พระยาศรยุทธเสนี
ผู้เรียบเรียง ศรันยา สีมา
ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ รองเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร จเร พันธุ์เปรื่อง
พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี (กระแส ประวาหะนาวิน) เป็นบุคคลที่มีความสำคัญบุคคลหนึ่งของประเทศไทย เป็นผู้มีส่วนร่วมในประวัติศาสตร์การเมืองไทยในช่วงหลังเหตุการณ์การเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์เป็นระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรและสมาชิกพฤฒสภาหลายสมัย และได้ดำรงตำแหน่งสูงสุดทางการเมืองเป็นทั้งประธานรัฐสภา ประธานสภาผู้แทนราษฎร และประธาน พฤฒสภา
ประวัติส่วนตัว
พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี (กระแส ประวาหะนาวิน) เกิดเมื่อวันที่ ๕ เมษายน ๒๔๓๑[๑] มีชื่อเดิมว่า “กระแส” ต่อมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้รับพระราชทานนามสกุลว่า “ประวาหะนาวิน” ในขณะดำรงตำแหน่งนายเรือเอก ราชองครักษ์เวร รั้งตำแหน่งหัวหน้ากองตอปิโด กรมสรรพาวุธ[๒]
ประวัติการศึกษา
- โรงเรียนเทพศิรินทร์[๓]
- โรงเรียนนายเรือ[๔]
ประวัติการทำงาน
พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี สอบไล่ได้ตามหลักสูตรของกรมยุทธศึกษา ได้สวมเสื้อยศเสมอนายเรือตรีผู้ช่วย รับพระราชทานเงินเดือนอัตรานายเรือตรีผู้ช่วยชั้น ๓ และเงินค่าวิชาชีพพิเศษประเภทที่ ๒ สังกัดกรมบัญชาการเรือกลและป้อม ตามคำสั่งของกรมทหารเรือที่ ๑๙๒/๔๒๗๓ ลงวันที่ ๑๒ ตุลาคม ร.ศ. ๑๒๗ ซึ่งนับเป็นนายทหารเรือรุ่นที่ ๓ ที่สามารถนำเรือไปในทะเลลึกได้[๕] และมีความเจริญก้าวหน้าในตำแหน่งหน้าที่ราชการตามลำดับดังนี้
- ๒๔๕๓ ผู้บังคับการกองแผนที่ทะเล - ๒ มิถุนายน ๒๔๖๗ – ๓๑ พฤษภาคม ๒๔๗๐ เจ้ากรมสรรพาวุธทหารเรือ - ๒๔๗๕ – ๒๔๗๗ เจ้ากรมกรมเจ้าท่า - ๒๘ มิถุนายน ๒๔๗๕ – ๖ ธันวาคม ๒๔๗๖ ผู้แทนราษฎรชั่วคราว - ๙ ธันวาคม ๒๔๗๖ – ๑๐ พฤษภาคม ๒๔๘๙ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ประเภทที่ ๒ - ๒ กันยายน ๒๔๗๕ รองประธานสภาผู้แทนราษฎร - ๑๕ ธันวาคม ๒๔๗๖ รองประธานสภาผู้แทนราษฎร - ๒๖ กุมภาพันธ์ ๒๔๗๖ – ๒๒ กันยายน ๒๔๗๗ ประธานรัฐสภาและประธานสภาผู้แทนราษฎร - ๒๒ กันยายน ๒๔๗๗ – ๑๒ กุมภาพันธ์ ๒๔๗๘ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเศรษฐการ - ๓๐ ธันวาคม ๒๔๘๔ ประธานกรรมการควบคุมและจัดกิจการหรือทรัพย์สินของคน ต่างด้าวบางจำพวกในภาวะคับขัน - ๖ กรกฎาคม ๒๔๘๖ – ๒๔ มิถุนายน ๒๔๘๗ ประธานรัฐสภาและประธานสภาผู้แทนราษฎร - ๒๔ พฤษภาคม ๒๔๘๙ – ๙ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ สมาชิกพฤฒสภา - ๓๑ สิงหาคม ๒๔๘๙ – ๙ พฤษภาคม ๒๔๙๐ ประธานรัฐสภาและประธานพฤฒสภา - ๑๕ พฤษภาคม ๒๔๙๐ – ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ประธานรัฐสภาและประธานพฤฒสภา
บทบาททางการเมือง
ภายหลังจากที่คณะผู้ก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครอง หรือ “คณะราษฎร” ได้ทำการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็นระบอบประชาธิปไตยแล้ว ในวันที่ ๒๕ มิถุนายน ๒๔๗๕ ผู้แทนคณะราษฎรประกอบด้วย พลเรือตรี ศรยุทธเสนี, พันเอก พะยา ฤทธิอัคเนย์, พันเอก พระยาทรงสุรเดช, พันโท พระประศาสน์พิทยายุทธ, พันตรี หลวงวีระโยธิน, หลวงประดิษฐ์มนูธรรม, ร้อยโท ประยูร ภมรมนตรี, นายประยูร ณ บางช้าง ได้เข้าเฝ้าฯพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว เพื่อกราบบังคมทูลขอพระกรุณาอภัยในการกระทำของคณะราษฎร และนำร่างพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผนดินสยาม พุทธศักราช ๒๔๗๕ และร่างพระราชกำหนดนิรโทษกรรมขึ้นทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายเพื่อทรงลงพระปรมาภิไธย พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงลงพระปรมาภิไธยในร่างพระราชกำหนดนิรโทษกรรมเพียงฉบับเดียว ส่วนร่างพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผนดินสยาม พุทธศักราช ๒๔๗๕ ได้ทรงลงพระปรมาภิไธยในวันที่ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕ โดยทรงพระอักษรต่อท้ายชื่อพระราชบัญญัตินั้นว่า “ชั่วคราว”[๖] ซึ่งพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช ๒๔๗๕ กำหนดให้รัฐสภามีเพียงสภาเดียวคือสภาผู้แทนราษฎร ให้คณะราษฎรซึ่งมีคณะผู้รักษาพระนครฝ่ายทหารเป็นผู้ใช้อำนาจแทนจัดตั้งผู้แทนราษฎรชั่วคราวขึ้นเป็นจำนวน ๗๐ นาย เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรปฏิบัติหน้าที่นับแต่วันที่ใช้ธรรมนูญการปกครองฉบับนี้จนกว่าจะถึงเวลาที่สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรในสมัยที่ ๒ จะเข้ารับตำแหน่ง[๗] โดยพลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี ได้รับการแต่งตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรชั่วคราวในครั้งนี้ด้วย[๘]
เมื่อมีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช ๒๔๗๕ พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี ได้รับการแต่งตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ประเภทที่ ๒[๙] รองประธานสภาผู้แทนราษฎร[๑๐] และได้รับการแต่งตั้งเป็นประธานสภาผู้แทนราษฎรแทนเจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี (สนั่น เทพหัสดิน ณ อยุธยา) ที่ขอลาออกจากตำแหน่งเนื่องจากเจ็บป่วย[๑๑] ต่อมาพลเรือตรี พระยา ศรยุทธเสนี ได้ลาออกจากตำแหน่งประธานรัฐสภาและประธานสภาผู้แทนราษฎร ไปดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเศรษฐการในคณะรัฐมนตรี ชุดที่ ๖ ซึ่งมีนายพันเอก พระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน์ พหลโยธิน) เป็นนายกรัฐมนตรี[๑๒] ในวันที่ ๖ กรกฎาคม ๒๔๘๖ พลเรือตรี พระยา ศรยุทธเสนี ได้รับการแต่งตั้งเป็นประธานรัฐสภาและประธานสภาผู้แทนราษฎรอีกครั้งหนึ่ง[๑๓]
๒๔ พฤษภาคม ๒๔๘๙ พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี ได้รับการเลือกตั้งเป็นสมาชิกพฤฒสภา[๑๔] และได้ดำรงตำแหน่งเป็นประธานรัฐสภาและประธานพฤฒสภา ตั้งแต่วันที่ ๓๑ สิงหาคม ๒๔๘๙- ๙ พฤษภาคม ๒๔๙๐ และตั้งแต่วันที่ ๑๕ พฤษภาคม ๒๔๙๐-๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐[๑๕]
พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี ได้ก่อตั้งพรรคการเมืองขึ้นพรรคหนึ่งใช้ชื่อว่า “พรรคกสิกร” เมื่อวันที่ ๒๙ มิถุนายน ๒๔๙๐ แต่ต่อมาได้ยกเลิกพรรคการเมืองไปเนื่องจากเกิดการรัฐประหารขึ้นในปี พ.ศ. ๒๔๙๔ ซึ่งได้มีการประกาศยกเลิกกลุ่มการเมือง และห้ามมีการชุมนุมทางการเมือง[๑๖]
บั้นปลายชีวิต
พลเรือตรี พระยาศรยุทธเสนี (กระแส ประวาหะนาวิน) ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อวันที่ ๑๑ มิถุนายน ๒๔๓๑[๑๗]
อ้างอิง
หนังสือแนะนำให้อ่านต่อ
กนก วงษ์ตระหง่าน. คู่มือการเมืองไทย:๒๔๗๕-๒๕๒๕ ข้อมูลพื้นฐานทางการเมืองไทย. (กรุงเทพฯ : ประชาชน (แผนกการพิมพ์)). ๒๕๒๖.
ชาญวิทย์ เกษตรศิริ. ประวัติการเมืองไทย ๒๔๗๕-๒๕๐๐. (กรุงเทพฯ : เรือนแก้ว). ๒๕๔๙.
นคร พจนวรพงษ์ และอุกฤษ พจนวรพงษ์. ข้อมูลประวัติศาสตร์การเมืองไทย. (กรุงเทพฯ : ขวัญนคร). ๒๕๔๙.
รัฐสภา. ๖๗ ปี สมาชิกรัฐสภาไทย พ.ศ.๒๔๗๕-๒๕๔๒. (กรุงเทพฯ : สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร). ๒๕๔๒.
บรรณานุกรม
กนก วงษ์ตระหง่า. คู่มือการเมืองไทย:๒๔๗๕-๒๕๒๕ ข้อมูลพื้นฐานทางการเมืองไทย. (กรุงเทพฯ : ประชาชน (แผนกการพิมพ์)). ๒๕๒๖.
ชาญวิทย์ เกษตรศิริ. ประวัติการเมืองไทย ๒๔๗๕-๒๕๐๐. (กรุงเทพฯ : เรือนแก้ว). ๒๕๔๙.
ชมรมศิษย์เก่านักเรียนนายเรือสัมพันธ์. ตำนานโรงเรียนนายเรือและนักเรียนนายเรือ. (ออนไลน์) www.exnavalcadet.com. (๕ พฤศจิกายน ๒๕๕๒).
นคร พจนวรพงษ์ และอุกฤษ พจนวรพงษ์. ข้อมูลประวัติศาสตร์การเมืองไทย. (กรุงเทพฯ: ขวัญนคร). ๒๕๔๙.
เทพชู ทับทอง. ต้นตระกูลไทย : ราชสกุลนามสกุลพระราชทาน. (กรุงเทพฯ:สุวีริยาสาส์น). ๒๕๔๘.
เทพศิรินทร์. นักเรียนเก่าที่มีชื่อเสียง. (ออนไลน์) http://www.debsirin.ac.th (๕ พฤศจิกายน ๒๕๕๒).
รัฐสภา. รัฐสภา. ๖๗ ปี สมาชิกรัฐสภาไทย พ.ศ.๒๔๗๕-๒๕๔๒. (กรุงเทพฯ : สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร). ๒๕๔๒.
ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม ๓๑. ๓ พฤษภาคม ๒๔๕๗
ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม ๔๙. ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕.
ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม ๔๙. ๑๗ กรกฎาคม ๒๔๗๕.
ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม ๕๐. ๑๘ มีนาคม ๒๔๗๖.
ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม ๕๐. ๙ ธันวาคม ๒๔๗๖.
ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม ๕๑. ๒๔ กันยายน ๒๔๗๗
ราชกิจจานุเบกสา. เล่ม ๖๐ ตอนที่ ๓๘. ๑๓ กรกดาคม ๒๔๘๖.
สมบัติ ธำรงธัญวงศ์. การเมือง การปกครองไทย : พ.ศ. ๑๗๖๒-๒๕๐๐. (กรุงเทพฯ : เสมาธรรม). ๒๕๔๙.
สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร. ๗๒ ปี รัฐสภาไทย. (กรุงเทพฯ:สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร). ๒๕๔๗.
