5 กันยายน พ.ศ. 2514
ผู้เรียบเรียง ศาสตราจารย์พิเศษ นรนิติ เศรษฐบุตร
ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ รองศาสตราจารย์ ดร.นิยม รัฐอมฤต
วันที่ 5 กันยายน พ.ศ. 2514 เป็นวันที่สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจำนวน 4 คน ได้โกนหัวประท้วงรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ พ.อ.ถนัด คอมันตร์ ที่ไม่ปฏิบัติตามมติของสภา การโกนหัวเกิดขึ้นที่บริเวณลานพระบรมรูปทรงม้าหน้ารัฐสภา สมาชิกสภาผู้แทนราษฏร4 คนที่โกนหัว ได้แก่ นายประสงค์ เนื่องจินดา ผู้แทนราษฎรจังหวัดชลบุรี นายสนั่น ธีระศิริโชติ ผู้แทนราษฎรจังหวัดขอนแก่น นายไขแสง สุกใส ผู้แทนราษฎรจังหวัดนครพนม และนายมีเดช วรสีหะ ผู้แทนราษฎรจังหวัดขอนแก่น
เหตุที่มีการประท้วงครั้งนี้เกิดขึ้นก็เนื่องจากประมาณหนึ่งเดือนผ่านมาแล้ว นายประสงค์ เนื่องจำนง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดชลบุรี ได้ตั้งกระทู้ถามนายกรัฐมนตรี ในด้านนโยบายการต่างประเทศ แต่ท่านายกรัฐมนตรีไม่ได้ตอบกระทู้เอง หากแต่มอบให้ นายถนัด คอมันตร์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศมาเป็นผู้ตอบแทน ปรากฏว่าก่อนที่จะตอบกระทู้ตามที่ได้รับมอบหมายมา รัฐมนตรีถนัด คอมันตร์ ผู้ไม่ค่อยจะกลัวใคร รวมทั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรได้ยกถ้อยคำในกระทู้ถามที่มีความว่า “รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศปัจจุบันได้ดำเนินการอันส่อให้เห็นว่าฝักไฝ่หรือนิยมชมชอบในลัทธิคอมมิวนิสต์...” ว่าถ้อยคำที่ยกมานี้มีลักษณะเป็นการใส่ร้าย และท่านรัฐมนตรีก็ยังยกว่าข้อบังคับของสภาผู้แทนราษฎรข้อที่ 90 ห้ามเอาไว้ ท่านจึงได้ตั้งข้อสังเกตว่า[ประธานสภา]ไม่ควรอนุญาตให้เป็นกระทู้ถาม ตอนนั้นประธานสภาผู้แทนราษฎรได้แก่ พลตรี ศิริ สิริโยธิน สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดชลบุรี จังหวัดเดียวกับสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรผู้เป็นเจ้าของกระทู้ แต่ท่านรัฐมนตรีท่านก็กล่าวต่อไปว่าเมื่อท่านนายกรัฐมนตรีมีคำสั่งให้มาเป็นผู้ตอบกระทู้แทนก็ตอบกระทู้
การที่ท่านรัฐมนตรีเริ่มตอบแบบนี้ จึงถูกประท้วงจากสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรว่ารัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศอภิปรายไปถึงอำนาจประธานสภาและขอให้รัฐมนตรีถนัด คอมมันตร์ ถอนคำพูด แต่รัฐมนตรีถนัด คอมันตร์ ก็ไม่ยอมอ้างว่าที่ตนพูดเป็นเพียงข้อสังเกตและก็ยืนยันจะตอบกระทู้ แต่สมาชิกสภาผู้แทนก็ยังประท้วงต่อไปที่จะให้รัฐมนตรีถนัดถอนคำพูด เกี่ยงกันเช่นนี้ ประธานจึงได้ขอให้ที่ประชุมลงมติว่าจะให้รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศถอนคำพูดที่กล่าวมาหรือไม่ มติของที่ประชุมก็ให้รัฐมนตรีถอนคำพูดถึงตอนนี้ ประเสริฐ ปัทมะสุคนธ์ อดีตเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎรซึ่งเป็นผู้บันทึกเล่าได้บันทึกว่า
“รัฐมนตรีจึงได้กล่าวว่า “ข้าพเจ้าขอถอนสิ่งซึ่งข้าพเจ้าไม่ได้กล่าว”
สมาชิกได้ประท้วงขึ้นอีกว่า การถอนคำพูดด้วยถ้อยคำดังกล่าวนั้นเป็นการบ่ายเบี่ยงไม่ยอมปฏิบัติตามมติของสภา จึงเดินออกจากที่ประชุมไปหลายคนรวมทั้งผู้ตั้งกระทู้ถามด้วย”
การโกนหัวประท้วงของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 4 ท่านนี้ แต่แรกจะทำกันที่สโมสรรัฐสภา หรือในบริเวณสนามรัฐสภา แต่เนื่องจากวันที่ 5 กันยายน พ.ศ. 2514 นั้นเป็นวันอาทิตย์ที่เป็นวันหยุดราชการ และประธานรัฐสภา คือประธานวุฒิสภาไม่ยอมอนุญาตให้ใช้สถานที่ของรัฐสภา ทำให้ทั้ง 4 ท่านต้องทำการโกนหัวประท้วงที่ลานพระบรมรูปทรงม้าหน้ารัฐสภาแทน
