บทบาทหน้าที่ในการเป็นที่ปรึกษาของคณะรัฐมนตรี
ผู้เรียบเรียง วัชรา ไชยสาร
ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ พรรณราย ขันธกิจ
สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ มีบทบาทในฐานะที่ปรึกษาของคณะรัฐมนตรี ในฐานะสภาภาคประชาชน ซึ่งประกอบด้วยผู้แทนจากภาคฐานต่าง ๆ ทั้งด้านเศรษฐกิจ ด้านสังคม ฐานทรัพยากรและผู้ทรงคุณวุฒิ โดยการให้คำปรึกษาและข้อเสนอแนะต่อคณะรัฐมนตรี ตามพระราชบัญญัติสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ พ.ศ. 2543
จากบทบาทและหน้าที่ที่ได้วิเคราะห์จากข้อกฎหมายดังกล่าว เมื่อนำมาวิเคราะห์เปรียบเทียบกับทฤษฎีบทบาทการให้คำปรึกษาแล้ว บทบาทและหน้าที่ของสภาที่ปรึกษาฯ สอดคล้องกับทฤษฎีต่างๆ ดังนี้
ที่ปรึกษาในฐานะ “ผู้ให้การสนับสนุน” (Advocate)
ทฤษฎีกล่าวไว้ว่า ที่ปรึกษาในฐานะ “ผู้ให้การสนับสนุน” จะช่วยกระตุ้นให้ลูกค้าหรือผู้รับคำปรึกษาเกิดความมั่นใจและรุกไปข้างหน้า ช่วยสนับสนุนข้อมูลที่เป็นปัญหา สาเหตุของปัญหา และแนวทางแก้ไข เพื่อให้ผู้รับคำปรึกษานำไปสู่การแก้ไขปัญหาต่อไป สภาที่ปรึกษาฯ เป็นผู้ให้การสนับสนุนตามทฤษฎีนี้ ซึ่งสอดคล้องกับบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญฯ ที่ว่า สภาที่ปรึกษาฯ มีหน้าที่ให้คำปรึกษาและข้อเสนอแนะต่อคณะรัฐมนตรี ในปัญหาต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับเศรษฐกิจและสังคม
ที่ปรึกษาในฐานะ “ผู้ค้นหาความจริง” (Fact Finder)
สภาที่ปรึกษาฯ มีบทบาทสำคัญในการ “ค้นหาความจริง” ความจริงต่างๆ อาจจะเป็นข้อมูล ปัญหา ผลกระทบที่เกิดจากการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมในระดับพื้นที่ สภาที่ปรึกษาฯ มีหน้าที่ที่จะต้องไปแสวงหาข้อมูลต่างๆ เหล่านั้นมาให้ได้ ซึ่งมีเทคนิค วิธีการและเครื่องมือมากมาย เช่น การสัมภาษณ์ การสำรวจโดยใช้แบบสอบถาม การสังเกต การจดบันทึก การประชุม และการจัดเวทีเพื่อแสดงความคิดเห็น ฯลฯ
ที่ปรึกษาในฐานะ “ผู้สะท้อนปัญหา” (Reflector)
ทฤษฎีนี้สอดคล้องกับพระราชบัญญัติสภาที่ปรึกษาฯ พ.ศ. 2543 มาตรา 10 ที่บัญญัติไว้ส่วนหนึ่งว่า “สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติเป็นองค์กรสะท้อนปัญหาเศรษฐกิจและสังคม” เป็นเหมือนกระจกเงาที่สะท้อนปัญหา หมายถึง รู้ปัญหา และบอกปัญหานั้นสะท้อนกลับไปยังรัฐบาล เพื่อให้รัฐบาลรับทราบและนำไปเป็นแนวทางในการกำหนดนโยบายเพื่อแก้ไขปัญหานั้น โดยที่การสะท้อน อาจสะท้อนข้อมูล (Data) ข่าวสาร (Information) หรือความรู้ (Knowledge) ก็ได้ ขึ้นอยู่กับระดับภูมิปัญญาของผู้ให้คำปรึกษา ดังนั้นบทบาทการเป็นผู้สะท้อนปัญหา จึงไม่ใช่ผู้ที่จะดำเนินการแก้ไขปัญหาเสียเอง[1]
ที่ปรึกษาในฐานะ “ผู้กระตุ้น” (Stimulator)
Lippitt กล่าวไว้ว่า “ผู้กระตุ้น” คือ ผู้ยกประเด็นปัญหาขึ้นมาให้ฝ่ายบริหารตัดสินใจ หรือคาดการณ์ล่วงหน้าว่าจะเกิดปัญหาอะไรขึ้นในอนาคต แล้วกระตุ้นให้มีการศึกษา ค้นคว้า เก็บรวบรวมข้อมูล เพื่อวิเคราะห์วิจัย ทั้งนี้ การกระตุ้น ไม่ใช่การปฏิบัติการเอง แค่กระตุ้นให้ฝ่ายบริหารเป็นผู้ดำเนินการ
ที่ปรึกษาในฐานะ “สภาภาคประชาชน” ที่มีความอิสระ
นายอานันท์ ปันยารชุน ประธานสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ชุดที่ 1 (พ.ศ. 2544- 2547) เคยกล่าวไว้ว่า “...ต้องทำให้ประชาชนมีความมั่นใจในสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติว่า สามารถสะท้อนปัญหาจากภาคประชาชนได้อย่างถูกต้อง ตรงประเด็น ยุติธรรม เป็นกลางและโปร่งใส ในขณะเดียวกันก็จะต้องได้รับความไว้วางใจจากรัฐบาลว่าสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ เสนอคำปรึกษาอย่างอิสระ ปราศจากอคติและอิทธิพลทางการเมือง เมื่อรัฐบาลมั่นใจในสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติมากขึ้น การให้คำปรึกษาของสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ก็จะมีความน่าเชื่อถือ ซึ่งจะนำไปสู่การตัดสินใจของรัฐบาลที่ดีและมีประสิทธิภาพ ในการดำเนินงานจะต้องมีความเป็นเอกภาพในด้านต่างๆ ยกเว้นเอกภาพทางด้านความคิดที่ควรมีความหลากหลาย ทำอย่างไรความคิดจึงจะไปด้วยกันได้ และสามารถผสมผสานกันไปในทางเดียวกันได้
ในการประชุมสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ทุกครั้ง จะเป็นการประชุมแบบเปิดเผย สื่อมวลชนรวมทั้งประชาชนสามารถเข้ามาฟังการประชุมได้และไม่มีการประชุมลับ ซึ่งการดำเนินการดังกล่าวจะเป็นประโยชน์ต่อสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ เอง เพราะประชาชนสามารถรู้ว่า เราทำอะไรอยู่ และสิ่งที่เราพูดอาจกระตุ้นให้ประชาชนคิดเพิ่มเติม ซึ่งเป็นการอาศัยกันและกัน และผลักดันให้เป็นระบบเครือข่ายมากขึ้น...”[2]
ดูเพิ่มเติม
พระราชบัญญัติสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ พ.ศ. 2543.
บุญเลิศ ไพรินทร์. บทบาทที่ปรึกษาระบบราชการ. ม.ป.ท., 2538.
