ทรงอุปถัมภ์วงเครื่องสายฝรั่งหลวง
รัชสมัยแห่งพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว นับเป็นช่วงเวลาที่มีความเปลี่ยนแปลงทางการดนตรีครั้งสำคัญของสยาม ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ฟื้นฟูวงดุริยางค์สากลขนาดใหญ่ที่เรียกว่า “วงเครื่องสายฝรั่งหลวง” ซึ่งมีมาในรัชกาลก่อน โดยให้พระเจนดุริยางค์ หรือ ปีติ วาทยะกร เป็นผู้ควบคุมวง และต่อมาได้รับยกย่องว่าเป็นวงดุริยางค์สากลที่ดีที่สุดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
นอกจากนั้น “โฮเต็ลพญาไท” ที่เริ่มดำเนินกิจการในช่วงต้นรัชกาลก็ได้เป็นเวทีสำคัญให้แก่วงดนตรีในขณะนั้น ทั้งวงซิมโฟนีออร์เคสตรา ที่มีนักดนตรีจากวงเครื่องสายฝรั่งหลวง และวงดนตรีลีลาศที่ริเริ่มขึ้นโดยนักดนตรีบรรดาศักดิ์ เช่น หลวงสุขุมนัยประดิษฐ์ หรือนายประดิษฐ์ สุขุม
มหรสพสมัยใหม่อันเป็นพระราชนิยมอย่างภาพยนตร์ก็มีส่วนสำคัญยิ่งต่อพัฒนาการของดนตรีสมัยใหม่ เพลงที่ประพันธ์ขึ้นเพื่อใช้ประกอบภาพยนตร์ หรือละครเวทีค่อยๆ ปรับเปลี่ยนจากทำนองเพลงไทยเป็นการประพันธ์เรียบเรียงเนื้อร้องทำนองขึ้นใหม่ตามหลักดนตรีสากล เกิดเป็นเพลงไทยสากลในช่วงปลายรัชกาล
ผลอย่างหนึ่งของความเปลี่ยนแปลงนั้น ก็คือ รัฐบาลหลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง พุทธศักราช ๒๔๗๕ ได้สร้างภาพยนตร์ รวมทั้งประพันธ์เพลงเพื่อเผยแพร่ค่านิยมต่างๆ และจัดตั้งกรมโฆษณาการ ทำหน้าที่เป็นหน่วยงานประชาสัมพันธ์ของรัฐ
วงดนตรีกรมโฆษณาการในความควบคุมของเอื้อ สุนทรสนาน ซึ่งเคยเป็นนักดนตรีหนุ่มผู้หนึ่งในวงเครื่องสายฝรั่งหลวง ได้มีบทบาทสำคัญต่อพัฒนาการของดนตรีไทยสากลซึ่งแพร่หลายมาจนปัจจุบัน
ที่มา
บทสารคดี “ปกเกล้าธรรมราชา” สารคดีเฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่ในวโรกาสครบ ๑๒๐ ปี แห่งวันพระบรมราชสมภพและเป็นบุคคลสำคัญของโลก โดยองค์การการศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) ประจำปี ๒๕๕๖
