สถานะของสมาชิกสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ

ผู้เรียบเรียง วัชรา ไชยสาร

---

ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ พรรณราย ขันธกิจ

---

ข้อกฎหมายที่เกี่ยวข้อง

กฎหมายว่าด้วยสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติมิได้กำหนดสถานะของสมาชิกสภาที่ปรึกษาฯ ไว้อย่างชัดเจน แต่ก็มิได้ห้ามประกอบอาชีพอื่น ยกเว้นการกำหนดให้สมาชิกต้องไม่เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร สมาชิกวุฒิสภา ข้าราชการการเมือง สมาชิกสภาท้องถิ่น หรือดำรงตำแหน่งในพรรคการเมือง และมิได้กำหนดให้ปฏิบัติหน้าที่เต็มเวลา เสมือนเป็นบุคลากรภาคเอกชนที่มีจิตอาสาเข้ามาช่วยงานราชการ จึงบัญญัติให้สมาชิกสภาที่ปรึกษาฯ ได้รับเบี้ยประชุมและค่าใช้จ่ายในการดำเนินงานตามที่กำหนดในพระราชกฤษฎีกา มิได้กำหนดเป็นให้ได้เงินเดือน

สถานะของสมาชิกสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ

จากข้อกฎหมายดังกล่าว นับแต่ประกาศใช้พระราชบัญญัติสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ พ.ศ. 2543 จึงได้มีข้อโต้แย้งเกี่ยวกับบทบาทหน้าที่ของสภาที่ปรึกษาฯ อย่างต่อเนื่อง

ต่อมาคณะกรรมการกฤษฎีกาได้ให้ความเห็นเกี่ยวกับสถานภาพทางกฎหมายของสภาที่ปรึกษาฯ และสมาชิกสภาที่ปรึกษาฯ ว่า เมื่อพระราชบัญญัติสภาที่ปรึกษาฯ มิได้ให้นิยามคำว่า “เจ้าหน้าที่ของรัฐ” ไว้

ดังนั้น จึงต้องพิจารณาความหมายของคำว่า “เจ้าหน้าที่ของรัฐ” ในลักษณะทั่วไป ซึ่งการเป็นเจ้าหน้าที่ของรัฐ หมายถึง บุคคลที่ได้รับการแต่งตั้งหรือเลือกตั้งตามกฎหมาย โดยมีอำนาจหน้าที่ดำเนินการหรือหน้าที่ปฏิบัติภารกิจของรัฐตามกฎหมายกำหนดหรือมีอำนาจบังคับการให้บุคคลปฏิบัติตามคำสั่งที่ได้สั่งตามอำนาจหน้าที่ได้ แต่เนื่องจากพระราชบัญญัติสภาที่ปรึกษาฯ มิได้ให้อำนาจแก่สภาที่ปรึกษาฯ ไว้แต่อย่างใด โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการดำเนินการใด ๆ สมาชิกก็มิได้มีอำนาจหน้าที่อย่างใดเป็นการเฉพาะตน หากแต่เป็นการทำงานร่วมกันในฐานะสภา จึงมิอาจถือได้ว่าสมาชิกสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติมีฐานะเป็นเจ้าหน้าที่ของรัฐ

สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (ชุดแรก) ในงานประชุมสัมมนา 3 ปี สภาที่ปรึกษา สะท้อนเสียงจากประชา ให้คำปรึกษาสู่รัฐ (5 กันยายน 2547)

นอกจากนี้ จากเจตนารมณ์ของการมีสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ พระราชบัญญัติสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ พ.ศ. 2543 มาตรา 10 จึงกำหนดให้สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติเป็นองค์กรสะท้อนปัญหาเศรษฐกิจและสังคม โดยมิใช่เป็นองค์กรเพื่อต่อรองผลประโยชน์ของบุคคลหรือกลุ่มบุคคลใด มีอำนาจหน้าที่ให้คำปรึกษาและข้อเสนอแนะต่อคณะรัฐมนตรีในปัญหาที่เกี่ยวกับเศรษฐกิจและสังคม เพื่อประโยชน์ในการดำเนินการตามแนวนโยบายพื้นฐานแห่งรัฐที่บัญญัติในหมวด 5 ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540) และให้ความเห็นเกี่ยวกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ และแผนอื่นตามมาตรา 14 รวมทั้งแผนอื่นใดที่มีกฎหมายกำหนดให้เสนอแผนนั้นต่อสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติก่อนพิจารณาประกาศใช้

จากบทบัญญัติดังกล่าว ในประเด็นของอำนาจพิจารณาทางปกครองของสภาที่ปรึกษาฯ ศาลปกครองสูงสุดได้ให้ความเห็นไว้ว่า สภาที่ปรึกษาฯ มิได้เป็นองค์กรที่มีอำนาจพิจารณาทางปกครองใดๆ หากแต่เป็นองค์กรสะท้อนปัญหาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ โดยมีอำนาจหน้าที่ให้คำปรึกษาและข้อเสนอแนะต่อคณะรัฐมนตรีในปัญหาต่างๆ เกี่ยวกับเศรษฐกิจและสังคมเพื่อประโยชน์ในการดำเนินการตามแนวนโยบายพื้นฐานแห่งรัฐและให้ความเห็นเกี่ยวกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ และแผนอื่นตามที่กฎหมายกำหนด

ดูเพิ่มเติม

พรรณราย ขันธกิจ. บทบาทและหน้าที่ขององค์กรสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. นนทบุรี : สถาบันพระปกเกล้า, 2548.

สำนักงานสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ : องค์กรสะท้อนปัญหา ... จากประชาสู่รัฐ. กรุงเทพฯ : บริษัทอมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่งจำกัด (มหาชน), 2552.

www.nesac.go.th/