แผนงานการรวมกลุ่มของอาเซียน
ผู้เรียบเรียง พัชร์ นิยมศิลป
ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ ศาสตราจารย์ ดร. ไชยวัฒน์ ค้ำชู
หลังจากที่อาเซียนมีเป้าหมายร่วมกันในวิสัยทัศน์อาเซียน 2020 (ASEAN Vision 2020) ใน ค.ศ. 1997 ในวาะครบรอบ 30 ปี การก่อตั้งอาเซียนผู้นำอาเซียนได้แสดงความปรารถนาที่จะสร้างภูมิภาคที่มีความสามัคคีระหว่างประเทศในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มีปฏิสัมพันธ์กับประชาคมโลก มีสันติภาพที่มั่นคงและเป็นสังคมเอื้ออาทร ผลจากการมีวิสัยทัศน์อาเซียน 2020 ทำให้อาเซียนตั้งเป้าหมายว่าจะสร้างประชาคมระดับภูมิภาคที่มีความมั่นคง มั่งคั่งและมีศักยภาพในการแข่งขันสูง เป็นภูมิภาคทางเศรษฐกิจที่สินค้าและบริการต่างเคลื่อนย้ายได้อย่างเสรี เงินทุนหมุนเวียนกันได้คล่องตัวมากขึ้น มีระบบที่เศรษฐกิจและสังคมเกื้อหนุนกัน ในการทำให้เป้าประสงค์เหล่านี้เป็นจริง อาเซียนได้จัดทำแผนปฏิบัติการฮานอย (Hanoi Plan of Action: HPA) ที่ระบุแผนงานในกรอบระยะเวลา 6 ปี ตั้งแต่ ค.ศ. 1999 ถึง 2004 ต่อมาเมื่ออาเซียนเฉียงใต้รับประเทศกัมพูชา ประเทศลาว ประเทศเมียนมาร์และประเทศเวียดนาม เป็นสมาชิก อาเซียนจึงประกอบด้วยประเทศสมาชิกทุกประเทศในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่มีอยู่ในขณะนั้น จากการขยายขอบเขตทำให้อาเซียนในการประชุมสุดยอดอาเซียนอย่างไม่เป็นทางการ ครั้งที่ 4 วันที่ 22-25 พฤศจิกายน ค.ศ. 2000 เห็นชอบในความคิดริเริ่มเพื่อการรวมตัวกันของอาเซียน (Initiative for ASEAN Integration: IAI) เพื่อที่จะลดช่องวางระดับการพัฒนาระหว่างสมาชิกใหม่ (CLMV) กับสมาชิกเก่า (ASEAN6) ซึ่งจะส่งผลกระทบอย่างยิ่งต่อการพัฒนาเศรษฐกิจของอาเซียน ซึ่งต่อมาในการประชุมสุดยอดอาเซียนครั้งที่ 7 ในเดือนพฤศจิกายน ค.ศ. 2001 ผู้นำอาเซียนได้ตกลงที่จะจัดทำแผนงานการรวมกลุ่มของอาเซียน (Roadmap for integration of ASEAN) ขึ้นเพื่อเป็นหลักหมุดชี้ความสำเร็จในแต่ละระยะไปสู่เป้าหมายตามวิสัยทัศน์อาเซียน 2020
เป้าหมายและวัตถุประสงค์
แผนงานการรวมกลุ่มของอาเซียนมีจุดประสงค์เพื่อให้เกิดการรวมกลุ่มประเทศที่เหนียวแน่นมากขึ้น เพื่อลดช่องว่างของระดับการพัฒนาระหว่าง ASEAN6 กับประเทศอาเซียนใหม่ (CLMV) และเป็นแผนงานที่จะนำอาเซียนพัฒนาไปสู่เป้าประสงค์ตามวิสัยทัศน์อาเซียน 2020 (ภายหลังต่อมา อาเซียนได้ย่นเป้าหมายในการบรรลุประชาคมอาเซียนจากปี ค.ศ. 2020 เป็นปี ค.ศ. 2015 ตามปฏิญญาเซบูว่าด้วยการเร่งรัดจัดตั้งประชาคมอาเซียนภายในปี ค.ศ.2015 ประเทศฟิลิปปินส์ เมื่อเดือน มกราคม ค.ศ.1997)
เนื้อหาสาระของความตกลง
แผนงานการรวมกลุ่มของอาเซียน ( Roadmap for integration of ASEAN) ประกอบด้วยองค์ประกอบ 3 เสา ได้แก่ เสาที่หนึ่ง เป็นความสัมพันธ์ระหว่าง กลุ่ม CLMV กับกลุ่ม ASEAN6 โดยอาเซียนจะต้องลดความเหลื่อมล้ำของระดับการพัฒนาระหว่างกลุ่ม ASEAN6 และ CLMV ทำให้กลุ่ม CLMV สามารถปรับตัวเข้าสู่การรวมกลุ่มของอาเซียนได้ โดยจะปฏิบัติตามแผน IAI Work Plan ใน 4 ด้าน ได้แก่ โครงสร้างพื้นฐาน การพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ การพัฒนาด้าน ICT และการร่วมกลุ่มทางเศรษฐกิจกับ ASEAN6 เสาที่สอง ทำให้เกิดการร่วมมือทางเศรษฐกิจในระดับลึกยิ่งขึ้น ทั้งนี้รวมถึงการสร้างความร่วมมือในด้านพลังงาน การท่องเที่ยว การคมนาคมและการสื่อสาร ตลอดจนสร้างความร่วมมือทางเศรษฐกิจในระดับอนุภูมิภาค เช่น โครงการพัฒนาลุ่มแม่น้ำโขงอาเซียน (ASEAN Mekong Basin Development Cooperation: AMBDC) และ ความร่วมมือทางเศรษฐกิจระดับอนุภูมิภาคอื่นๆ (Sub-regional growth areas) เสาที่สาม ได้แก่การพัฒนาการร่วมกลุ่มทางเศรษฐกิจที่ริเริ่มไว้แล้ว อาทิ AFTA AIA AFAS eASEAN และ AICO เป็นต้น ทั้งนี้ Senior Economic Officials Meeting (SEOM) ในการประชุมเดือนมกราคม ค.ศ. 2002 ได้กำหนดให้ ที่ประชุมรัฐมนตรีอาวุโส (Senior Officials Meeting: SOM) ผู้ที่รับผิดชอบในการกำกับดูแลเสาที่หนึ่ง และให้ประธาน SEOM ดูแลเสาที่สอง ส่วนเสาที่ 3 นั้น SEOM และคณะทำงานและประสานงานทางเศรษฐกิจจะเป็นผู้รับผิดชอบโดยมีสำนักความร่วมมือทางเศรษฐกิจ (Bureau of Economic Cooperation) และสำนักการตรวจสอบและการคลัง (Bureau of Finance and Surveillance) ซึ่งเป็นหน่วยงานภายในสำนักงานเลขาธิการอาเซียนเป็นผู้ให้ความช่วยเหลือ
ผลลัพธ์
ในการบรรลุเป้าหมายตามวิสัยทัศน์อาเซียน 2020 ผู้นำอาเซียนได้ตกลงปฏิญญาว่าด้วยความร่วมมืออาเซียนฉบับที่ 2 (Declaration of ASEAN Concord II: Bali Concord II) ซึ่งจะทำให้วิสัยทัศน์อาเซียน 2020 มีผลให้ทางปฏิบัติอาเซียนได้วางแผนปฎิบัติการและแนวทางมากมาย อาทิ แผนปฏิบัติการฮานอย 1999-2004 (Hanoi Plan of Action: HPA) ประกาศความคิดริเริ่มเพื่อการรวมกลุ่มของอาเซียน (Initiative for ASEAN Integration: IAI) แผนงานการรวมกลุ่มของอาเซียน ( Roadmap for integration of ASEAN) จึงเป็นแผนงานฉบับแรกๆ ที่วางรากฐานของการรวมกลุ่มทางเศรษฐกิจในภูมิภาคอย่างเป็นรูปธรรม แผนงานฉบับนี้ได้มีการตั้งเป้าหมายและตัวชีวัดความสำเร็จไว้ซึ่งส่งผลต่อการจัดทำ แผนปฏิบัติการเวียงจันทร์ 2004-2010 (Vientiane Action Programme: VAP) ตลอดจนแผนพัฒนาและความร่วมมือระดับอนุภูมิภาคต่างๆ (Sub-regional Frameworks) ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในภายหลัง
เอกสารอ้างอิง
กรมอาเซียน กระทรวงการต่างประเทศ. 58 คำตอบ สู่ประชาคมอาเซียน 2558 . กรุงเทพฯ : กรมอาเซียน กระทรวงการต่างประเทศ., 2556
ไพศาล หรูพานิชกิจ. เอเชียตะวันออก บนเส้นทางสู่การเป็นประชาคม. (กรุงเทพฯ :โรงพิมพ์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2553).
สำนักงานวิเทศสัมพันธ์ กรมโยธาธิการและผังเมือง.2555. “เขตการค้าเสรีอาเซียน.”สาระน่ารู้เกี่ยวกับอาเซียน. eservices.dpt.go.th/eservice_6/ejournal/39/39-07.pdf?journal_edition=39 (accessed July 22 ,2014).
สำนักสิทธิประโยชน์ทางการค้า กรมการค้าต่างประเทศ.2554.คู่มือการใช้สิทธิประโยชน์ทางการค้าภายใต้ความตกลงการค้าเสรีอาเซียน. http://fta.dft.go.th/LinkClick.aspx?fileticket=O4ascDPbP-s%3d&tabid=63&mid=385 (accessed July 22 ,2014).
David J Dennis and Zainal Aznam Yusof (2003). Developing Indicators of ASEAN Integration – A Preliminary Survey for a Roadmap. http://www.asean.org/archive/aadcp/repsf/docs/02-001-Final%20Report.pdf accessed on July 27, 2014.
