ทรงคุ้มครองสวัสดิการราษฎร
การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน กิจการสาธารณูปโภค และการประกันภัยเป็นส่วนสำคัญต่อการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม รวมทั้งคุณภาพชีวิตคนไทยในปัจจุบัน
ก่อนที่จะเป็นเช่นทุกวันนี้ ย้อนกลับไปเมื่อวันที่ ๒๓ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๔๗๑ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ประกาศใช้บังคับ “[[พระราชบัญญัติควบคุมกิจการค้าขายอันกระทบถึงความปลอดภัยหรือผาสุกแห่งสาธารณชน พุทธศักราช ๒๔๗๑]]” กฎหมายฉบับนี้มีสาระสำคัญ คือ รัฐเป็นผู้ผูกขาดการประกอบกิจการค้าขายอันเป็นสาธารณูปโภคแต่ผู้เดียว เอกชนจะเข้ามาดำเนินการจัดทำจะต้องได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาตหรือสัมปทานก่อน
กำหนดถึงประเภทกิจการที่ถือว่าเป็นการค้าขายอันเป็นสาธารณูปโภค ได้แก่ การรถไฟ รถราง ขุดคลอง เดินอากาศ ประปา ชลประทาน โรงไฟฟ้า รวมทั้งกิจการอื่นที่ดำเนินการได้ก็ต่อเมื่อได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาติหรือสัมปทานก่อน เช่น กิจการประกันภัย ธนาคาร เครดิตฟองซิเอ
หลังเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อปี พุทธศักราช ๒๔๗๕ กฎหมายฉบับนี้ถูกแก้ไขหลายครั้ง จนกระทั่งในปี พุทธศักราช ๒๕๑๕ ได้มีประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับที่ ๕๘ ยกเลิกพระราชบัญญัติควบคุมกิจการค้าขายอันกระทบถึงความปลอดภัยหรือผาสุกแห่งสาธารณชน พุทธศักราช ๒๔๗๑ รวมทั้งฉบับแก้ไข และกำหนดให้กิจการค้าขายอันเป็นสาธารณูปโภคที่อยู่ในความควบคุมและต้องได้รับอนุญาตจากรัฐมนตรีผู้เกี่ยวข้องก่อน จึงจะดำเนินการได้ ซึ่งส่งผลให้มีการสัมปทานให้กิจการสาธารณะแก่เอกชนหลากหลายรูปแบบอย่างทุกวันนี้
ที่มา
บทสารคดี “ปกเกล้าธรรมราชา” สารคดีเฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่ในวโรกาสครบ ๑๒๐ ปี แห่งวันพระบรมราชสมภพและเป็นบุคคลสำคัญของโลก โดยองค์การการศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) ประจำปี ๒๕๕๖
