คุณสมบัติและวาระการดำรงตำแหน่งสมาชิกสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ

ผู้เรียบเรียง วัชรา ไชยสาร

---

ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ พรรณราย ขันธกิจ

---

คุณสมบัติของผู้ดำรงตำแหน่งสมาชิกสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ

พระราชบัญญัติสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ พ.ศ. 2543 มาตรา 7 กำหนดให้สมาชิกสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติต้องมีคุณสมบัติและไม่มีลักษณะต้องห้าม ดังต่อไปนี้

(1) มีสัญชาติไทย

(2) ไม่เป็นบุคคลล้มละลาย ซึ่งศาลยังไม่สั่งให้พ้นจากคดี คนวิกลจริตหรือจิตฟั่นเฟือนไม่สมประกอบ

(3) ไม่เคยได้รับโทษจำคุกโดยคำพิพากษาถึงที่สุดให้จำคุก เว้นแต่เป็นโทษสำหรับความผิดที่ได้กระทำโดยประมาทหรือความผิดลหุโทษ

(4) ไม่เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร สมาชิกวุฒิสภา ข้าราชการการเมือง สมาชิกสภาท้องถิ่น ผู้บริหารท้องถิ่น หรือดำรงตำแหน่งในพรรคการเมือง

นายโอกาส เตพละกุล ประธานสภาที่ปรึกษาฯ (ชุดที่ 3) พร้อมด้วยนายสมควร รวิรัฐ และนางภรณี ลีนุตพงษ์ รองประธานสภาที่ปรึกษาฯ

สำหรับคำว่า “ตำแหน่งในพรรคการเมือง” นั้น บทบัญญัติแห่งพระราชบัญญัติสภาที่ปรึกษาฯ มิได้กำหนดความหมายไว้โดยเฉพาะแล้ว จึงต้องพิจารณาจากเจตนารมณ์ของพระราชบัญญัติสภาที่ปรึกษาฯ ที่ไม่ประสงค์จะให้มีอิทธิพลทางการเมืองเข้ามาแทรกแซง หรือมีส่วนเกี่ยวข้องกับงานในหน้าที่ของสภาที่ปรึกษาฯ ซึ่งเป็นองค์กรที่มุ่งจะสะท้อนปัญหาเศรษฐกิจและสังคม โดยมิใช่เป็นองค์กรเพื่อต่อรองผลประโยชน์ของบุคคลหรือกลุ่มบุคคลใดตามมาตรา 10 แห่งพระราชบัญญัติสภาที่ปรึกษาฯ

ฉะนั้น คำว่า “ตำแหน่งในพรรคการเมือง” จึงหมายความถึง ผู้ซึ่งมีตำแหน่งหน้าที่ในการดำเนินกิจการในพรรคการเมือง ไม่ว่าจะเป็นตำแหน่งที่นายทะเบียนพรรคการเมืองได้จดแจ้งไว้ตามมาตรา 18 และมาตรา 30 แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2542 หรือเป็นตำแหน่งที่เกิดขึ้นตามข้อบังคับของพรรคการเมืองหรือเกิดจากการแต่งตั้งของผู้มีอำนาจในพรรคการเมือง เพื่อให้มีหน้าที่ในการดำเนินกิจการพรรคการเมือง เช่น ที่ปรึกษาพรรค นายทะเบียนพรรค รวมทั้งผู้ดำรงตำแหน่งในคณะกรรมการ อนุกรรมการ หรือคณะทำงานของพรรคการเมืองนั้น เช่น คณะกรรมการวินัยและจริยธรรม คณะกรรมการภาค คณะกรรมการอำนวยการเลือกตั้ง เป็นต้น ก็ถือว่าผู้นั้นดำรงตำแหน่งในพรรคการเมืองตามความเป็นจริง และเป็นผลให้มีลักษณะต้องห้ามตามมาตรา 7 (4) แห่งพระราชบัญญัติสภาที่ปรึกษาฯ ด้วยเช่นกัน

วาระการดำรงตำแหน่งสมาชิกสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ

สมาชิกสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติมีวาระการดำรงตำแหน่งสามปีนับแต่วันประกาศรายชื่อสมาชิกในราชกิจจานุเบกษา และอาจได้รับการเลือกใหม่ได้ แต่จะดำรงตำแหน่งติดต่อกันเกินสองวาระมิได้ ทั้งนี้ สมาชิกซึ่งพ้นจากตำแหน่งตามวาระต้องปฏิบัติหน้าที่ต่อไปจนกว่าสมาชิกซึ่งได้รับการเลือกขึ้นใหม่จะเข้ารับหน้าที่

นอกจากการพ้นจากตำแหน่งตามวาระดังกล่าวแล้วนั้น สมาชิกสภาที่ปรึกษาฯ จะพ้นจากตำแหน่ง เมื่อ (1) ตาย (2) ลาออก (3) ขาดคุณสมบัติหรือมีลักษณะต้องห้ามมาตรา 7 และ (4) สภาที่ปรึกษาฯ มีมติด้วยคะแนนเสียงไม่น้อยกว่าสองในสามของจำนวนสมาชิกเท่าที่มีอยู่ให้ถอดถอนออกจากตำแหน่งเพราะเหตุมีความประพฤติในทางเสื่อมเสียต่อการปฏิบัติหน้าที่

ทั้งนี้ เมื่อบุคคลซึ่งเป็นสมาชิกที่มาจากกลุ่มใดพ้นจากตำแหน่งก่อนวาระดังที่กล่าวแล้วให้บุคคลในบัญชีรายชื่อสำรองของกลุ่มเดียวกันนั้น ซึ่งเป็นผู้ได้รับการบรรจุในบัญชีสำรองของแต่ละกลุ่มนั้น ๆ ซึ่งได้รับคะแนนในลำดับถัดไปเลื่อนขึ้นมาเป็นสมาชิกแทนตำแหน่งที่ว่าง โดยสมาชิกที่ได้รับเลือกขึ้นมาแทนให้อยู่ในตำแหน่งเท่ากับวาระที่เหลืออยู่ของสมาชิกที่ตนแทน แต่ถ้าเวลาเหลือน้อยกว่าเก้าสิบวัน ไม่ต้องดำเนินการเพื่อหาสมาชิกใหม่แทนตำแหน่งที่ว่าง

อนึ่ง สมาชิกสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติมีวาระการดำรงตำแหน่งสามปีนับแต่วันประกาศรายชื่อสมาชิกในราชกิจจานุเบกษา และอาจได้รับการเลือกใหม่ได้ แต่จะดำรงตำแหน่งติดต่อกันเกินสองวาระมิได้ ทั้งนี้ สมาชิกซึ่งพ้นจากตำแหน่งตามวาระต้องปฏิบัติหน้าที่ต่อไปจนกว่าสมาชิกซึ่งได้รับการเลือกขึ้นใหม่จะเข้ารับหน้าที่

นอกจากการพ้นจากตำแหน่งตามวาระดังกล่าวแล้วนั้น สมาชิกสภาที่ปรึกษาฯ จะพ้นจากตำแหน่ง เมื่อ (1) ตาย (2) ลาออก (3) ขาดคุณสมบัติหรือมีลักษณะต้องห้ามมาตรา 7 และ (4) สภาที่ปรึกษาฯ มีมติด้วยคะแนนเสียงไม่น้อยกว่าสองในสามของจำนวนสมาชิกเท่าที่มีอยู่ให้ถอดถอนออกจากตำแหน่งเพราะเหตุมีความประพฤติในทางเสื่อมเสียต่อการปฏิบัติหน้าที่

ทั้งนี้ เมื่อบุคคลซึ่งเป็นสมาชิกที่มาจากกลุ่มใดพ้นจากตำแหน่งก่อนวาระดังที่กล่าวแล้วให้บุคคลในบัญชีรายชื่อสำรองของกลุ่มเดียวกันนั้น ซึ่งเป็นผู้ได้รับการบรรจุในบัญชีสำรองของแต่ละกลุ่มนั้น ๆ ซึ่งได้รับคะแนนในลำดับถัดไปเลื่อนขึ้นมาเป็นสมาชิกแทนตำแหน่งที่ว่าง โดยสมาชิกที่ได้รับเลือกขึ้นมาแทนให้อยู่ในตำแหน่งเท่ากับวาระที่เหลืออยู่ของสมาชิกที่ตนแทน แต่ถ้าเวลาเหลือน้อยกว่าเก้าสิบวัน ไม่ต้องดำเนินการเพื่อหาสมาชิกใหม่แทนตำแหน่งที่ว่าง

ดูเพิ่มเติม

พรรณราย ขันธกิจ. บทบาทและหน้าที่ขององค์กรสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. นนทบุรี : สถาบันพระปกเกล้า, 2548.

พรรณราย ขันธกิจ. สารานุกรมสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. นนทบุรี : สถาบันพระปกเกล้า, 2552.

รายงานการประชุมสภาร่างรัฐธรรมนูญฯ, ครั้งที่ 18 วันอาทิตย์ที่ 13 กรกฎาคม พ.ศ. 2540.