นายสัญญา ธรรมศักดิ์
ผู้เรียบเรียง รศ.นรนิติ เศรษฐบุตร
ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ รศ.ดร.นิยม รัฐอมฤต
นายสัญญา ธรรมศักดิ์ เป็นนายกรัฐมนตรีคนที่สิบสองของประเทศไทย ทั้ง ๆ ที่ไม่ได้เป็นนักการเมือง และมิได้มุ่งหวังตำแหน่งทางการเมืองแต่อย่างใด อาชีพหลักโดยการศึกษานั้น ท่านเป็นนักกฎหมาย เคยดำรงตำแหน่งสูงสุดทางตุลาการคือ เป็นประธานศาลฎีกา และเป็นครูสอนวิชากฎหมายจนได้เป็นคณบดีคณะนิติศาสตร์ และอธิการบดีมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
แต่การเป็นนายกรัฐมนตรีหรือหัวหน้ารัฐบาลนั้นเกิดขึ้นเสมือนอุบัติเหตุทางการเมือง เพราะเมื่อขบวนการนักศึกษาและประชาชนลุกฮือขึ้น เรียกร้องรัฐธรรมนูญและต่อต้านรัฐบาลจอมพล ถนอม กิตติขจร เมื่อวันที่ 13-14 ตุลาคม พ.ศ. 2516 อันมีผลให้จอมพล ถนอม กิตติขจร ต้องลาออกจากนายกรัฐมนตรี และเดินทางออกนอกประเทศโดยทันที ท่ามกลางความวุ่นวายทางการเมืองนั้น ได้มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ แต่งตั้ง นายสัญญา ธรรมศักดิ์ เป็นนายกรัฐมนตรี จัดการให้มีการร่างรัฐธรรมนูญและนำประเทศเข้าสู่ภาวะปรกติ อันเป็นงานที่หนักมาก
ท่ามกลางการเมืองที่สับสนและวุ่นวาย นายสัญญา ธรรมศักดิ์ ได้เป็นนายกรัฐมนตรีที่ให้เสรีภาพแก่มหาชนเป็นอย่างมาก และจัดการให้มีการร่างรัฐธรรมนูญฉบับ พ.ศ. 2517 อันเป็นรัฐธรรมนูญที่มีเนื้อหาสาระเป็นประชาธิปไตยมากฉบับหนึ่ง จนแล้วเสร็จ จัดการเลือกตั้งให้มีรัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้งที่เสรีได้เรียบร้อยแล้วจึงได้พ้นตำแหน่งนายกรัฐมนตรี โดยมีเสียงชมตามมาภายหลังว่าเป็นรัฐบาลที่ให้เสรีภาพแก่ประชาชนมาก และที่สำคัญประชาชน พอใจกับความซื่อสัตย์ของนายกรัฐมนตรีผู้นี้มากด้วย
