บัตรเหลือ
ผู้เรียบเรียง รองศาสตราจารย์ ดร.นครินทร์ เมฆไตรรัตน์
ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ รองศาสตราจารย์นรนิติ เศรษฐบุตร และ รองศาสตราจารย์ ดร.นิยม รัฐอมฤต
บัตรเหลือ
บัตรเหลือ หมายถึง บัตรเลือกตั้งที่เหลือจากการลงคะแนนเลือกตั้งในแต่ละหน่วยเลือกตั้ง ซึ่งจะต้องถูกทำเครื่องหมายให้กลายเป็นบัตรเลือกตั้งที่ใช้ไม่ได้ทันทีหลังจากที่มีการประกาศปิดการลงคะแนนเลือกตั้งในหน่วยเลือกตั้งนั้นแล้ว กล่าวคือ ในวันเลือกตั้งทั่วไปจะมีการเปิดให้ลงคะแนนเลือกตั้ง ตั้งแต่เวลา 08.00 นาฬิกา ถึงเวลา 15.00 นาฬิกา โดยก่อนเริ่มเปิดให้มีการลงคะแนนเลือกตั้ง คณะกรรมการประจำหน่วยเลือกตั้งจะตรวจนับจำนวนบัตรเลือกตั้งทั้งหมดของหน่วยเลือกตั้งนั้น และปิดประกาศจำนวนบัตรเลือกตั้งที่มีอยู่ทั้งหมดในที่เลือกตั้งนั้นไว้ในที่เปิดเผย และเมื่อถึงเวลาเปิดการลงคะแนนเลือกตั้ง คณะกรรมการประจำหน่วยเลือกตั้งจะต้องเปิดหีบบัตรเลือกตั้งในที่เปิดเผย แสดงให้ผู้มีสิทธิเลือกตั้ง ซึ่งอยู่ ณ ที่เลือกตั้งนั้นเห็นว่าหีบบัตรเลือกตั้งเป็นหีบเปล่า และให้ปิดหีบบัตรเลือกตั้งตามวิธีการที่คณะกรรมการการเลือกตั้งกำหนด จากนั้นจึงทำการบันทึกการดำเนินการดังกล่าว โดยให้ผู้มีสิทธิเลือกตั้งไม่น้อยกว่าสองคนซึ่งอยู่ในที่เลือกตั้งในขณะนั้นลงลายมือชื่อในบันทึกนั้นด้วย
เมื่อถึงกำหนดเวลาปิดการลงคะแนนเลือกตั้ง คณะกรรมการประจำหน่วยเลือกตั้งจะประกาศปิดการลงคะแนนเลือกตั้ง และงดจ่ายบัตรเลือกตั้ง จากนั้นจะทำเครื่องหมายในบัตรเลือกตั้งที่เหลืออยู่ให้เป็นบัตรเลือกตั้งที่ใช้ลงคะแนนเลือกตั้งไม่ได้ตามวิธีการที่คณะกรรมการการเลือกตั้งกำหนด อย่างไรก็ตาม ในกรณีที่มีผู้มีสิทธิเลือกตั้งซึ่งประสงค์จะลงคะแนนเลือกตั้งได้มาอยู่ในบริเวณที่ลงคะแนนเลือกตั้งแล้วก่อนเวลาปิดการลงคะแนนเลือกตั้งที่เหลืออยู่ แต่ยังไม่ได้รับบัตรเลือกตั้ง คณะกรรมการประจำหน่วยเลือตั้งจะต้องมอบบัตรเลือกตั้งให้แก่ผู้มาแสดงตนนั้น และเมื่อผู้มีสิทธิเลือกตั้งลงคะแนนเลือกตั้งเสร็จสิ้นแล้ว คณะกรรมการประจำหน่วยเลือกตั้งจะต้องปิดช่องใส่บัตรเลือกตั้งของหีบบัตรเลือกตั้ง
หลังจากปิดหีบบัตรเลือกตั้งเรียบร้อยแล้ว คณะกรรมการประจำหน่วยเลือกตั้งจะจัดทำรายการเกี่ยวกับจำนวนบัตรเลือกตั้งทั้งหมด จำนวนผู้มาแสดงตนและรับบัตรเลือกตั้ง และจำนวนบัตรเลือกตั้งที่เหลือ แล้วให้กรรมการประจำหน่วยเลือกตั้งที่ปฏิบัติหน้าที่อยู่ในขณะนั้นทุกคนลงลายมือชื่อไว้ และประกาศให้ผู้มีสิทธิเลือกตั้งซึ่งอยู่ในที่นั้นทราบ
สำหรับการนับคะแนนเลือกตั้ง จะกระทำ ณ ที่เลือกตั้งโดยเปิดเผยจนเสร็จสิ้นในรวดเดียว โดยมีข้อห้ามมิให้เลื่อนหรือประวิงการนับคะแนนเลือกตั้ง ทั้งนี้เพื่อให้การนับคะแนนเป็นไปอย่างเปิดเผยและเที่ยงธรรม ในการนับจำนวนบัตรเลือกตั้งนั้น จะต้องนับจำนวนบัตรเลือกตั้งที่ผู้มีสิทธิเลือกตั้งทำเครื่องหมายไม่ประสงค์จะลงคะแนนเลือกตั้ง และให้ประกาศจำนวนบัตรดังกล่าวด้วย ในการนับคะแนนหากปรากฏว่ามีบัตรเสีย คณะกรรมการนับคะแนนจะต้องแยกบัตรเสียออกไว้ต่างหาก และห้ามมิให้นับบัตรเสียเป็นคะแนนไม่ว่ากรณีใด
บัตรเลือกตั้งที่ถือว่าเป็นบัตรเสีย ได้แก่ บัตรปลอม บัตรที่มิได้ทำเครื่องหมายลงคะแนนเลือกตั้ง บัตรเลือกตั้งแบบแบ่งเขตเลือกตั้งที่ทำเครื่องหมายลงคะแนนเลือกตั้งให้แก่ผู้สมัครเกินจำนวนสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรที่จะพึงมีได้ในเขตเลือกตั้งนั้น หรือบัตรเลือกตั้งแบบสัดส่วนที่ทำเครื่องหมายลงคะแนนเลือกพรรคการเมืองเกินหนึ่งพรรคการเมือง บัตรที่ไม่อาจทราบได้ว่าลงคะแนนเลือกตั้งให้กับผู้สมัครแบบแบ่งเขตเลือกตั้งผู้ใดหรือพรรคการเมืองที่ส่งสมัครรับเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรแบบสัดส่วนของพรรคการเมืองใด บัตรที่ได้ทำเครื่องหมายลงคะแนนเลือกตั้งให้แก่ผู้สมัครสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรแบบแบ่งเขตเลือกตั้งหรือแบบสัดส่วน แล้วทำเครื่องหมายในช่องไม่ประสงค์จะลงคะแนนเลือกตั้งด้วย และบัตรเสียอื่นที่มีลักษณะตามที่คณะกรรมการการเลือกตั้งกำหนด
เมื่อการนับคะแนน ณ ที่เลือกตั้งเสร็จสิ้นแล้ว คณะกรรมการประจำหน่วยเลือกตั้งจะประกาศผลการนับคะแนนของหน่วยเลือกตั้งนั้น จำนวนบัตรเลือกตั้งที่มีอยู่ทั้งหมด จำนวนบัตรเลือกตั้งที่ใช้ และจำนวนบัตรเลือกตั้งที่เหลือจากการลงคะแนนเลือกตั้ง ซึ่งการประกาศต้องกระทำโดยเปิดเผย และรายงานผลการนับคะแนนต่อคณะกรรมการการเลือกตั้งประจำเขตเลือกตั้งโดยเร็ว เมื่อคณะกรรมการประจำหน่วยเลือกตั้งดำเนินการประกาศผลการนับคะแนนเลือกตั้งแล้ว คณะกรรมการประจำหน่วยเลือกตั้งจะดำเนินการเก็บเอกสารและสิ่งของต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการเลือกตั้งทั้งหมดใส่ในหีบบัตรเลือกตั้งแต่ละประเภทการเลือกตั้ง ได้แก่ บัตรเลือกตั้งที่นับเป็นคะแนนแล้ว บัตรที่มีการทำเครื่องหมายลงในช่องไม่ประสงค์จะลงคะแนนเลือกตั้ง และบัตรเสีย โดยแยกแต่ละประเภทบรรจุในถุงวัสดุใส แบบกรอกคะแนนที่ได้ใช้ในการกรอกคะแนนทั้งหมด รายงานผลการนับคะแนน ประกาศผลการนับคะแนน
เมื่อได้บรรจุสิ่งของดังกล่าวแล้ว คณะกรรมการประจำหน่วยเลือกตั้งจึงปิดหีบบัตรเลือกตั้งพร้อมทั้งใส่กุญแจหรืออุปกรณ์อื่นแทนกุญแจทุกแห่งและประจำครั่งทับรูกุญแจ จากนั้นจะมัดหีบบัตรเลือกตั้งด้วยเชือกแล้วผูกปมเชือกไว้ด้านข้างหีบบัตรเลือกตั้งและประจำครั่งทับปมเชือกอีกชั้นหนึ่ง หรือกระทำการด้วยวิธีการอื่นใดที่สามารถป้องกันมิให้เปิดหีบบัตรเลือกตั้งได้ หลังจากนั้นจึงนำหีบบัตรเลือกตั้งพร้อมทั้งเอกสารหลักฐานเกี่ยวกับการเลือกตั้งไปส่งให้คณะกรรมการนับคะแนน
ในการรับหีบบัตรเลือกตั้ง การตรวจสอบหีบบัตรเลือกตั้ง การเปิดหีบบัตรเลือกตั้ง และการตรวจสอบเอกสารหลักฐานเกี่ยวกับการเลือกตั้งนั้น กรรมการนับคะแนนฝ่ายรับหีบบัตรเลือกตั้งจะมีหน้าที่รับและตรวจสอบหีบบัตรเลือกตั้ง เอกสารหลักฐานเกี่ยวกับการเลือกตั้ง และตรวจนับจำนวนบัตรเลือกตั้งที่เหลือต่อหน้ากรรมการประจำหน่วยเลือกตั้ง เพื่อตรวจสอบว่าหีบบัตรเลือกตั้งและจำนวนเอกสารหลักฐานเกี่ยวกับการเลือกตั้งตรงกับรายงานการส่งหีบบัตร รวมถึงตรวจสอบว่าจำนวนบัตรเลือกตั้งที่เหลืออยู่นั้นถูกต้องตรงกับรายงานการส่งหีบบัตร ทั้งนี้เพื่อให้การนับคะแนนเป็นไปอย่างบริสุทธิ์และโปร่งใส
ที่มา
“ประกาศคณะกรรมการการเลือกตั้ง เรื่องหีบบัตรเลือกตั้งและบัตรเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร” ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 115 ตอนที่ 67 ก วันที่ 30 กันยายน พ.ศ. 2541, หน้า 14-18.
“ประกาศคณะกรรมการการเลือกตั้งว่าด้วยวิธีการนับคะแนนเลือกตั้ง” ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 116 ตอนที่ 50 ก วันที่ 21 มิถุนายน พ.ศ. 2542, หน้า 67-73
พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยคณะกรรมการการเลือกตั้ง พ.ศ. 2550 พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรและการได้มาซึ่งสมาชิกวุฒิสภา พ.ศ. 2550
