงกำนัน)

ทันทีที่นายสุเทพ เทือกสุบรรณ (พร้อมสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรอีก 8 คน) ตัดสินใจลาออกจากตำแหน่งทางการเมืองเพื่อร่วมขับเคลื่อนขบวนการมวลชน กปปส. อันต้องการให้สังคมรับรู้ว่าตนเองตัดขาดจากสายสัมพันธ์ที่เคยมีกับพรรคประชาธิปัตย์ พร้อมทั้งขึ้นปราศรัยบนเวทีหลายครั้งว่าเมื่อได้ยุติบทบาทการต่อสู้ในระบบรัฐสภาแล้วก็จะไม่หันกลับไปอีกต่อไป และจะไม่มีการเจรจาต่อรองประนีประนอมเพื่อที่จะให้ยุติการชุมนุม เพราะตนเองเป็นเพียง “ร่างทรงของมวลมหาประชาชน” อันเจตจำนงที่จะให้มีรัฐบาลคนกลางและสภาประชาชนขึ้นทำหน้าที่ปฏิรูปประเทศทุกระดับ ไม่สามารถต่อรองกับใครได้ ถ้อยคำและการกระทำที่ปรากฏออกมาเป็นเพียงสิ่งที่มวลมหาประชาชนต้องการเท่านั้น ยิ่งไปกว่านั้น เมื่อรัฐบาลบิดเบือนเจตจำนงของเจ้าของอำนาจอธิปไตยจึงต้องคืนอำนาจให้แก่ประชาชน เมื่อนั้นประชาชนก็จะกลายเป็นรัฐาธิปัตย์ สามารถจัดตั้งรัฐบาลประชาชนและสภาประชาชนได้ ดังคำกล่าวว่า “จะมาเจรจาแบบว่า พวกมันไม่ต้องเข้าคุก ใครจะยอมได้ ไม่ต้องมาเจรจา สุเทพก็เป็นแค่ร่างทรงมวลมหาประชาชนเท่านั้น คนอื่นอย่าแหยม เราตัดสินแน่วแน่แล้ว แพ้เป็นแพ้ ชนะเป็นชนะ แพ้ก็ติดคุก ชนะลูกหลานก็มีอนาคต ดังนั้น เราไม่ต้องหวั่นไหว สู้ต่อไป จะกี่วันก็ให้รู้ไป”

อย่างไรก็ตาม สื่อมวลชนจำนวนหนึ่งยังคงตั้งข้อสังเกตว่า การอธิบายบทบาทตนเองว่าเป็น "ร่างทรงของมวลมหาประชาชน" ของนายสุเทพ เทือกสุบรรณ นั้น เป็นเพียงการกล่าวแก้เพื่อละเลี่ยงที่จะไม่เอ่ยถึงแหล่งที่มาของอำนาจแท้จริงอันเชิดชักอยู่เบื้องหลัง เพราะหากพิจารณาบริบทแวดล้อมทางการเมืองทั้งหมดก็จะพบว่ากลุ่มการเมืองทั้งที่เป็นแนวร่วมอย่างเปิดเผยและดำเนินการอย่างเป็นเอกเทศล้วนปฏิบัติการสอดประสานมุ่งหมายล้มล้างรัฐบาลรักษาการ นางสาวยิ่งลักษณ์ ชินวัตร ไม่ว่าจะโดยการใช้กระบวนการในระบบรัฐสภาและองค์กรอิสระ เพื่อขัดจังหวะโครงการต่างๆ ของรัฐบาล หรือขบวนการมวลชนอื่นๆ เช่น พันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตย องค์การพิทักษ์สยาม โดยกองทัพประชาชนโค่นระบอบทักษิณ พรรคประชาธิปัตย์ กลุ่ม 40 ส.ว. กลุ่มวิชาชีพหมอ อธิการบดี ตุลาการ เป็นต้น จึงน่าสังเกตว่านายสุเทพ เทือกสุบรรณ ไม่ใช่เป็นเพียง "ร่างทรงของมวลมหาประชาชน" เท่านั้น แต่ยังอาจเป็นร่างทรงของผู้มีอำนาจและอิทธิพลในการเมืองจำนวนมาก

นัยยะสำคัญของคำและวลีทางการเมือง

การขับเคลื่อนการเมืองมวล นอกจากจะอาศัยยุทธวิธีในการเข้ายึดกุมพื้นที่ทางกายภาพ ในอันจะทำให้สามารถขยับขยายพื้นที่ยึดครองเพื่อแสดงออกถึงพลังมวลชนและสามารถเสนอข้อเรียกร้องให้ส่งไปถึงผู้มีอำนาจแล้ว ขบวนการมวลชน (โดยเฉพาะในกรณีระดับแกนนำ) จำเป็นที่จะต้องเข้ายึดครองพื้นที่ทางคิดโดยการผลิตสร้างคำทางการเมือง หรือ วลีทางการเมือง เพื่อเข้ายึดครองความคิดและจิตใจของผู้ร่วมชุมนุมประท้วงด้วย เพราะอย่างน้อยที่สุดเมื่อสามารถสร้างคำให้เป็นที่ยอมรับจนสามารถแผ่ขยายออกไปสู่สังคมในวงกว้างได้แล้ว คำหรือวลีทางการเมืองที่ถูกสร้างขึ้นจนกระทั่งกลายเป็นสิ่งที่ถูกใช้เพื่ออธิบายสรรพสิ่งหรือปรากฏการณ์ทางการเมืองก็จะสามารถเข้าควบคุมผู้คนให้มีทิศทางการกระทำไปในแนวทางเดียวกันมากขึ้น ในกรณีการชุมนุมประท้วงของกลุ่ม กปปส. ก็มีการประดิษฐ์ผลิตสร้างคำหรือวลีทางการเมืองขึ้นเช่นเดียวกัน (นอกเหนือจากการยอกย้ำคำที่ดำรงอยู่ก่อนแล้วอย่าง “ระบอบทักษิณ” เพื่อสร้างศัตรูทางการเมืองร่วมกันของผู้ชุมนุม) ไม่ว่าจะเป็น “ปฏิรูปก่อนเลือกตั้ง” “Shutdown กรุงเทพฯ” “กบฏ 56 ไม่ได้เป็นกันง่ายๆ” “ลุงกำนัน” และ “ร่างทรงของมวลมหาประชาชน” เป็นต้น ในสองกรณีหลังนี้เกี่ยวข้องกับระดับนำของ กปปส. เป็นการเฉพาะ ไม่ใช่เพราะเป็นคำที่ใช้เรียกแทนและให้ภาพแทนเลขาธิการ กปปส. เท่านั้น แต่ยังมีความหมายทางการเมืองที่แสดงออกมาอย่างมีนัยยะสำคัญ

การเปลี่ยนย้ายความหมายของ “ร่างทรงของมวลมหาประชาชน”

“ร่างทรงของมวลมหาประชาชน” ซึ่งนายสุเทพ เทือกสุบรรณ อ้างถึงบทบาทตนเองเสมอนั้น ชี้ให้เห็นว่าการชุมนุมประท้วงต่อต้านรัฐบาลของกลุ่ม กปปส. เป็นไปอย่างอิสระและไม่ได้ถูกชี้นำโดยนักการเมืองและพรรคการเมืองใดพรรคการเมืองหนึ่ง นายสุเทพ เทือกสุบรรณ หรือ “ลุงกำนัน” จึงไม่ใช่ “แกนนำ” ที่จะชักจูง และ/หรือ ชี้นำให้มวลชนผู้เข้าร่วมชุมนุมประท้วงทำตามเจตจำนงของใครคนใดได้ เพราะตามปกติแล้วการใช้คำว่า “ร่างทรง” ในทางการเมืองมักถูกให้ความหมายไปในเชิงลบ ไม่ว่าจะเป็น “ร่างทรงเผด็จการ” “รัฐบาลร่างทรง” และ “ร่างทรงราชการ” เป็นต้น ในแง่ที่ว่าเป็นการกระทำไปโดยที่มีผู้มีอำนาจอยู่เบื้องหลัง อย่างไรก็ตามผู้มีอำนาจในความหมายนี้ก็คือ “ประชาชน” ผู้เป็นเจ้าของอำนาจอธิปไตยนั่นเอง ดังนั้นการเป็นร่างทรงของมวลมหาประชาชนจึงมีความหมายไปในเชิงบวกเพื่อให้สอดคล้องกับหลักการปกครองในระบอบประชาธิปไตย ที่อำนาจอันแท้จริงเป็นของประชาชน ลุงกำนัน หรือ กำนันสุเทพ จึงเป็นเพียงพาหะที่จะนำพาถ้อยคำ ความคิด และการกระทำเพื่อสื่อสารให้บุคคล 3 (ทั้งบุคคลในรัฐบาล และประชาชนที่ยังคงนิ่งเฉยไม่เข้าร่วมกับ กปปส.) ได้รับรู้ ผู้เป็นร่างทรงในที่นี้จึงตัดสินใจแทนมวลมหาประชาชนไม่ได้ เพราะที่สุดแล้ว ผู้มีอำนาจแท้จริงในระบอบประชาธิปไตย ก็คือ ประชาชน

กระบวนการแปรสภาพสู่ “ร่างทรงทางการเมือง”

ภาพลักษณ์ของนายสุเทพ เทือกสุบรรณ สังคมจดจำในฐานะนักการเมืองอาชีพก่อนที่จะเปลี่ยนบทบาทตนเองมาเป็นเลขาธิการ กปปส. ยังคงมีภาพประทับของคดี สปก. อันอื้อฉาว ดังนั้นการลาออกจากตำแหน่งเลขาธิการพรรคประชาธิปัตย์และสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร มาสู่ “ลุงกำนัน” อันเป็นเสมือน “ร่างทรงของมวลมหาประชาชน” ก็คือ กระบวนการชำระล้างกลายสภาพจากนักการเมืองอาชีพที่ฉ้อฉลมาสู่ “ร่างกายที่เปลือยเปล่า” อันถูกสิงสู่โดยเจตจำนงของมวลมหาประชาชน การกระทำใดๆ ในอดีตจึงไม่ได้เกี่ยวข้องกับบทบาทของ “ลุงกำนัน” ในการเคลื่อนไหวของ กปปส. อีกต่อไป ดังคำกล่าวปราศรัยของนายสุเทพ เทือกสุบรรณ ณ เวทีราชดำเนิน เมื่อวันที่ 16 ธันวาคม 2556 ที่ว่า “ในอดีตภาพพจน์ผมอาจไม่สวยสดงดงาม เป็นกรรมของผม แต่ผมเรียนว่า วันที่ผมมาสู้ ผมเหมือนฆราวาสมาบวช มาถือศีล และจะรักษาศีลไม่ให้ขาดแน่นอน ผมสู่สุดชีวิต ผมเทหมดหน้าตัก สู้เพื่อชาติ เพื่อแผ่นดิน” ในแง่นี้แม้ “ลุงกำนัน” จะเป็นร่างเดียวกับนายสุเทพ เทือกสุบรรณ แต่ก็หาใช่ “นายสุเทพ แห่งพรรคประชาธิปัตย์” อีกต่อไป เพราะร่างทรง ก็คือ บุคคลซึ่งถูกควบคุมโดยวิญญาณหรือมีวิญญาณสิงสู่อยู่ในร่าง โดยคนในสังคมใช้เป็นสื่อกลางในการติดต่อกับอำนาจเหนือธรรมชาติ ภาวะการเข้าทรงจึงเป็นสภาพที่จิตใจและพฤติกรรมของบุคคลเปลี่ยนแปลงไปจนไม่อาจรับรู้/ทรงจำและสูญเสียความสามารถในควบคุมตนเองได้ อาการเข้าทรงทางการเมืองจึงเป็นภาวะที่เป็นไปตามการเชิดชัก กำกับ สั่งการ โดยมวลมหาประชาชน

บรรณานุกรม

กิเลน ประลองเชิง. "ร่างทรงองค์เทพ." ไทยรัฐ. (2 พฤษภาคม 2557), 3.

น.นพรัตน์. "พิสูจน์ฝีมือ ต่งชีหวา ผู้ว่าฮ่องกงร่างทรงจีน." Who's Who in Business & Finance. 3, 28 (กุมภาพันธ์ 2540), 98-103.

“บทบาท การเมือง ของ สุเทพ เทือกสุบรรณ ในฐานะ ร่างทรง." ข่าวสด. (15 มีนาคม 2557), 6.

“บาทก้าว กปปส. การ ‘ทวงคืน’ อำนาจ มิใช่ ‘แย่งชิง’." มติชน. (22 กุมภาพันธ์ 2557), 3.

ปรเมษฐ์ ภู่โต. "สัมภาษณ์ ส.ศิวรักษ์ รับ 3 ปี รัฐประหาร รัฐบาลชวน ร่างทรง รสช.." เนชั่นสุดสัปดาห์. 2. 90 (25 กุมภาพันธ์-มีนาคม 2537), 9-11.

พิราบขาว. "เปิดหน้ากาก พรรคการเมืองร่างทรงเผด็จการ." วัฏจักรการเมือง. 2, 101 (20-26 พฤษภาคม 2537), 21.

รตพร ปัทมเจริญ. (2543). "กระบวนการเข้าสู่การเป็นร่างทรง: กรณีศึกษาร่างทรงในเขตอำเภอเมือง จังหวัดนครปฐม." (วิทยานิพนธ์ สังคมวิทยาและมานุษยวิทยามหาบัณฑิต (สังคมวิทยา) มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์). “ร่างทรงไป-ตัวจริงมายี้เริงร่า-นาวาร้าว." มติชน. (13 ธันวาคม 2544), 1-2.

“สถานะ การเมือง สถานะ ‘รัฏฐาธิปัตย์’ นักรบป๊อปคอร์น." มติชน. (11 เมษายน 2557), 3.

สนธิญาณ ชื่นฤทัยในธรรม. (2557). บันทึกกบฏ. ชรินทร์ แช่มสาคร. (บรรณาธิการ). กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์กรีน ปัญญาญาณ.

สุชาติ ศรีสุวรรณ. "2 ทาง "สุเทพ" ยังตีบตัน." มติชน. (11 พฤษภาคม 2557), 3.

““สุเทพ” ขอเป็นร่างทรงมวลมหาประชาชน เมินเลื่อนเลือกตั้ง 4 พ.ค.ย้ำประชาชนต้องปฏิรูปเท่านั้น." ผู้จัดการออนไลน์. (14 มกราคม 2557). เข้าถึงจาก <http://www.manager.co.th/Politics/ ViewNews.aspx?NewsID=9570000005073>. เมื่อวันที่ 2 พฤษภาคม 2558.

“สุเทพเมินข้อเสนอตั้งรัฐบาลแห่งชาติ." โพสต์ทูเดย์. (14 กุมภาพันธ์ 2557). เข้าถึงจาก <http://m.posttoday.com/article.php?id=278019&channel_id=1000>. เมื่อวันที่ 2 พฤษภาคม 2558.

เสรี กลิ่นจันทร์. "รำลึกพฤษภาทมิฬ รัฐบาลร่างทรงพรรคราชการ แปลกแยก-แตกต่างกับประชาธิปไตยจอมปลอม!." วัฏจักรการเมือง. 2, 100 (13-19 พฤษภาคม 2537), 19-20.