17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2539
ผู้เรียบเรียง ศาสตราจารย์พิเศษ นรนิติ เศรษฐบุตร
ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ รองศาสตราจารย์ ดร.นิยม รัฐอมฤต
วันที่ 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2539 เป็นการเลือกตั้งทั่วไปครั้งที่ 19 ของไทย เป็นการเลือกตั้งที่มาเร็วกว่ากำหนดเพราะมีการเสนอให้ยุบสภาโดยนายกรัฐมนตรี นายบรรหาร ศิลปอาชา ภายหลังผ่านการอภิปรายทั่วไปและการลงมติไว้วางใจเสร็จแล้ว โดยการยุบสภาเกิดขึ้นในวันที่ 27 กันยายน พ.ศ. 2539 รัฐธรรมนูญที่ใช้อยู่ในตอนนั้นเป็นรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2534 ที่มีการแก้ไขเพิ่มเติมมาแล้ว 6 ครั้ง ที่สำคัญ คือ กำหนดให้นายกรัฐมนตรีต้องมาจากสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ดังนั้น พรรคการเมืองจึงได้ออกแรงทุ่มตัวแข่งขันกันอย่างเต็มที่ ทั้งกำลังเงินและแรงกายในการหาเสียง พรรคการเมืองสำคัญที่แข่งขันกันก็มีพรรคชาติไทยเป็นแกนนำรัฐบาลอยู่ในเวลานั้นกับพรรคประชาธิปัตย์ที่เป็นพรรคฝ่ายค้านหลัก นำโดยนายชวน หลีกภัย อดีตนายกรัฐมนตรี และมีพรรคความหวังใหม่ ที่มีพลเอกชวลิต ยงใจยุทธ อดีตผู้บัญชาการทหารบกและรัฐมนตรีสำคัญ กับพรรคชาติพัฒนาที่มีพลเอกชาติชาย ชุณหวัณ อดีตนายกรัฐมนตรี เข้าร่วมแข่งขันให้เป็นตัวเลือกที่สำคัญด้วย
การเลือกตั้งครั้งนี้เป็นการแบ่งเขต แต่มีผู้แทนราษฎรในเขตได้ไม่เกิน 3 คน มีจำนวนผู้แทนราษฎรทั้งหมด 400 คน โดยมีผู้มีสิทธิออกเสียงเลือกตั้ง 38,564,836 คน แต่ผู้ที่มาใช้สิทธิออกเสียงจริงเพียง 24,070,744 คน คิดเป็นอัตราร้อยละ 62.42 จังหวัดที่มีประชาชนมาใช้สิทธิออกเสียงมากที่สุด ได้แก่ จังหวัดสระแก้ว และผลการเลือกตั้งทั่วไปครั้งนี้ 4 พรรคสำคัญได้คะแนนตามลำดับ คือ
1. พรรคความหวังใหม่ ได้สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 125 คน
2. พรรคประชาธิปัตย์ ได้สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 123 คน
3. พรรคชาติพัฒนา ได้สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 52 คน
4. พรรคชาติไทย ได้สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 39 คน
จึงเห็นได้ว่าพรรคชาติไทยที่เป็นแกนนำรัฐบาลอยู่เคยได้เสียงอันดับหนึ่งก็ตกไปเป็นอันดับ 4 พรรคการเมืองที่แข่งขันกันมาติด ๆ คือ พรรคความหวังใหม่ และพรรคประชาธิปัตย์ ที่น่าสังเกตก็คือใน 4 พรรคนี้ทั้ง 3 พรรคล้วนแต่นำด้วยนายกรัฐมนตรีและอดีตนายกรัฐมนตรี แต่พรรคที่ยังไม่มีนายกรัฐมนตรี กลับได้โอกาสที่จะมีนายกรัฐมนตรี คือ พรรคความหวังใหม่ได้คะแนนมาเป็นอันดับหนึ่งจึงได้เป็นแกนนำจัดตั้งรัฐบาล ที่มีพลเอกชวลิต ยงใจยุทธ เป็นนายกรัฐมนตรี ได้ในวันที่ 25 พฤศจิกายน พ.ศ. 2539 และพรรคประชาธิปัตย์ก็เป็นพรรคฝ่ายค้านหลักนั่นเอง
