ความตกลงการค้าสินค้าของอาเซียน
ผู้เรียบเรียง พัชร์ นิยมศิลป
ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ ศาสตราจารย์ ดร. ไชยวัฒน์ ค้ำชู
ความตกลงการค้าสินค้าของอาเซียน (ATIGA)
ประเทศสมาชิกอาเซียนได้มีความร่วมมือในด้านต่างๆมากมายทั้งด้าน การเมืองและความมั่นคง ด้านสังคมและวัฒนธรรมและด้านเศรษฐกิจ หลังจากสงครามเย็นยุติลงอาเซียนมุ่งเน้นพัฒนาการทางเศรษฐกิจเป็นอย่างมาก การเมืองระหว่างประเทศเปลี่ยนรูปแบบการแข่งขันจากการแข่งขันด้านการขยายอิทธิพลทางการทหารและการขยายดินแดนมาเป็นการแข่งขันในด้านเศรษฐกิจ อาเซียนได้ตระหนักถึงปัญหาดังกล่าวจึงได้มีการเสนอให้มีโครงการร่วมมือทางเศรษฐกิจมากขึ้น และเสนอให้มีการรวมกลุ่มทางเศรษฐกิจเพื่อที่จะเพิ่มประสิทธิภาพในการผลิตและสร้างอำนาจต่อรองกับประเทศนอกภูมิภาค ยกตัวอย่างเช่น การก่อตั้งเขตการค้าเสรีอาเซียน (AFTA) กรอบความตกลงว่าด้วยเขตการลงทุนอาเซียน (AIA) กรอบความตกลงด้านการค้าบริการของอาเซียน (AFAS) เป็นต้น ซึ่งยังรวมถึง ความตกลงการค้าสินค้าของอาเซียน (ATIGA) ด้วย
สำหรับการจัดทำความตกลการค้าสินค้าของอาเซียน (ATIGA) นั้น อาเซียนได้นำเอาหลักเกณฑ์และความตกลงต่างๆที่ใช้ทั้งภายในและภายนอกกลุ่มประเทศอาเซียนมารวบรวมและปรับปรุงใหม่ให้มีความสอดคล้องกันยิ่งขึ้น และนำมารวมอยู่ในความตกลงดังกล่าวโดยมุ่งทำให้เขตการค้าเสรีอาเซียนนั้นดำเนินการอย่างเป็นระบบมากขึ้นและทำให้กฎเกณฑ์ต่างๆที่เกี่ยวข้องกับการค้าสินค้าชัดเจนมากขึ้น ในการนี้รัฐมนตรีเศรษฐกิจอาเซียนได้ลงนามความตกลง ATIGA ในเดือนกุมภาพันธ์ ค.ศ.2009 ซึ่งถือเป็นส่วนสำคัญส่วนหนึ่งในการดำเนินการเพื่อให้บรรลุผลการจัดตั้งประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนภายใน ค.ศ.2015
ประวัติความเป็นมา
จากวิกฤตการณ์ในช่วงสงครามเย็นที่มีผลกระทบไปยังทั่วทุกมุมโลก ระหว่างการต่อสู้อุดมการณ์ทั้งสองฝ่าย ทั้งฝ่ายเสรีนิยมและฝ่ายสังคมนิยม ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ได้ตระหนักถึงสภาวการณ์ดังกล่าวจึงได้มีการรวมตัวกันเป็นอาเซียนโดยเน้นเหตุผลทางด้านความมั่นคงและการสร้างเสถียรภาพ เมื่อสงครามเย็นสิ้นสุดลงเป้าหมายในการรวมตัวกันของอาเซียนก็ได้เคลื่อนตัวจากการมุ่งรวมตัวกันเพื่อความมั่นคงของแต่ละประเทศพัฒนาไปเป็นการรวมตัวกันเพื่อสร้างความสามารถในการแข่งขันกันทางเศรษฐกิจ และสร้างอำนาจต่อรองทางการค้ากับประเทศมหาอำนาจ โดยสาเหตุหนึ่งที่สำคัญนั้นก็มาจากความกังวลว่าประเทศสหรัฐอเมริกาจะเข้ามาครอบงำระบบเศรษฐกิจทั่วโลก ประเทศต่างๆในโลกจึงมีการรวมตัวกันทางเศรษฐกิจ เพื่อถ่วงดุลการค้าของประเทศสหรัฐอเมริกา และเหตุผลที่สำคัญอีกประการหนึ่งก็คือ การมุ่งขยายตัวทางการค้าของแต่ละประเทศ เพื่อความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจในประเทศของตน อันจะทำให้ตนมีศักยภาพทางเศรษฐกิจที่มั่นคงยิ่งขึ้น
อาเซียนก็ได้ตระหนักถึงปัญหาดังกล่าวเช่นกัน โดยนับแต่สงครามเย็นได้สิ้นสุดลงใน ค.ศ.1991 การรวมตัวทางด้านเศรษฐกิจภายในภูมิภาคก็เริ่มเป็นรูปธรรมมากขึ้น ยกตัวอย่างเช่น ความตกลงว่าด้วยอัตราภาษีศุลกากรที่เท่ากัน (CEPT) การจัดตั้งเขตการค้าเสรีอาเซียน (AFTA) ใน ค.ศ.1992 ความตกลงทางด้านบริการของอาเซียน (AFAS) ใน ค.ศ.1995 กรอบความตกลงเขตลงทุนอาเซียน (AIA) ใน ค.ศ.1998 เป็นต้น เมื่อระยะเวลาได้ล่วงเลยผ่านไป สมาชิกอาเซียนได้มีความเห็นว่าควรจะมีการปรับปรุงความตกลง CEPT ให้มีความทันสมัยและเป็นสากลมากขึ้น โดยได้รวบรวมหลักเกณฑ์ต่างๆของ AFTA, CEPT และความตกลงต่างๆที่อาเซียนได้ทำไว้กับประเทศต่างๆภายนอกภูมิภาคและปรับหลักเกณฑ์ทางการค้าต่างๆทั้งในมาตรการด้านภาษีและมิใช่ภาษีให้มีความชัดเจนและสอดคล้องกันมากยิ่งขึ้น จากนั้นจึงประมวลหลักเกณฑ์ต่างๆเหล่านี้มาเป็นเอกสารฉบับเดียวเรียกว่า ความตกลงว่าด้วยการค้าสินค้าของอาเซียน (ATIGA) ซึ่งผู้นำอาเซียนได้ลงนามความตกลงฉบับนี้ เมื่อวันที่ 27 กุมภาพันธ์ ค.ศ.2009 และมีผลใช้บังคับในวันที่ 17 พฤษภาคม ค.ศ.2010
เป้าหมายและวัตถุประสงค์
ความตกลงการค้าสินค้าของอาเซียน (ATIGA) ซึ่งได้ปรับปรุงมาจากความตกลงว่าด้วยอัตราภาษีศุลกากรที่เท่ากัน (CEPT) ของอาเซียน หรือ ASEAN Free Trade Area-Common Effective Preferential Tariff (AFTA CEPT) โดย มีวัตถุประสงค์ เพื่อสร้างหลักเกณฑ์ที่แน่ชัดในด้านการค้าระหว่างประเทศอาเซียนและประเทศคู่เจรจาอื่นๆ ซึ่งความตกลงฉบับดังกล่าวได้ คลอบคลุมทั้งเรื่องมาตรการทางภาษี และมิใช่ภาษี อาทิ การอำนวยความสะดวกทางการค้า พิธีศุลกากร มาตรการสุขอนามัยและสุขอนามัยพืช (Trade Disciplines on Sanitary and Phytosanitary Measures: SPS) เป็นต้น ATIGA จึงเป็นเครื่องมือสำคัญในการบรรลุเป้าหมายประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน (AEC) ใน ค.ศ.2015 ที่มีจุดมุ่งหมายเพื่อให้อาเซียนเป็นตลาดเดียวและมีฐานการผลิตร่วมกันเช่นเดียวกับการสร้างประชาคมเศรษฐกิจยุโรปในช่วงต้นๆ โดยประเทศสมาชิกอาเซียนจะต้องทยอยเปิดตลาดสินค้าให้มากขึ้นและลดข้อจำกัดต่างๆที่เป็นอุปสรรคระหว่างประเทศสมาชิก ทั้งนี้เป้าหมายสำคัญของความตกลง ATIGA คือการลดภาษีสินค้าให้เป็นร้อยละ 0 โดยประเทศ ASEAN 6 จะต้องลดภาษีเป็นร้อยละ 0 ใน ค.ศ.2010 และกลุ่มประเทศ CLMV จะต้องลดภาษีสินค้าเป็นร้อยละ 0 ภายใน ค.ศ.2015 เพื่อให้เกิดการเคลื่อนย้ายสินค้าอย่างเสรี
เนื้อหาสาระของความตกลง
ความตกลงการค้าสินค้าอาเซียน (ATIGA) นั้นได้กำหนด การยกเลิกภาษีนำเข้าสินค้าทุกประเภท ภายใน ค.ศ. 2010 สำหรับประเทศ ASEAN6 ได้แก่ ประเทศไทย ประเทศอินโดนิเชีย ประเทศมาเลเซีย ประเทศบรูไนดารุสซาลาม ประเทศสิงคโปร์ และประเทศฟิลิปปินส์ และยกเลิกภาษีนำเข้าสินค้าทุกประเทศ ภายใน ค.ศ. 2015 สำหรับกลุ่มประเทศ CLMV ได้แก่ ประเทศลาว ประเทศเวียดนาม ประเทศเมียนมาร์ และประเทศเวียดนาม อย่างไรก็ดีสินค้าบางประเภทอาจได้รับการยกเว้น หากเป็นสินค้าที่อยู่ในบัญชีสินค้าอ่อนไหว (Sensitive List) หรืออยู่ในบัญชีสินค้าอ่อนไหวสูง (Highly Sensitive List) ซึ่งสำหรับประเทศ ASEAN6 นั้นจะต้องลดภาษีสินค้าในบัญชีสินค้าอ่อนไหวให้เหลือร้อยละ 0 ถึง ร้อยละ 5 ภายใน ค.ศ.2010 และยกเลิกมาตรการที่ไม่ใช่ภาษี ยกตัวอย่างเช่น กลุ่มสินค้าประเภทกาแฟของประเทศไทย หรือ กลุ่มสินค้าประเภทเมล็ดยางของประเทศมาเลเซีย เป็นต้น ส่วนกลุ่มประเทศ CLMV นั้น ก็จะต้องลดภาษีลงเหลือ ร้อยละ 0 ถึง ร้อยละ 5 และยกเลิกมาตรการที่มิใช่ภาษีสำหรับสินค้าอ่อนไหวเช่นกัน ยกตัวอย่างเช่น กลุ่มสินค้าประเภทชาเขียว ของประเทศเมียนมาร์ กลุ่มสินค้าประเภทปลามีชีวิต ของประเทศลาว กลุ่มสินค้าประเภทไข่ ของประเทศเวียดนาม เป็นต้น สำหรับรายการสินค้าอ่อนไหวสูงนั้นจะมีเพียงกลุ่มสินค้าประเภทข้าวและน้ำตาลเท่านั้น โดยประเทศสมาชิกที่ได้รับสิทธิประโยชน์นี้ ได้แก่ ประเทศมาเลเซีย ประเทศฟิลิปปินส์ และประเทศอินโดนีเชีย
นอกจากนี้ยังมีหลักเกณฑ์ต่างๆที่ปรากฏอยู่ในความตกลง ATIGA ซึ่งเป็นหลักเกณฑ์ที่ใช้บังคับกับประเทศสมาชิกและประเทศคู่เจรจาอื่นๆด้วย ยกตัวอย่างเช่น กฎว่าด้วยถิ่นกำเนิดสินค้า ซึ่งกำหนดสิทธิการได้รับการปฏิบัติที่เป็นพิเศษทางภาษีศุลกากร หากว่าสินค้านั้นเป็นสินค้าที่ได้มาหรือมีการผลิตทั้งหมดในประเทศสมาชิก และหากเป็นสินค้าที่ไม่มีการผลิตทั้งหมด จะต้องมีสัดส่วนมูลค่าการผลิตในภูมิภาคไม่น้อยกว่าร้อยละ 0 จึงจะได้รับสิทธิดังกล่าว หรือหลักเกณฑ์ในเรื่องมาตรการที่ไม่ใช่ภาษีศุลกากร ซึ่งประเทศสมาชิกจะต้องไม่นำเอามาตรการที่ไม่ใช่ภาษีศุลกากรใดๆมาใช้กับประเทศสมาชิก ยกตัวอย่างเช่น ในเรื่องการดำเนินการออกใบอนุญาตนำเข้าสินค้า การกำจัดการปริวรรตเงินตราต่างประเทศ เป็นต้น เว้นแต่จะมีข้อกำหนดของตนภายใต้ WTO หรือเป็นไปตามความตกลง ATIGA
สรุป
ความตกลง ATIGA นั้นมีการพัฒนาเพิ่มขึ้นจากความตกลงว่าด้วยอัตราภาษีพิเศษที่เท่ากัน (CEPT) เป็นอย่างมาก เนื่องจากความตกลง ATIGA มีเนื้อหาสาระที่ครอบคลุมถึงเรื่องอื่นๆ ทั้งเรื่องการอำนวยความสะดวกทางการค้า ด้านศุลกากร ด้านมาตรการสุขอนามัยและสุขอนามัยพืช และรวมถึงด้านอุปสรรคทางเทคนิคต่อการค้าด้วย ซึ่งการรวบรวมหลักเกณฑ์ที่เกี่ยวกับการค้าสินค้าต่างๆมารวมไว้ในฉบับเดียวนั้น นอกจากจะทำให้อาเซียนมีหลักเกณฑ์ในการค้าสินค้าที่แน่นอนแล้วนั้นยังส่งผลที่ดีต่ออุตสาหกรรม SMEs ด้วย เนื่องจาก ผู้ประกอบการ SMEs นั้นจะได้รับทราบถึงรายละเอียดของข้อมูลที่ตนต้องการจะลงทุนได้อย่างแน่นอนและชัดเจน อันเป็นการเพิ่มความเชื่อมั่นในการตัดสินใจลงทุนในธุรกิจต่างๆ อย่างไรก็ตาม แม้ว่าความตกลง ATIGA จะเป็นกรอบความตกลงที่ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพทางด้านเศรษฐกิจให้แก่อาเซียน แต่การจะบรรลุวัตถุประสงค์ดังกล่าวนั้น ประเทศสมาชิกทั้งหลายจะต้องมีความจริงใจและต้องให้ความร่วมมือในการปฏิบัติตามข้อตกลงอย่างเคร่งครัดโดยคำนึงถึงผลประโยชน์ของภูมิภาคเป็นสำคัญ มิใช่มุ่งแต่จะปกป้องผลประโยชน์ของชาติตนเป็นหลักจนบั่นทอนเป้าหมายของภูมิภาค ซึ่งหากปฏิบัติได้ตามเป้าหมายของ ATIGA แล้ว ปริมาณการค้าของอาเซียนมีมากขึ้นและตลาดการค้าของอาเซียนทั้งภายในและภายนอกภูมิภาคนั้นขยายตัวมากขึ้นตามไปด้วย อีกทั้งยังเป็นการเพิ่มศักยภาพทางเศรษฐกิจของอาเซียนให้สามารถแข่งขันและต่อรองทางการค้ากับนานาประเทศได้อีกด้วย
เอกสารอ้างอิง
กรมอาเซียน กระทรวงการต่างประเทศ. 58 คำตอบ สู่ประชาคมอาเซียน 2558 . กรุงเทพฯ : กรมอาเซียน กระทรวงการต่างประเทศ., 2556
กองอาเซียน 3 . 2555. “ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน” บทความที่น่าสนใจ. http://www.mfa.go.th/asean/contents/files/asean-media-center-20121204-123208-703246.pdf (accessed July 21 ,2014).
กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร่ . 2555 . ความตกลงการค้าของอาเซียน. www.dpim.go.th/service/download?articleid=3291&F=5083 (accessed July 21 ,2014).
กรมเจรจาการค้าระหว่างประเทศ กระทรวงพาณิชย์ .AEC FACT BOOK. กรุงเทพฯ : สำนักการพิมพ์ กรมเจรจาการค้าระหว่างประเทศ.,2554
กรมเจรจาการค้าระหว่างประเทศ .2557. ASEAN Trade in Goods Agreement: ATIGA. http://www.dtn.go.th/images/stories/aecinfo/_ATIGA.pdf (accessed July 23 ,2014).
ประชาชาติธุรกิจ.2555. ความตกลงว่าด้วยการค้า สินค้าของอาเซียน. http://www.ftipc.or.th/contents_inside.php?contents_id=51 (accessed July 24 ,2014).
สำนักความร่วมมือระหว่างประเทศ.2553. ข้อตกลงว่าด้วยการค้าสินค้า. http://newsser.fda.moph.go.th/IAHCP/bilateralcooperation.php?supid=458&subid=459&id=475 (accessed July 20 ,2014).
สำนักนโยบายและแผน สำนักงานปลัดกระทรวงมหาดไทย.2557.รายงานการศึกษา โอกาสและผลกระทบของประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนต่อกระทรวงมหาดไทย. www.ppb.moi.go.th/midev01/upload/asean_final.pdf (accessed July 22 ,2014).
สำนักมาตรการทางการค้า กรมการค้าต่างประเทศ กระทรวงพาณิชย์ . 2557. จากเขตการค้าเสรีอาเซียนสู่ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน. https://www.google.co.th/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=7&cad=rja&uact=8&ved=0CEEQFjAG&url=http%3A%2F%2Fwww.thaifranchisecenter.com%2Fdownload_file%2Fdownloading.php%3Fid%3D3699&ei=QtOnU6aTO4y0uATUt4G4BQ&usg=AFQjCNFB2-jB-j5wW7YYhe74nI0dVf0Z_Q&bvm=bv.69411363,d.c2E (accessed July 22 ,2014).
สำนักงานวิเทศสัมพันธ์ กรมโยธาธิการและผังเมือง.2555. “เขตการค้าเสรีอาเซียน.”สาระน่ารู้เกี่ยวกับอาเซียน. eservices.dpt.go.th/eservice_6/ejournal/39/39-07.pdf?journal_edition=39 (accessed July 22 ,2014).
สำนักสิทธิประโยชน์ทางการค้า กรมการค้าต่างประเทศ.2554.คู่มือการใช้สิทธิประโยชน์ทางการค้าภายใต้ความตกลงการค้าเสรีอาเซียน. http://fta.dft.go.th/LinkClick.aspx?fileticket=O4ascDPbP-s%3d&tabid=63&mid=385 (accessed July 22 ,2014).
สำนักงานเศรษฐกิจอุตสาหกรรม.2555. ข้อตกลงของอาเซียนที่มีผลต่อภาคอุตสาหกรรมไทย. iiu.oie.go.th/IUasean/Shared%20Documents/ข้อตกลงอาเซียน.doc (accessed July 20 ,2014).
สำนักงานเศรษฐกิจอุตสาหกรรม กระทรวงอุตสาหกรรม.2555 .โครงการศึกษาเตือนภัยภาคอุตสาหกรรมไทยภายใต้ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน. www.citsonline.utcc.ac.th/images/stories/CITS/PDF/.../RE2553_002.pdf (accessed July 23 ,2014).
สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร .การก้าวสู่ประชาคมอาเซียน. กรุงเทพฯ : สำนักการพิมพ์ สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร.,2555.
หอการค้าไทยและสภาหอการค้าแห่งประเทศไทย.2556. ความตกลงการค้าสินค้าของอาเซียน. rss2.thaichamber.org/upload/AEC_Prompt_1_บทที่2.pdf (accessed July 23 ,2014).
Asian Knowledge Institute.2557.อนาคตประเทศไทยกับ TPP และ RCEP (ASEAN+6). http://www.akiedu.org/aki_talk_19122012_more.php (accessed July 25 ,2014).
Ideals Inc. 2012. The ASEAN Trade in Goods Agreement. https://ideals.org.ph/programs/international-trade/56-the-asean-trade-in-goods-agreement. (accessed July 26 ,2014).
