พระยาศรยุทธเสนี
ผู้เรียบเรียง ศรันยา สีมา
ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ รองเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร จเร พันธุ์เปรื่อง
พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี (กระแส ประวาหะนาวิน) เป็นบุคคลที่มีความสำคัญบุคคลหนึ่งของประเทศไทย เป็นผู้มีส่วนร่วมในประวัติศาสตร์การเมืองไทยในช่วงหลังเหตุการณ์การเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์เป็นระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรและสมาชิกพฤฒสภาหลายสมัย และได้ดำรงตำแหน่งสูงสุดทางการเมืองเป็นทั้งประธานรัฐสภา ประธานสภาผู้แทนราษฎร และประธานพฤฒสภา
ประวัติส่วนตัว
พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี (กระแส ประวาหะนาวิน) เกิดเมื่อวันที่ 5 เมษายน 2431[1] มีชื่อเดิมว่า “กระแส” ต่อมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้รับพระราชทานนามสกุลว่า “ประวาหะนาวิน” ในขณะดำรงตำแหน่งนายเรือเอก ราชองครักษ์เวร รั้งตำแหน่งหัวหน้ากองตอปิโด กรมสรรพาวุธ[2]
ประวัติการศึกษา
- โรงเรียนเทพศิรินทร์[3]
- โรงเรียนนายเรือ[4]
ประวัติการทำงาน
พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี สอบไล่ได้ตามหลักสูตรของกรมยุทธศึกษา ได้สวมเสื้อยศเสมอนายเรือตรีผู้ช่วย รับพระราชทานเงินเดือนอัตรานายเรือตรีผู้ช่วยชั้น 3 และเงินค่าวิชาชีพพิเศษประเภทที่ 2 สังกัดกรมบัญชาการเรือกลและป้อม ตามคำสั่งของกรมทหารเรือที่ 192/4273 ลงวันที่ 12 ตุลาคม ร.ศ. 127 ซึ่งนับเป็นนายทหารเรือรุ่นที่ 3 ที่สามารถนำเรือไปในทะเลลึกได้[5] และมีความเจริญก้าวหน้าในตำแหน่งหน้าที่ราชการตามลำดับดังนี้
- 2453 ผู้บังคับการกองแผนที่ทะเล
- 2 มิถุนายน 2467 – 31 พฤษภาคม 2470 เจ้ากรมสรรพาวุธทหารเรือ
- 2475 – 2477 เจ้ากรมกรมเจ้าท่า
- 28 มิถุนายน 2475 – 6 ธันวาคม 2476 ผู้แทนราษฎรชั่วคราว
- 9 ธันวาคม 2476 – 10 พฤษภาคม 2489 สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ประเภทที่ 2
- 2 กันยายน 2475 รองประธานสภาผู้แทนราษฎร
- 15 ธันวาคม 2476 รองประธานสภาผู้แทนราษฎร
- 26 กุมภาพันธ์ 2476 – 22 กันยายน 2477 ประธานรัฐสภาและประธานสภาผู้แทนราษฎร
- 22 กันยายน 2477 – 12 กุมภาพันธ์ 2478 รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเศรษฐการ
- 30 ธันวาคม 2484 ประธานกรรมการควบคุมและจัดกิจการหรือทรัพย์สินของคนต่างด้าวบางจำพวกในภาวะคับขัน
- 6 กรกฎาคม 2486 – 24 มิถุนายน 2487 ประธานรัฐสภาและประธานสภาผู้แทนราษฎร
- 24 พฤษภาคม 2489 – 9 พฤศจิกายน 2490 สมาชิกพฤฒสภา
- 31 สิงหาคม 2489 – 9 พฤษภาคม 2490 ประธานรัฐสภาและประธานพฤฒสภา
- 15 พฤษภาคม 2490 – 8 พฤศจิกายน 2490 ประธานรัฐสภาและประธานพฤฒสภา
บทบาททางการเมือง
ภายหลังจากที่คณะผู้ก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครอง หรือ “คณะราษฎร” ได้ทำการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็นระบอบประชาธิปไตยแล้ว ในวันที่ 25 มิถุนายน 2475 ผู้แทนคณะราษฎรประกอบด้วย พลเรือตรี ศรยุทธเสนี, พันเอก พะยาฤทธิอัคเนย์, พันเอก พระยาทรงสุรเดช, พันโท พระประศาสน์พิทยายุทธ, พันตรี หลวงวีระโยธิน, หลวงประดิษฐ์มนูธรรม, ร้อยโท ประยูร ภมรมนตรี, นายประยูร ณ บางช้าง ได้เข้าเฝ้าฯพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว เพื่อกราบบังคมทูลขอพระกรุณาอภัยในการกระทำของคณะราษฎร และนำร่างพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผนดินสยาม พุทธศักราช 2475 และร่างพระราชกำหนดนิรโทษกรรมขึ้นทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายเพื่อทรงลงพระปรมาภิไธย พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงลงพระปรมาภิไธยในร่างพระราชกำหนดนิรโทษกรรมเพียงฉบับเดียว ส่วนร่างพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผนดินสยาม พุทธศักราช 2475 ได้ทรงลงพระปรมาภิไธยในวันที่ 27 มิถุนายน 2475 โดยทรงพระอักษรต่อท้ายชื่อพระราชบัญญัตินั้นว่า “ชั่วคราว”[6] ซึ่งพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475 กำหนดให้รัฐสภามีเพียงสภาเดียวคือสภาผู้แทนราษฎร ให้คณะราษฎรซึ่งมีคณะผู้รักษาพระนครฝ่ายทหารเป็นผู้ใช้อำนาจแทนจัดตั้งผู้แทนราษฎรชั่วคราวขึ้นเป็นจำนวน 70 นาย เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรปฏิบัติหน้าที่นับแต่วันที่ใช้ธรรมนูญการปกครองฉบับนี้จนกว่าจะถึงเวลาที่สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรในสมัยที่ 2 จะเข้ารับตำแหน่ง[7] โดยพลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี ได้รับการแต่งตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรชั่วคราวในครั้งนี้ด้วย[8]
เมื่อมีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช 2475 พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี ได้รับการแต่งตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ประเภทที่ 2[9] รองประธานสภาผู้แทนราษฎร[10] และได้รับการแต่งตั้งเป็นประธานสภาผู้แทนราษฎรแทนเจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี (สนั่น เทพหัสดิน ณ อยุธยา) ที่ขอลาออกจากตำแหน่งเนื่องจากเจ็บป่วย[11] ต่อมาพลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี ได้ลาออกจากตำแหน่งประธานรัฐสภาและประธานสภาผู้แทนราษฎร ไปดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเศรษฐการในคณะรัฐมนตรี ชุดที่ 6 ซึ่งมีนายพันเอก พระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน์ พหลโยธิน) เป็นนายกรัฐมนตรี[12] ในวันที่ 6 กรกฎาคม 2486 พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี ได้รับการแต่งตั้งเป็นประธานรัฐสภาและประธานสภาผู้แทนราษฎรอีกครั้งหนึ่ง[13]
24 พฤษภาคม 2489 พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี ได้รับการเลือกตั้งเป็นสมาชิกพฤฒสภา[14] และได้ดำรงตำแหน่งเป็นประธานรัฐสภาและประธานพฤฒสภา ตั้งแต่วันที่ 31 สิงหาคม 2489 - 9 พฤษภาคม 2490 และตั้งแต่วันที่ 15 พฤษภาคม 2490 - 8 พฤศจิกายน 2490[15]
พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี ได้ก่อตั้งพรรคการเมืองขึ้นพรรคหนึ่งใช้ชื่อว่า “พรรคกสิกร” เมื่อวันที่ 29 มิถุนายน 2490 แต่ต่อมาได้ยกเลิกพรรคการเมืองไปเนื่องจากเกิดการรัฐประหารขึ้นในปี พ.ศ. 2494 ซึ่งได้มีการประกาศยกเลิกกลุ่มการเมือง และห้ามมีการชุมนุมทางการเมือง[16]
บั้นปลายชีวิต
พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี (กระแส ประวาหะนาวิน) ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อวันที่ 11 มิถุนายน 2431[17]
อ้างอิง
- ↑ สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร, “72 ปี รัฐสภาไทย”, (กรุงเทพฯ : สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร), 2547, หน้า 102.
- ↑ ประกาศพระราชทานนามสกุล ครั้งที่ 16, ราชกิจจานุเบกษา, เล่ม 31, 3 พฤษภาคม 2457, หน้า 237.
- ↑ เทพศิรินทร์, “นักเรียนเก่าที่มีชื่อเสียง”, (ออนไลน์) http://www.debsirin.ac.th (5 พฤศจิกายน 2552).
- ↑ สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร, “72 ปี รัฐสภาไทย”, (กรุงเทพฯ : สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร), 2547, หน้า 102.
- ↑ ชมรมศิษย์เก่านักเรียนนายเรือสัมพันธ์, “ตำนานโรงเรียนนายเรือและนักเรียนนายเรือ”, (ออนไลน์) www.exnavalcadet.com. (5 พฤศจิกายน 2552).
- ↑ สมบัติ ธำรงธัญวงศ์, “การเมือง การปกครองไทย : พ.ศ. 1762-2500”, (กรุงเทพฯ : เสมาธรรม), 2549, หน้า 486-490.
- ↑ พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475, ราชกิจจานุเบกษา, เล่ม 49, 27 มิถุนายน 2475, หน้า 166-179.
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 49, 17 กรกฎาคม 2475, หน้า 1338-1342.
- ↑ พระราชกฤษฎีกาตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 พุทธศักราช 2476, ราชกิจจานุเบกษา, เล่ม 50, 9 ธันวาคม 2476, หน้า 816-821.
- ↑ ประกาศประธานสภาผู้แทนราษฎร, ราชกิจจานุเบกษา, เล่ม 49, 25 กันยายน 2475, หน้า 2169.
- ↑ ประกาศ เรื่องประธานสภาผู้แทนราษฎรลาออกและตั้งใหม่, ราชกิจจานุเบกษา, เล่ม 50, 18 มีนาคม 2476, หน้า 1005.
- ↑ พระบรมราชโองการ ประกาศตั้งรัฐมนตรี, ราชกิจจานุเบกษา, เล่ม 51, 24 กันยายน 2477, หน้า 648-650.
- ↑ พระบรมราชโองการ ประกาสตั้งประธานสภาผู้แทนราสดร, ราชกิจจานุเบกษา, เล่ม 60 ตอนที่ 38, 13 กรกดาคม 2486, หน้า 1145-1146.
- ↑ กนก วงษ์ตระหง่าน, “คู่มือการเมืองไทย : 2475-2525 ข้อมูลพื้นฐานทางการเมืองไทย”, (กรุงเทพฯ : ประชาชน (แผนกการพิมพ์)), 2526, หน้า 169.
- ↑ รัฐสภา, “รัฐสภา. 67 ปี สมาชิกรัฐสภาไทย พ.ศ. 2475 - 2542”. (กรุงเทพฯ : สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร), 2542, หน้า 79.
- ↑ กนก วงษ์ตระหง่าน, “คู่มือการเมืองไทย : 2475 - 2525 ข้อมูลพื้นฐานทางการเมืองไทย”, (กรุงเทพฯ : ประชาชน (แผนกการพิมพ์)), 2526, หน้า 284.
- ↑ สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร, “72 ปี รัฐสภาไทย”, (กรุงเทพฯ:สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร), 2547, หน้า 102.
หนังสือแนะนำให้อ่านต่อ
กนก วงษ์ตระหง่าน. คู่มือการเมืองไทย : 2475 - 2525 ข้อมูลพื้นฐานทางการเมืองไทย. (กรุงเทพฯ : ประชาชน (แผนกการพิมพ์)). 2526.
ชาญวิทย์ เกษตรศิริ. ประวัติการเมืองไทย 2475 - 2500. (กรุงเทพฯ : เรือนแก้ว). 2549.
นคร พจนวรพงษ์ และอุกฤษ พจนวรพงษ์. ข้อมูลประวัติศาสตร์การเมืองไทย. (กรุงเทพฯ : ขวัญนคร). 2549.
รัฐสภา. 67 ปี สมาชิกรัฐสภาไทย พ.ศ. 2475 - 2542. (กรุงเทพฯ : สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร). 2542.
บรรณานุกรม
กนก วงษ์ตระหง่า. คู่มือการเมืองไทย : 2475 - 2525 ข้อมูลพื้นฐานทางการเมืองไทย. (กรุงเทพฯ : ประชาชน (แผนกการพิมพ์)). 2526.
ชาญวิทย์ เกษตรศิริ. ประวัติการเมืองไทย 2475 - 2500. (กรุงเทพฯ : เรือนแก้ว). 2549.
ชมรมศิษย์เก่านักเรียนนายเรือสัมพันธ์. ตำนานโรงเรียนนายเรือและนักเรียนนายเรือ. (ออนไลน์) www.exnavalcadet.com. (5 พฤศจิกายน 2552).
นคร พจนวรพงษ์ และอุกฤษ พจนวรพงษ์. ข้อมูลประวัติศาสตร์การเมืองไทย. (กรุงเทพฯ : ขวัญนคร). 2549.
เทพชู ทับทอง. ต้นตระกูลไทย : ราชสกุลนามสกุลพระราชทาน. (กรุงเทพฯ : สุวีริยาสาส์น). 2548.
เทพศิรินทร์. นักเรียนเก่าที่มีชื่อเสียง. (ออนไลน์) http://www.debsirin.ac.th (5 พฤศจิกายน 2552).
รัฐสภา. รัฐสภา. 67 ปี สมาชิกรัฐสภาไทย พ.ศ. 2475 - 2542. (กรุงเทพฯ : สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร). 2542.
ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 31. 3 พฤษภาคม 2457.
ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 49. 27 มิถุนายน 2475.
ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 49. 17 กรกฎาคม 2475.
ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 50. 18 มีนาคม 2476.
ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 50. 9 ธันวาคม 2476.
ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 51. 24 กันยายน 2477.
ราชกิจจานุเบกสา. เล่ม 60 ตอนที่ 38. 13 กรกดาคม 2486.
สมบัติ ธำรงธัญวงศ์. การเมือง การปกครองไทย : พ.ศ. 1762 - 2500. (กรุงเทพฯ : เสมาธรรม). 2549.
สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร. 72 ปี รัฐสภาไทย. (กรุงเทพฯ:สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร). 2547.
