หัวคะแนน
ผู้เรียบเรียง ดร.ถวิลวดี บุรีกุล
ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ รศ. นรนิติ เศรษฐบุตร
หัวคะแนน (Election Canvasser; Election Campaigner)
หัวคะแนน เป็นบุคคล หรือกลุ่มคนที่ทำหน้าที่ในการรณรงค์หาเสียง หรือคะแนนให้กับผู้สมัครรับเลือกตั้ง โดยทำการเชิญชวนให้ประชาชนผู้มีสิทธิเลือกตั้งเลือกผู้สมัครที่ตนสนับสนุน โดยการเลือกตั้งนั้นเป็นทั้งการเลือกตั้งในระดับชาติคือการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร หรือสมาชิกวุฒิสภา หรือการเลือกตั้งระดับท้องถิ่น
บุคคลที่มักทำหน้าที่เป็นหัวคะแนนคือผู้ที่มีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักในท้องถิ่นนั้น ๆ ผู้มีอิทธิพลที่สามารถโน้มน้าวเชิญชวนให้ประชาชนหันมาสนใจเลือกผู้สมัครที่ตนสนับสนุนได้ ผู้ที่เป็นหัวคะแนนในสังคมไทยมีหลากหลาย อาทิ ผู้นำชุมชน ผู้มีอิทธิพลต่าง ๆ โดยในการเป็นหัวคะแนนนี้ อาจมีทั้งเป็นโดยอาสาสมัครไม่รับสิ่งตอบแทน เพราะทำด้วยอุดมการณ์ที่ตรงกันกับผู้สมัคร หรือรักใคร่ชอบพอช่วยเหลือเป็นญาติพี่น้องเพื่อนฝูง ผู้ที่ตนนับถือก็มี หรือบางคนบางกลุ่มจะเป็นหัวคะแนนที่ทำงานโดยรับสิ่งตอบแทนในรูปแบบต่าง ๆ
สิ่งตอบแทนที่หัวคะแนนได้รับมีทั้งที่เป็นตัวเงินและไม่เป็นตัวเงิน วิธีการรณรงค์มีหลายรูปแบบทั้งที่ถูกกฎหมายหรือไม่ถูกกฎหมาย วิธีการที่ดำเนินกันโดยทั่วไปคือการช่วยหาเสียงต่าง ๆ เช่น แจกใบปลิว ติดโปสเตอร์ พูดเชิญชวนในงานกิจกรรมต่าง ๆ หรือเข้าพบปะประชาชนตามบ้านหรืองานประเพณี หัวคะแนนอาจทำงานเป็นเครือข่ายและมีการวางแผนดำเนินการต่อเนื่องไปในลำดับถัด ๆ ไปให้ครอบคลุมกลุ่มผู้มีสิทธิเลือกตั้งเป้าหมายเพื่อให้มั่นใจได้ว่าจะได้รับคะแนนเพียงพอที่จะทำให้ผู้สมัครที่ตนสนับสนุนได้รับเลือกตั้งแน่นอน
นอกจากนี้ มีวิธีการอื่น ๆ ที่หัวคะแนนดำเนินการโดยไม่ถูกกฎหมายอาทิการข่มขู่ผู้มีสิทธิเลือกตั้ง และข่มขู่ผู้สมัครคู่แข่ง ตลอดจนข่มขู่หัวคะแนนของคู่แข่ง
