คณะกรรมาธิการระหว่างรัฐบาลอาเซียนว่าด้วยสิทธิมนุษยชน ( ASEAN Intergovernmental Commission on Human Rights (AICHR) )

ที่มาและความสำคัญ

ประเด็นการละเมิดสิทธิมนุษยชนเป็นปัญหาที่ทั่วโลกให้ความสำคัญในทุกๆภาคส่วนไม่ว่าจะเป็นภาครัฐบาล ภาคประชาสังคม หรือแม้กระทั่งองค์การระดับสากล ดังเช่น สหประชาชาติ รวมไปถึง องค์กรเอกชนหรือกลุ่มเอ็นจีโอ ล้วนพยายามผลักดันให้เกิดความตระหนักถึงการร่วมมือกันแก้ไขปัญหาและส่งเสริมสิทธิมนุษยชนให้มีความเคารพในสิทธิความเป็นมนุษย์และสิทธิขั้นพื้นฐาน อย่างไรก็ตาม การละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านต่างๆก็ยังคงปรากฏให้เห็นอยู่บ้างในพื้นที่ต่างๆของโลก ซึ่งล้วนแล้วแต่ส่งผลกระทบต่อ สันติภาพ ความมั่นคง และความสงบสุขบนอย่างแท้จริงของประชาคมโลกทั้งสิ้น

อาเซียน เป็นองค์กรระดับภูมิภาคที่ประสบปัญหาการละเมิดสิทธิมนุษยชนเป็นจำนวนมาก ที่ประชุมสุดยอดอาเซียนเองก็ได้มีการหารือถึงมาตรการส่งเสริมสิทธิมนุษยชนมาตั้งแต่ ค.ศ. 1993 และได้ออกแถลงการณ์ร่วม โดย 6 รัฐสมาชิก ให้เคารพและปกป้องสิทธิมนุษยชนและเสรีภาพขั้นพื้นฐานของมนุษย์ตามที่บัญญัติไว้ในอนุปริญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนของสหประชาชาติ

สถานการณ์สิทธิมนุษยชนในอาเซียน

เมื่อมีการขยายประเทศสมาชิกเพิ่มขึ้น โดยมีเวียดนาม ลาว พม่า และกัมพูชา เข้าเป็นสมาชิกตามลำดับ ก็ยิ่งพบว่าหลายประเทศมีปัญหาเรื่องสิทธิมนุษยชน ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของสิทธิเสรีภาพทางการเมือง สิทธิชนกลุ่มน้อย การค้ามนุษย์ การใช้แรงงานเด็ก สิทธิแรงงานต่างด้าว เสรีภาพในการนับถือศาสนา เป็นต้น แม้ว่าการส่งเสริมสิทธิมนุษยชนเป็นประเด็นที่อาเซียนให้ความสำคัญ และแม้จะมีความพยายามเสริมสร้างให้ประเทศสมาชิกตระหนักถึงสิทธิมนุษยชนแล้วก็ตาม แต่เนื่องด้วยการยึดถือหลักการเคารพอำนาจอธิปไตยและไม่แทรกแซงการเมืองภายในของประเทศสมาชิกในอาเซียนอย่างเคร่งครัด จึงทำให้อาเซียนยังไม่สามารถดำเนินการสร้างความร่วมมือเพื่อวางมาตรการที่ชัดเจนในการจัดการปัญหาละเมิดสิทธิมนุษยชนได้อย่างแท้จริง แต่ต่อมาเมื่อประเด็นสิทธิมนุษยชนถูกกล่าวถึงในเวทีระดับโลก อาเซียนจึงได้รับแรงกดดันให้แสดงบทบาทต่อปัญหาสิทธิมนุษยชนมากขึ้น เช่น ในสถานการณ์เหตุการณ์ละเมิดสิทธิมนุษยชนในพม่า

ในปัจจุบันอาเซียนมีการส่งเสริมและพัฒนากลไกเพื่อแก้ปัญหาในประเด็นเรื่องสิทธิมนุษยชนและทำให้สิทธิมนุษยชนได้รับการเคารพและนำไปดำเนินการอย่างจริงจัง โดยที่ผ่านมาประเทศสมาชิกอาเซียนได้มีความร่วมมือกัน อาทิ มีการทำความตกลงร่วมกันระหว่างประเทศสมาชิกเพื่อให้กลไกความร่วมมือ และส่งเสริมให้เกิดการคุ้มครองแรงงานข้ามชาติ เป็นต้น

ประวัติความเป็นมา

อาเซียนได้รับรองคำประกาศสิทธิมนุษยชนสากล (The Universal Declaration of Human Rights of 1948) และประกาศสนับสนุนปฏิญญาเวียนนา (Vienna Declaration and Program of Action) ในช่วงต้นทศวรรษ 1990 โดยเรียกร้องให้แต่ละประเทศ ส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชนของประชาชนของตน อย่างไรก็ดี การรับรองกลไกด้านสิทธิมนุษยชนระดับนานาชาติทั้งสองของอาเซียนนั้น วางอยู่บนพื้นฐานของหลักคุณค่าแบบเอเชีย (Asian values) โดยมีลักษณะพื้นฐานที่แตกต่างจากชาติตะวันตกจึงไม่สามารถสามารถใช้มาตรฐานของชาติตะวันตกมาตัดสินได้ ด้วยเหตุนี้ อาเซียนจึงลำดับความสำคัญให้ ลักษณะทางวัฒนธรรม สังคม เศรษฐกิจ และการเมืองของแต่ละประเทศมากกว่าคุณค่าสิทธิมนุษยชนที่เป็นสากล

อย่างไรก็ตาม ประเทศในแถบอาเซียนยังคงตระหนักดีถึงปัญหาสิทธิมนุษยชนในภูมิภาคซึ่งมีมาอย่างยาวนาน มีกระบวนการที่ซับซ้อน และนับวันก็ยิ่งมีความลุกลามบานปลายเป็นปัญหาที่กระทบชุมชนในระดับระหว่างประเทศ การที่จะแก้ไขปัญหานี้โดยลำพังประเทศใดประเทศหนึ่งจึงเป็นเรื่องที่ไม่อาจกระทำได้ ประกอบกับอาเซียนกำลังดำเนินการการเตรียมพร้อมในการสร้างประชาคมด้านการเมืองและความมั่นคง จึงมีแนวคิดในการจัดตั้งกลไกด้านสิทธิมนุษยชนและพยายามหาทางแก้ไขปัญหาสิทธิมนุษยชนในภูมิภาคขึ้นมาอย่างจริงจังอันนำมาสู่การจัดตั้ง "คณะกรรมาธิการระหว่างรัฐบาลอาเซียนว่าด้วยสิทธิมนุษยชน" (AICHR) ขึ้นในปี ค.ศ.2009ทั้งนี้เพื่อกลไกหลักในการส่งเสริมสิทธิมนุษยชนในอาเซียนโดยปฏิบัติงานภายใต้เงื่อนไขของ "ลักษณะเฉพาะของประเทศและภูมิภาค การเคารพซึ่งกันและกันในเบื้องหลังทางประวัติศาสตร์ วัฒนธรรมและศาสนาที่ แตกต่างกัน และการคำนึงถึงความสมดุลระหว่างสิทธิและหน้าที่" รวมไปถึงข้อจำกัดนานัปการที่นับได้ว่าเป็นหัวใจสำคัญของอาเซียน

โครงสร้างองค์กร

คณะกรรมาธิการระหว่างรัฐบาลอาเซียนว่าด้วยสิทธิมนุษยชนคัดเลือกมาจากผู้เชี่ยวชาญด้านสิทธิมนุษยชนจากประเทศสมาชิกอาเซียนทั้ง 10 ประเทศ ที่เหมาะสมในการดำรงตำแหน่งในองค์กรโดยพิจารณาเรื่องของความเสมอภาคทางเพศ เอกภาพและความสามารถในเรื่องของสิทธิมนุษยชน

วาระดำรงตำแหน่งคราวละ 3 ปี และผู้แทนอาจได้รับการต่ออายุได้อีกไม่เกิน 1 วาระ โดยรัฐบาลอาจใช้ดุลยพินิจในการเลือกผู้แทนเองได้

บทบาทและหน้าที่

หลักการตาม Terms of Reference นั้น กำหนดให้คณะกรรมการ AICHR เป็นกลไกทำหน้าที่สนับสนุน ปกป้องคุ้มครอง และรักษาสิทธิมนุษยชน พิจารณาแนวทาง และขยายขอบเขตความร่วมมือและการรับมือให้สอดคล้องกับสถานการณ์ด้านสิทธิมนุษยชนในภูมิภาคและระดับนานาชาติต่อไปโดยยึดแนวทางตามกฎบัตรอาเซียน และยืนยันในมาตรฐานสิทธิมนุษยชนระดับนานาชาติตามที่บัญญัติในปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน ปฏิญญาและแผนปฏิบัติการเวียนนา และส่วนสิทธิมนุษยชนระดับนานาชาติอื่นๆที่อาเซียนมีส่วนร่วม

บรรณานุกรม

ชวินทร์ อินทรักษ์ . 2554. “มารู้จัก 'องค์กรสิทธิมนุษยชนของอาเซียน' (AICHR) ทิศทางแห่งอนาคตของสิทธิมนุษยชนในอาเซียนกัน (1).” https://www.l3nr.org/posts/465266(accessed June 16 ,2015)

ทีมงานมหานครอาเซียน.2015.“อนาคตสิทธิมนุษยชนอาเซียนยังมืดมน.” http://www.uasean.com/travel/2051(assessed June 16, 2015)

ภาคิน นิมมานนรวงศ์. 2556.”คอลัมน์ ASEAN Insight: สิทธิมนุษยชนอาเซียน: ตู้โชว์ความเป็นสากล.” http://www.trf.or.th/index.php?option=com_content&view=article&id=1153:2013-09-10-15-30-35&catid=29:asean-insight&Itemid=224(assessed June 16, 2015)

สภาประชาชนอาเซียน. 2556. “บทบาทด้านสิทธิมนุษยชนของอาเซียน”. https://www.facebook.com/SphaPrachachnXaseiyn/posts/165296493630080 (assessed June 16, 2015)

Minnesota's research university.2015.”Terms of Reference of ASEAN Intergovernmental

Commission on Human Rights” https://www1.umn.edu/humanrts/research/Philippines/Terms%20of%20Reference%20for%20the%20ASEAN%20Inter-Governmental%20CHR.pdf. (accessed June 16 , 2015)

The ASEAN Secretariate, AICHR : What You Need to Know, 2nd Edition .Jarkata: Public Outreach and Civil Society Division of the ASEAN Secretariate, 2014.