ผลต่างระหว่างรุ่นของ "ศาสตราจารย์ดิเรก ชัยนาม"
สร้างหน้าด้วย " ผู้เรียบเรียง : ดร.บุญเกียรติ การะเวกพันธุ์ ผู้ทรงคุณว..." |
ล Apirom ย้ายหน้า ดิเรก ชัยนาม (บุญเกียรติ การะเวกพันธุ์) ไปยัง ศาสตราจารย์ดิเรก ชัยนาม โดยไม่... |
||
| (ไม่แสดง 1 รุ่นระหว่างกลางโดยผู้ใช้คนเดียวกัน) | |||
| บรรทัดที่ 1: | บรรทัดที่ 1: | ||
ผู้เรียบเรียง : ดร.บุญเกียรติ การะเวกพันธุ์ | ผู้เรียบเรียง : ดร.บุญเกียรติ การะเวกพันธุ์ | ||
ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ : รองศาสตราจารย์ ดร.นิยม รัฐอมฤต | ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ : รองศาสตราจารย์ ดร.นิยม รัฐอมฤต | ||
---- | ---- | ||
| บรรทัดที่ 8: | บรรทัดที่ 8: | ||
'''ดิเรก ชัยนาม''' | '''ดิเรก ชัยนาม''' | ||
ศาสตราจารย์ดิเรก ชัยนาม อดีตรองนายกรัฐมนตรี รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง รัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรม อดีตคณบดีผู้ก่อตั้งคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ อดีตเอกอัครราชทูตไทย ประจำกรุงโตเกียว กรุงลอนดอน | ศาสตราจารย์ดิเรก ชัยนาม อดีตรองนายกรัฐมนตรี รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง รัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรม อดีตคณบดีผู้ก่อตั้งคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ อดีตเอกอัครราชทูตไทย ประจำกรุงโตเกียว กรุงลอนดอน และกรุงบอนน์และเป็นสมาชิกร่วมในคณะผู้ทำ[[การเปลี่ยนแปลงการปกครอง_24_มิถุนายน_2475|การเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475]][[#_ftn1|[1]]] | ||
'''ประวัติ''' | '''ประวัติ''' | ||
| บรรทัดที่ 20: | บรรทัดที่ 20: | ||
'''เหตุการณ์สำคัญ''' | '''เหตุการณ์สำคัญ''' | ||
''' ''' | ''' '''ศาสตราจารย์ดิเรกเริ่มรับราชการเป็นล่าม[[กฎหมาย]]ในกระทรวงยุติธรรมตั้งแต่ขณะที่ยังศึกษาอยู่ในโรงเรียนกฎหมายระหว่าง พ.ศ. 2467-2475 และได้เข้ามามีส่วนร่วมในคณะผู้ก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครองในวันที่ [[24_มิถุนายน_พ.ศ._2475]] และต่อมาได้ดำรงตำแหน่งเลขานุการรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ[[#_ftn5|[5]]] | ||
ใน พ.ศ. 2482 ขณะอายุได้ 34 ปี | ใน พ.ศ. 2482 ขณะอายุได้ 34 ปี ศาสตราจารย์ดิเรกได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงการต่างประเทศใน[[รัฐบาล]]ซึ่งมี[[ป.พิบูลสงคราม|จอมพลป.พิบูลสงคราม]]เป็น[[นายกรัฐมนตรี]]และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงต่างประเทศ ทั้งยังดำรงตำแหน่งเลขาธิการคณะรัฐมนตรีในขณะนั้นด้วย ต่อมาเมื่อจอมพล ป.พิบูลสงครามลาออกจากตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ ศาสตราจารย์ดิเรกได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ ในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2484[[#_ftn6|[6]]] | ||
ช่วง พ.ศ.2485-2486 | ช่วง พ.ศ.2485-2486 เป็นช่วง[[สงครามมหาเอเชียบูรพา]]ซึ่งญี่ปุ่นได้เข้ามายึดครองและบังคับให้ไทยเข้าเป็นพันธมิตร จอมพลป.พิบูลสงครามจึงเสนอให้ศาสตราจารย์ดิเรกพ้นจากตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ และให้ไปดำรงตำแหน่งเอกอัครราชฑูตไทย ณ กรุงโตเกียว ประเทศญี่ปุ่นในเดือนมกราคม พ.ศ. 2485 และได้ปฎิบัติหน้าที่นั้นมาจนถึงเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2486[[#_ftn7|[7]]] ในขณะที่ศาสตราจารย์ดิเรก ได้ปฎิบัติหน้าที่เป็นเอกอัครราชฑูตไทยในประเทศญี่ปุ่นนั้น ท่านสามารถปฎิบัติหน้าที่ได้เป็นอย่างดีโดยสร้างความน่าเชื่อถือและความเกรงใจให้กับฝ่ายญี่ปุ่นเป็นอย่างมาก รวมทั้งพยายามยับยั้งไม่ให้ประเทศไทยและญี่ปุ่นต้องผูกพันกันมากเกินความจำเป็น[[#_ftn8|[8]]] | ||
ใน พ.ศ. 2488 | ใน พ.ศ. 2488 ก่อนที่[[สงครามโลกครั้งที่_2]]จะสิ้นสุด ศาสตราจารย์ดิเรก ได้รับมอบหมายจากนาย[[ปรีดี_พนมยงค์]] ในสถานะหัวหน้า[[ขบวนการเสรีไทย]] ให้เป็นหัวหน้าคณะตัวแทนจากประเทศไทยไปเจรจากับทางฝ่ายอังกฤษที่เมืองแคนดี ประเทศศรีลังกา โดยได้พบปะสนทนากับนาย เอ็ม ดี เดนิ่ง ที่ปรึกษาด้านการเมืองของลอร์ด เมาต์ แบตเตน เพื่อปรับความสัมพันธ์กับประเทศอังกฤษที่เคยมีปัญหากันในระหว่างสวครามโลกครั้งที่ 2[[#_ftn9|[9]]] | ||
เมื่อสงครามโลกครั้งที่ 2 สิ้นสุดลง ศาสตราจารย์ดิเรก ได้เข้ารับตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลังในรัฐบาลของ ม.ร.ว. | เมื่อสงครามโลกครั้งที่ 2 สิ้นสุดลง ศาสตราจารย์ดิเรก ได้เข้ารับตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลังในรัฐบาลของ ม.ร.ว.[[เสนีย์_ปราโมช]] เมื่อ[[หลวงธำรงนาวาสวัสดิ์]]ได้มารับตำแหน่งนายกรัฐมนตรีต่อจากนายปรีดี พนมยงค์ ศาสตราจารย์ดิเรกได้ดำรงตำแหน่งเป็นรองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ จนถึงวันที่ 8 พฤศจิกายน พ.ศ.2490 พลโท[[ผิน_ชุณหะวัณ]]ได้ทำการ[[รัฐประหาร]] ศาสตราจารย์ดิเรกจึงได้รับการแต่งตั้งให้เป็นเอกอัครราชฑูตไทยไปประจำที่ราชสำนักเซนต์เจมส์ ณ กรุงลอนดอน จนถึงพ.ศ. 2491[[#_ftn10|[10]]] | ||
พ.ศ. 2492 ศาสตราจารย์ดิเรกได้เดินทางกลับประเทศไทย และได้เข้าร่วมในคณะกรรมการจัดร่างหลักสูตรของคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง ภายหลังที่ได้มีการแบ่งคณะในมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมืองออกเป็น 4 คณะ คือ คณะนิติศาสตร์ รัฐศาสตร์ เศรษฐศาสตร์ และคณะพาณิชยศาสตร์และการบัญชี ศาสตราจารย์ดิเรกได้เข้ารับตำแหน่งคณบดีคณะรัฐศาสตร์เป็นท่านแรก[[#_ftn11|[11]]] โดยในขณะที่ท่านได้ดำรงตำแหน่งคณบดีนั้น ได้ร่วมมือกับผู้ทรงคุณวุฒิอีกหลายท่าน เช่น ศาสตราจารย์กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ พระองค์เจ้าเปรม ปุรฉัตร พระยาสุนทรพิพิธ ดร.ป๋วย อึ้งภากรณ์ ช่วยกันนำหลักสูตรทางด้านรัฐศาสตร์ที่มีชื่อเสียงของมหาวิทยาลัยในต่างประเทศ เช่น Harvard, London School of Economics และจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มาประกอบในหลักสูตรปริญญาตรีและโทของคณะรัฐศาสตร์[[#_ftn12|[12]]] ศาสตราจารย์ดิเรกดำรงตำแหน่งเป็นคณบดีคณะรัฐศาสตร์เวลา 4 ปี แล้วจึงขอลาออกเมื่อ พ.ศ. 2496 | พ.ศ. 2492 ศาสตราจารย์ดิเรกได้เดินทางกลับประเทศไทย และได้เข้าร่วมในคณะกรรมการจัดร่างหลักสูตรของคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง ภายหลังที่ได้มีการแบ่งคณะในมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมืองออกเป็น 4 คณะ คือ คณะนิติศาสตร์ รัฐศาสตร์ เศรษฐศาสตร์ และคณะพาณิชยศาสตร์และการบัญชี ศาสตราจารย์ดิเรกได้เข้ารับตำแหน่งคณบดีคณะรัฐศาสตร์เป็นท่านแรก[[#_ftn11|[11]]] โดยในขณะที่ท่านได้ดำรงตำแหน่งคณบดีนั้น ได้ร่วมมือกับผู้ทรงคุณวุฒิอีกหลายท่าน เช่น ศาสตราจารย์กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ พระองค์เจ้าเปรม ปุรฉัตร พระยาสุนทรพิพิธ ดร.ป๋วย อึ้งภากรณ์ ช่วยกันนำหลักสูตรทางด้านรัฐศาสตร์ที่มีชื่อเสียงของมหาวิทยาลัยในต่างประเทศ เช่น Harvard, London School of Economics และจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มาประกอบในหลักสูตรปริญญาตรีและโทของคณะรัฐศาสตร์[[#_ftn12|[12]]] ศาสตราจารย์ดิเรกดำรงตำแหน่งเป็นคณบดีคณะรัฐศาสตร์เวลา 4 ปี แล้วจึงขอลาออกเมื่อ พ.ศ. 2496 | ||
| บรรทัดที่ 34: | บรรทัดที่ 34: | ||
| | ||
จนกระทั่ง พ.ศ.2502 ศาสตรจารย์ดิเรก ได้กลับเข้าสู่วงการฑูตอีกครั้งหนึ่งจากการเสนอของ ดร.ถนัด คอมันตร์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศในรัฐบาลของ | จนกระทั่ง พ.ศ.2502 ศาสตรจารย์ดิเรก ได้กลับเข้าสู่วงการฑูตอีกครั้งหนึ่งจากการเสนอของ ดร.ถนัด คอมันตร์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศในรัฐบาลของ จอมพล[[สฤษดิ์_ธนะรัชต์]] ให้ไปดำรงตำแหน่งเอกอัครราชฑูตชั้น 1 เป็นกรณีพิเศษ ณ กรุงบอนน์ ประเทศเยอรมนี จนเกษียณอายุราชการใน พ.ศ. 2508[[#_ftn13|[13]]] | ||
'''ผลงานอื่นๆ''' | '''ผลงานอื่นๆ''' | ||
| บรรทัดที่ 50: | บรรทัดที่ 50: | ||
'''บรรณานุกรม''' | '''บรรณานุกรม''' | ||
เอนก เหล่าธรรมทัศน์, บรรณาธิการ.'''ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์''', (กรุงเทพ :, สำนักพิมพ์วิภาษา 2543). | เอนก เหล่าธรรมทัศน์, บรรณาธิการ.'''ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์''', (กรุงเทพ :, สำนักพิมพ์วิภาษา 2543). | ||
เชาว์ สายเชื้อ, '''ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์''', (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543). | เชาว์ สายเชื้อ, '''ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์''', (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543). | ||
'''ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์''', (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543). | '''ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์''', (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543). | ||
วิเชียร วัฒนคุณ, '''ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์''', (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543). | วิเชียร วัฒนคุณ, '''ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์''', (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543). | ||
ห้องสมุดคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, '''ประวัติของศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม''' เข้าถึงจาก [http://library.tu.ac.th/oldbranches/direklib/about%20us/direk-person-history.html http://library.tu.ac.th/oldbranches/direklib/about%20us/direk-person-history.html] เมื่อวันที่ 14 กรกฎาคม 2559. | ห้องสมุดคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, '''ประวัติของศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม''' เข้าถึงจาก [http://library.tu.ac.th/oldbranches/direklib/about%20us/direk-person-history.html http://library.tu.ac.th/oldbranches/direklib/about%20us/direk-person-history.html] เมื่อวันที่ 14 กรกฎาคม 2559. | ||
| บรรทัดที่ 62: | บรรทัดที่ 62: | ||
---- | ---- | ||
<div id="ftn1"> | <div id="ftn1"> | ||
[[#_ftnref1|[1]]] เอนก เหล่าธรรมทัศน์, บรรณาธิการ.'''ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์''', (กรุงเทพ :, สำนักพิมพ์วิภาษา 2543), หน้า 79 | [[#_ftnref1|[1]]] เอนก เหล่าธรรมทัศน์, บรรณาธิการ.'''ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์''', (กรุงเทพ :, สำนักพิมพ์วิภาษา 2543), หน้า 79 | ||
</div> <div id="ftn2"> | </div> <div id="ftn2"> | ||
[[#_ftnref2|[2]]] ห้องสมุดคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, '''ประวัติของศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม''' เข้าถึงจาก [http://library.tu.ac.th/oldbranches/direklib/about%20us/direk-person-history.html http://library.tu.ac.th/oldbranches/direklib/about%20us/direk-person-history.html] เมื่อวันที่ 14 กรกฎาคม 2559. | [[#_ftnref2|[2]]] ห้องสมุดคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, '''ประวัติของศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม''' เข้าถึงจาก [http://library.tu.ac.th/oldbranches/direklib/about%20us/direk-person-history.html http://library.tu.ac.th/oldbranches/direklib/about%20us/direk-person-history.html] เมื่อวันที่ 14 กรกฎาคม 2559. | ||
</div> <div id="ftn3"> | </div> <div id="ftn3"> | ||
[[#_ftnref3|[3]]] เชาว์ สายเชื้อ, '''ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์''', (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543), หน้า 32 | [[#_ftnref3|[3]]] เชาว์ สายเชื้อ, '''ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์''', (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543), หน้า 32 | ||
</div> <div id="ftn4"> | </div> <div id="ftn4"> | ||
[[#_ftnref4|[4]]] ห้องสมุดคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, '''ประวัติของศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม''' เข้าถึงจาก [http://library.tu.ac.th/oldbranches/direklib/about%20us/direk-person-history.html http://library.tu.ac.th/oldbranches/direklib/about%20us/direk-person-history.html] เมื่อวันที่ 14 กรกฎาคม 2559. | [[#_ftnref4|[4]]] ห้องสมุดคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, '''ประวัติของศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม''' เข้าถึงจาก [http://library.tu.ac.th/oldbranches/direklib/about%20us/direk-person-history.html http://library.tu.ac.th/oldbranches/direklib/about%20us/direk-person-history.html] เมื่อวันที่ 14 กรกฎาคม 2559. | ||
</div> <div id="ftn5"> | </div> <div id="ftn5"> | ||
[[#_ftnref5|[5]]] เชาว์ สายเชื้อ, '''ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์''', (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543), หน้า 32 | [[#_ftnref5|[5]]] เชาว์ สายเชื้อ, '''ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์''', (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543), หน้า 32 | ||
</div> <div id="ftn6"> | </div> <div id="ftn6"> | ||
[[#_ftnref6|[6]]] วิเชียร วัฒนคุณ, '''ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์''', (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543), หน้า 46 | [[#_ftnref6|[6]]] วิเชียร วัฒนคุณ, '''ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์''', (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543), หน้า 46 | ||
</div> <div id="ftn7"> | </div> <div id="ftn7"> | ||
[[#_ftnref7|[7]]] เชาว์ สายเชื้อ, หน้า 33 | [[#_ftnref7|[7]]] เชาว์ สายเชื้อ, หน้า 33 | ||
| บรรทัดที่ 86: | บรรทัดที่ 86: | ||
[[#_ftnref12|[12]]] เชาว์ สายเชื้อ, หน้า 34 | [[#_ftnref12|[12]]] เชาว์ สายเชื้อ, หน้า 34 | ||
</div> <div id="ftn13"> | </div> <div id="ftn13"> | ||
[[#_ftnref13|[13]]] วิเชียร วัฒนคุณ, '''ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์''', (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543), หน้า 53 | [[#_ftnref13|[13]]] วิเชียร วัฒนคุณ, '''ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์''', (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543), หน้า 53 | ||
</div> <div id="ftn14"> | </div> <div id="ftn14"> | ||
[[#_ftnref14|[14]]] '''ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์''', (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543), หน้า 74-78 | [[#_ftnref14|[14]]] '''ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์''', (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543), หน้า 74-78 | ||
</div> </div> | </div> </div> | ||
[[Category:บุคคลสำคัญทางการเมือง]] | [[Category:บุคคลสำคัญทางการเมือง]] | ||
รุ่นแก้ไขปัจจุบันเมื่อ 16:36, 6 พฤษภาคม 2563
ผู้เรียบเรียง : ดร.บุญเกียรติ การะเวกพันธุ์
ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ : รองศาสตราจารย์ ดร.นิยม รัฐอมฤต
ดิเรก ชัยนาม
ศาสตราจารย์ดิเรก ชัยนาม อดีตรองนายกรัฐมนตรี รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง รัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรม อดีตคณบดีผู้ก่อตั้งคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ อดีตเอกอัครราชทูตไทย ประจำกรุงโตเกียว กรุงลอนดอน และกรุงบอนน์และเป็นสมาชิกร่วมในคณะผู้ทำการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475[1]
ประวัติ
ศาสตราจารย์ดิเรก ชัยนาม เกิดเมื่อวันที่ 18 มกราคม พ.ศ. 2447 ที่จังหวัดพิษณุโลก เป็นบุตรคนที่ 6 ของพระยาอภัยพิพากษา (เกลื่อน ชัยนาม) กับคุณหญิงจันทน์ ชัยนาม
ด้านการศึกษา ศาสตราจารย์ดิเรกเข้ารับการศึกษาในโรงเรียนอัสสัมชัญ บางรัก แผนกภาษาอังกฤษ จนสำเร็จการศึกษามัธยมปีที่ 6 และไปศึกษาต่อที่โรงเรียนราชวิทยาลัยอีก 2 ปี ต่อมา พ.ศ. 2468 ได้เข้าศึกษาต่อในโรงเรียนกฎหมายของกระทรวงยุติธรรม สำเร็จการศึกษาได้เป็นเนติบัณฑิตใน พ.ศ.2471[2]
ด้านครอบครัวศาสตราจารย์ ดิเรก ได้สมรสกับ ม.ล.ปุ๋ย นพวงศ์ บุตรีของพระยารามราชเดช (ม.ร.ว.ปาล นพวงศ์) กับคุณหญิงเนย รามราชเดช เมื่อ พ.ศ. 2468[3] มีบุตรชายด้วยกัน 4 คน คือ นายวัฒนา ชัยนาม นายชูศักดิ์ ชัยนาม นายเจษฎา ชัยนาม นายวรพุทธิ์ ชัยนาม[4]
เหตุการณ์สำคัญ
ศาสตราจารย์ดิเรกเริ่มรับราชการเป็นล่ามกฎหมายในกระทรวงยุติธรรมตั้งแต่ขณะที่ยังศึกษาอยู่ในโรงเรียนกฎหมายระหว่าง พ.ศ. 2467-2475 และได้เข้ามามีส่วนร่วมในคณะผู้ก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครองในวันที่ 24_มิถุนายน_พ.ศ._2475 และต่อมาได้ดำรงตำแหน่งเลขานุการรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ[5]
ใน พ.ศ. 2482 ขณะอายุได้ 34 ปี ศาสตราจารย์ดิเรกได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงการต่างประเทศในรัฐบาลซึ่งมีจอมพลป.พิบูลสงครามเป็นนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงต่างประเทศ ทั้งยังดำรงตำแหน่งเลขาธิการคณะรัฐมนตรีในขณะนั้นด้วย ต่อมาเมื่อจอมพล ป.พิบูลสงครามลาออกจากตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ ศาสตราจารย์ดิเรกได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ ในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2484[6]
ช่วง พ.ศ.2485-2486 เป็นช่วงสงครามมหาเอเชียบูรพาซึ่งญี่ปุ่นได้เข้ามายึดครองและบังคับให้ไทยเข้าเป็นพันธมิตร จอมพลป.พิบูลสงครามจึงเสนอให้ศาสตราจารย์ดิเรกพ้นจากตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ และให้ไปดำรงตำแหน่งเอกอัครราชฑูตไทย ณ กรุงโตเกียว ประเทศญี่ปุ่นในเดือนมกราคม พ.ศ. 2485 และได้ปฎิบัติหน้าที่นั้นมาจนถึงเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2486[7] ในขณะที่ศาสตราจารย์ดิเรก ได้ปฎิบัติหน้าที่เป็นเอกอัครราชฑูตไทยในประเทศญี่ปุ่นนั้น ท่านสามารถปฎิบัติหน้าที่ได้เป็นอย่างดีโดยสร้างความน่าเชื่อถือและความเกรงใจให้กับฝ่ายญี่ปุ่นเป็นอย่างมาก รวมทั้งพยายามยับยั้งไม่ให้ประเทศไทยและญี่ปุ่นต้องผูกพันกันมากเกินความจำเป็น[8]
ใน พ.ศ. 2488 ก่อนที่สงครามโลกครั้งที่_2จะสิ้นสุด ศาสตราจารย์ดิเรก ได้รับมอบหมายจากนายปรีดี_พนมยงค์ ในสถานะหัวหน้าขบวนการเสรีไทย ให้เป็นหัวหน้าคณะตัวแทนจากประเทศไทยไปเจรจากับทางฝ่ายอังกฤษที่เมืองแคนดี ประเทศศรีลังกา โดยได้พบปะสนทนากับนาย เอ็ม ดี เดนิ่ง ที่ปรึกษาด้านการเมืองของลอร์ด เมาต์ แบตเตน เพื่อปรับความสัมพันธ์กับประเทศอังกฤษที่เคยมีปัญหากันในระหว่างสวครามโลกครั้งที่ 2[9]
เมื่อสงครามโลกครั้งที่ 2 สิ้นสุดลง ศาสตราจารย์ดิเรก ได้เข้ารับตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลังในรัฐบาลของ ม.ร.ว.เสนีย์_ปราโมช เมื่อหลวงธำรงนาวาสวัสดิ์ได้มารับตำแหน่งนายกรัฐมนตรีต่อจากนายปรีดี พนมยงค์ ศาสตราจารย์ดิเรกได้ดำรงตำแหน่งเป็นรองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ จนถึงวันที่ 8 พฤศจิกายน พ.ศ.2490 พลโทผิน_ชุณหะวัณได้ทำการรัฐประหาร ศาสตราจารย์ดิเรกจึงได้รับการแต่งตั้งให้เป็นเอกอัครราชฑูตไทยไปประจำที่ราชสำนักเซนต์เจมส์ ณ กรุงลอนดอน จนถึงพ.ศ. 2491[10]
พ.ศ. 2492 ศาสตราจารย์ดิเรกได้เดินทางกลับประเทศไทย และได้เข้าร่วมในคณะกรรมการจัดร่างหลักสูตรของคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง ภายหลังที่ได้มีการแบ่งคณะในมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมืองออกเป็น 4 คณะ คือ คณะนิติศาสตร์ รัฐศาสตร์ เศรษฐศาสตร์ และคณะพาณิชยศาสตร์และการบัญชี ศาสตราจารย์ดิเรกได้เข้ารับตำแหน่งคณบดีคณะรัฐศาสตร์เป็นท่านแรก[11] โดยในขณะที่ท่านได้ดำรงตำแหน่งคณบดีนั้น ได้ร่วมมือกับผู้ทรงคุณวุฒิอีกหลายท่าน เช่น ศาสตราจารย์กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ พระองค์เจ้าเปรม ปุรฉัตร พระยาสุนทรพิพิธ ดร.ป๋วย อึ้งภากรณ์ ช่วยกันนำหลักสูตรทางด้านรัฐศาสตร์ที่มีชื่อเสียงของมหาวิทยาลัยในต่างประเทศ เช่น Harvard, London School of Economics และจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มาประกอบในหลักสูตรปริญญาตรีและโทของคณะรัฐศาสตร์[12] ศาสตราจารย์ดิเรกดำรงตำแหน่งเป็นคณบดีคณะรัฐศาสตร์เวลา 4 ปี แล้วจึงขอลาออกเมื่อ พ.ศ. 2496
จนกระทั่ง พ.ศ.2502 ศาสตรจารย์ดิเรก ได้กลับเข้าสู่วงการฑูตอีกครั้งหนึ่งจากการเสนอของ ดร.ถนัด คอมันตร์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศในรัฐบาลของ จอมพลสฤษดิ์_ธนะรัชต์ ให้ไปดำรงตำแหน่งเอกอัครราชฑูตชั้น 1 เป็นกรณีพิเศษ ณ กรุงบอนน์ ประเทศเยอรมนี จนเกษียณอายุราชการใน พ.ศ. 2508[13]
ผลงานอื่นๆ
ศาสตราจารย์ดิเรก ชัยนาม มีผลงานทางวิชาการที่ตีพิมพ์เผยแพร่รวม 29 เรื่อง และการแสดงปาฐกถาอีก 46 เรื่อง[14]
ได้รับปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ทางการทูตจากคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เมื่อวันที่ 30 ธันวาคม พ.ศ. 2497
ศาสตราจารย์ดิเรก ชัยนาม ถึงแก่กรรมเมื่อวันที่ 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2510 สิริอายุได้ 62 ปี 3 เดือนเศษ
หนังสือแนะนำ
เอนก เหล่าธรรมทัศน์ และคนอื่นๆ, (2543), ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, กรุงเทพฯ: คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
บรรณานุกรม
เอนก เหล่าธรรมทัศน์, บรรณาธิการ.ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, (กรุงเทพ :, สำนักพิมพ์วิภาษา 2543).
เชาว์ สายเชื้อ, ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543).
ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543).
วิเชียร วัฒนคุณ, ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543).
ห้องสมุดคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, ประวัติของศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม เข้าถึงจาก http://library.tu.ac.th/oldbranches/direklib/about%20us/direk-person-history.html เมื่อวันที่ 14 กรกฎาคม 2559.
[1] เอนก เหล่าธรรมทัศน์, บรรณาธิการ.ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, (กรุงเทพ :, สำนักพิมพ์วิภาษา 2543), หน้า 79
[2] ห้องสมุดคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, ประวัติของศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม เข้าถึงจาก http://library.tu.ac.th/oldbranches/direklib/about%20us/direk-person-history.html เมื่อวันที่ 14 กรกฎาคม 2559.
[3] เชาว์ สายเชื้อ, ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543), หน้า 32
[4] ห้องสมุดคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, ประวัติของศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม เข้าถึงจาก http://library.tu.ac.th/oldbranches/direklib/about%20us/direk-person-history.html เมื่อวันที่ 14 กรกฎาคม 2559.
[5] เชาว์ สายเชื้อ, ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543), หน้า 32
[6] วิเชียร วัฒนคุณ, ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543), หน้า 46
[7] เชาว์ สายเชื้อ, หน้า 33
[8] วิเชียร วัฒนคุณ, หน้า 48
[9] วิเชียร วัฒนคุณ, หน้า 50
[10] เชาว์ สายเชื้อ, หน้า 33
[11] วิเชียร วัฒนคุณ, หน้า 51-52
[12] เชาว์ สายเชื้อ, หน้า 34
[13] วิเชียร วัฒนคุณ, ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543), หน้า 53
[14] ศาสตราจารย์ ดิเรก ชัยนาม กับ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, (กรุงเทพ : คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2543), หน้า 74-78
