ลำดับเหตุการณ์ในพระราชประวัติโดยสังเขป

เรียบเรียง : รองศาสตราจารย์ ม.ร.ว. พฤทธิสาณ ชุมพล

ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ : รองศาสตราจารย์ ดร.สนธิ เตชานันท์

 

เหตุการณ์	ปี พ.ศ. เมษายน = ต้นปี (นับ ๑ เมษายนเป็นต้นปี พ.ศ.)
พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบรมราชสมภพ เป็นสมเด็จเจ้าฟ้าชายประชาธิปกศักดิเดชน์ฯ ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวกับสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ	วันพุธที่ ๘ พฤศจิกายน ๒๔๓๖ ปีมะเส็ง (ร.ศ. ๑๑๒)
สมเด็จเจ้าฟ้าฯ เข้าพระราชพิธีโสกันต์ เฉลิมพระนามเป็น สมเด็จเจ้าฟ้ากรมขุนศุโขไทยธรรมราชา	๔ มีนาคม ๒๔๔๙ (พระชันษา ๑๒ ปี)
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมขุนศุโขไทยธรรมราชาเสด็จออกไปทรงศึกษาต่อ ณ ทวีปยุโรป	๑๘ กรกฎาคม ๒๔๔๙
เสด็จถึงกรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส ประทับทรงศึกษาอยู่ ๔ เดือน	๑๗ สิงหาคม ๒๔๔๙
เสด็จถึงประเทศอังกฤษ ประทับศึกษาอยู่กับครอบครัวชาวอังกฤษของนาย เบล (Mr. C.W. Bell) ใกล้เมืองเลดเบอรี่ (Ledbury) มีนายโคลแมน (Mr. Coleman) เป็นพระอาจารย์	๗ มกราคม ๒๔๔๙
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมขุนศุโขไทยฯ ธรรมราชาทรงศึกษาที่วิทยาลัยอีตัน (Eton College) โรงเรียนมัธยมชั้นเอกอุของประเทศอังกฤษ ประทับที่สำนักของนายแฮร์ (Mr. J. H.M. Hare) จนทรงสำเร็จการศึกษา	พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๕๑ ถึง พ.ศ. ๒๔๕๓
เสด็จกลับมาทรงร่วมในงานถวายพระเพลิงพระบรมศพของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว	มีนาคม ๒๔๕๓
เสด็จกลับไปประเทศอังกฤษ ทางประเทศญี่ปุ่นและรถไฟสายทรานส์ไซบีเรีย	กันยายน ๒๔๕๓
สมเด็จเจ้าฟ้าฯ ทรงศึกษา ณ โรงเรียนนายร้อยทหารเมืองวูลลิช (Royal Military Academy, Woolwich) จนทรงสำเร็ขการศึกษา	พ.ศ. ๒๔๕๔ ถึง ธันวาคม ๒๔๕๖ (พระชันษา ๒๐ปี)
เสด็จเข้าประจำการ เป็นนายร้อยตรีกิติมศักดิ์ในกองทหารปืนใหญ่ม้าของอังกฤษที่เมืองออลเดอร์ชอต (Aldershot)	กุมภาพันธ์ ๒๔๕๖ ถึง กันยายน ๒๔๕๗
สงครามโลกครั้งที่ ๑ อุบัติขึ้น ต้องพระราชประสงค์ที่จะเสด็จไปร่วมรบเยี่ยงทหารอังกฤษ แต่สมเด็จพระเจ้าจอร์จที่ ๕ (King George V) ไม่อาจสนองพระประสงค์ได้ เพราะทรงเป็นพลเมืองของประเทศที่เป็นกลางในสงครามอยู่ในขณะนั้น	พ.ศ. ๒๔๕๗
เสด็จไปทูลลาสมเด็จพระเจ้าจอร์จที่ ๕ ที่พระราชวังบัคคิงแฮม เพื่อเสด็จกลับสยาม รวมประทับที่อังกฤษ ๘ ปี	๖ กุมภาพันธ์ ๒๔๕๗
สมเด็จเจ้าฟ้าฯ นิวัติถึงพระนครจากอังกฤษ ทรงเข้ารับราชการทหารบก พระยศร้อยโท นายทหารคนสนิทของ จอมพล สมเด็จพระอนุชาธิราช เจ้าฟ้าฯ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ องค์เสนาธิการทหารบก ต่อมาทรงเป็นผู้บังคับการกองร้อยทหารปืนใหญ่รักษาพระองค์ พระยศนายร้อยเอก แล้วทรงเป็นนายทหารฝ่ายเสนาธิการ กรมบัญชาการ กองทัพน้อยที่ ๒ พระยศนายพันตรีและผู้บังคับการโรงเรียนนายร้อยชั้นประถม ในช่วงนี้ประทับที่วังท่าเตียนของสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ	๒๐ เมษายน ๒๔๕๘ ถึง มิถุนายน ๒๔๖๐
ทรงพระผนวช ณ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม โดยมีสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ทรงเป็นพระอุปัชฌาย์ ทรงพระฉายา “ปชาธิโป” แล้วเสด็จประทับจำพรรษา ณ พระตำหนักปั้นหยา วัดบวรนิเวศวิหาร ระหว่างนั้นทรงพระนิพนธ์เรียงความแก้กระทู้ธรรมรวม ๖ เรื่อง ทรงได้รับรางวัล ๓ เรื่อง ทรงลาพระผนวชแล้วทรงรับราชการทหารต่อไป	๒๗ มิถุนายน ๒๔๖๐ ถึง ตุลาคม ๒๔๖๐
สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าประชาธิปกศักดิเดชน์ กรมขุนศุโขไทยธรรมราชา ทรงอภิเษกสมรส กับหม่อมเจ้าหญิงรำไพพรรณี_สวัสดิวัตน์ ณ พระที่นั่งวโรภาษพิมาน พระราชวังบางปะอินแล้วทั้งสองพระองค์ เสด็จไปประทับที่วังศุโขทัย สามเสน	๒๖ สิงหาคม ๒๔๖๑ สมเด็จเจ้าฟ้าฯ พระชันษา ๒๕ ปี หม่อมเจ้าหญิงรำไพพรรณี พระชันษา ๑๔ ปี
สมเด็จเจ้าฟ้าฯ เสด็จไปประเทศฝรั่งเศสพร้อมด้วยหม่อมเจ้าหญิงรำไพพรรณี พระชายา ไปทรงรับการรักษาพระองค์ที่ กรุงโรม ประเทศอิตาลี และกรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศสผ่านประเทศอียิปต์	๒ กุมภาพันธ์ ๒๔๖๓ เสด็จถึงยุโรป พฤษภาคม ๒๔๖๔ ประทับรักษาอาการพระประชวรพระโรคไข้ส่า (Dengue fever) และโรคบิด ประมาณ ๖ สัปดาห์
สมเด็จเจ้าฟ้าฯ ทรงศึกษาวิชาการทหารเพิ่มเติมในประเทศฝรั่งเศส โดยได้เสด็จไปประจำกองพันน้อยที่ ๒๐ (20 Corps d’ Armie) ณ เมืองนังซี (Nancy) กรมทหารราบที่ ๒๖ กองพันทหารปืนใหญ่ กองพันทหารม้า และทอดพระเนตรกองทหารอื่นๆ จนถึงเดือนพฤษภาคม ๒๔๖๕ จึงเสด็จทรงเข้าศึกษาที่โรงเรียนเสนาธิการทหารบก (Ecole de Guerre) ที่กรุงปารีส โดยประทับอยู่ที่ตำบลแซงต์ คลูด์ (St. Cloud) นอกกรุงปารีสรวมทั้งเสด็จทรงซ้อมรบ ที่แคว้นนอร์มังดี (Normandy) ด้วย ทรงสำเร็จการศึกษาเป็นทหารชั้นนายพัน ในการนี้พระชายาได้ตามเสด็จไปโดยตลอด ซึ่งบางครั้งที่ประทับอยู่ในถิ่นทุรกันดาร	๓ พฤศจิกายน ๒๔๖๕ ถึง ๑๖ กันยายน ๒๔๖๗
ทั้งสองพระองค์เสด็จฯ กลับสยามประเทศผ่านสหรัฐอเมริกา เช่น นิวยอร์ค และซานฟรานซิสโก และญี่ปุ่น	๒๒ พฤศจิกายน ๒๔๖๗ (สหรัฐอเมริกา) ๒๒ พฤศจิกายน-๖ ธันวาคม ๒๔๖๗
ทั้งสองพระองค์เสด็จถึงพระนคร ประทับที่วังศุโขทัยตามเดิม สมเด็จเจ้าฟ้าฯ ทรงรับราชการในตำแหน่งปลัดกรมเสนาธิการทหารบก พระยศนายพันเอก	ธันวาคม ๒๔๖๗
ทรงรับตำแหน่ง ผู้บัญชาการกองพลทหารที่ ๒ และผู้บังคับการพิเศษ กรมทหารปืนใหญ่ที่ ๒	๒๔๖๘
ทรงดำรงตำแหน่งองค์รัชทายาท จึงต้องทรงศึกษาราชการแผ่นดิน และทรงปฏิบัติราชการแทนพระองค์เมื่อพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวประทับอยู่นอกพระนคร ทรงสั่งหนังสือราชการแทนพระองค์และประทับเป็นประธานในที่ประชุมเสนาบดีสภาด้วย	ต้น ๒๔๖๘ ถึง พฤศจิกายน ๒๔๖๘
ทรงได้รับสถาปนาเลื่อนกรมเป็นสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงสุโขทัยธรรมราชา	๑๑ พฤศจิกายน ๒๔๖๘
สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงสุโขทัยธรรมราชาเสด็จขึ้นครองราชย์ สืบราชสันตติวงศ์ต่อจากพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว	๒๖ พฤศจิกายน ๒๔๖๘ (พระชนมพรรษา ๓๒ พรรษา)
โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งอภิรัฐมนตรีสภาเป็นที่ปรึกษาของพระมหากษัตริย์	๒๘ พฤศจิกายน ๒๔๖๘
พระราชพิธีบรมราชาภิเษก พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว และทรงสถาปนาพระชายาเป็น สมเด็จพระนางเจ้ารำไพรรณี_พระบรมราชินี เสด็จไปประทับที่พระที่นั่งอัมพรสถาน พระราชวังดุสิต	๒๕ กุมภาพันธ์ ๒๔๖๘ (ร.๗ พระชนมพรรษา ๓๒ พรรษา. สมเด็จฯ พระชนมายุ ๒๑ พรรษา)
เสด็จพระราชดำเนินเลียบมณฑลพายัพ	๖ มกราคม – ๕ กุมภาพันธ์ ๒๔๖๙
พระยากัลยาณไมตรี (Dr. Francis B. Sayre) ทูลเกล้าฯ ถวายตอบพระราชบันทึกเรื่อง “Problems of Siam” (ทูลเกล้าฯ ถวายร่างรัฐธรรมนูญฉบับที่ ๑)	๒๗ กรกฎาคม ๒๔๖๙
ทรงพระราชดำริเรื่องเทศบาล (Municipality) เพื่อส่งเสริมการปกครองตนเองในระดับท้องถิ่น และได้โปรดเกล้าฯ ให้ศึกษาเรื่องนี้ต่อเนื่องมาจนสำเร็จเป็นร่างพระราชบัญญัติเทศบาล ส่งให้กรมร่างกฎหมาย เมื่อ ๒ กุมภาพันธ์ ๒๔๗๓ แต่ได้ค้างอยู่ที่นั่นเรื่อยมาจนกระทั่งหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง เมื่อ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ จึงได้มีการตราพระราชบัญญัติจัดระเบียบเทศบาล พ.ศ. ๒๔๗๖	๑๒ สิงหาคม ๒๔๖๙
เสด็จพระราชดำเนินหัวเมืองชายฝั่งตะวันออก	๑๖ เมษายน – ๖ พฤษภาคม ๒๔๗๐
ตราพระราชบัญญัติองคมนตรี พุทธศักราช ๒๔๗๐ จัดตั้งสภากรรมการองคมนตรีฝึกหัดการนิติบัญญัติ	๒ กันยายน ๒๔๗๐
เสด็จพระราชดำเนินเยือนมณฑลปัตตานี ครั้งที่ ๑	๑๔ เมษายน – ๑ พฤษภาคม ๒๔๗๑
เสด็จพระราชดำเนินเลียบมณฑลภูเก็ต	๒๔ มกราคม – ๑๑ กุมภาพันธ์ ๒๔๗๑
ตราพระราชบัญญัติระเบียบข้าราชการพลเรือน_พุทธศักราช_๒๔๗๑	๒๓ กุมภาพันธ์ ๒๔๗๑ (บังคับใช้ ๑ เมษายน ๒๔๗๒)
พระราชพิธีราชคฤหมงคลขึ้นพระตำหนักเปี่ยมสุข_สวนไกลกังวล_หัวหิน	๑๐-๑๒ เมษายน ๒๔๗๒
เสด็จพระราชดำเนินเยือนมณฑลปัตตานี ครั้งที่ ๒ (ทอดพระเนตรสุริยคราส)	๕-๑๓ พฤษภาคม ๒๔๗๒
เสด็จพระราชดำเนินเยือนสิงคโปร์ ชวา บาหลี	๓๑ กรกฎาคม – ๑๑ ตุลาคม ๒๔๗๒
เสด็จพระราชดำเนินเยือนอินโดจีนของฝรั่งเศส (เวียดนามและกัมพูชา)	๖ เมษายน – ๘ พฤษภาคม ๒๔๗๓
ในคราวเสด็จฯ ไปเยือนสหรัฐอเมริกา เสด็จฯ เยือนญี่ปุ่น ฮ่องกง และเซี่ยงไฮ้ในระหว่างทาง	๖-๙ เมษายน ๒๔๗๔
เสด็จพระราชดำเนินเยือนสหรัฐอเมริกา และแคนาดา	๒๘ เมษายน-๑๒ กันยายน ๒๔๗๔
มหาวิทยาลัยจอร์จ วอชิงตัน ทูลเกล้าฯ ถวายปริญญานิติศาสตร์ดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์	๓๐ เมษายน ๒๔๗๔
พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าฯ ทรงเข้ารับการผ่าตัดพระเนตรซ้ายครั้งแรกที่ Ophir Hall, White Plains มลรัฐนิวยอร์ค	๑๐ พฤษภาคม ๒๔๗๔
Raymond B. Stevens และพระยาศรีวิสารวาจา (เทียนเลี้ยง ฮุนตระกูล) ทูลเกล้าฯ ถวาย “ร่างรัฐธรรมนูญ” (ฉบับที่ ๒)	๙ มีนาคม ๒๔๗๔
เสด็จฯ กลับผ่านญี่ปุ่น	๒๖-๒๘ กันยายน ๒๔๗๔
พระราชพิธีเฉลิมพระนคร ๑๕๐ ปี เปิดพระปฐมบรมราชานุสรณ์ และสะพานพุทธยอดฟ้า	๖ เมษายน ๒๔๗๕
คณะราษฎรยึดอำนาจการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงรับเป็นพระมหากษัตริย์ตามรัฐธรรมนูญ ขณะประทับอยู่ที่สวนไกลกังวล หัวหิน	๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ ๒๕ มิถุนายน ๒๔๗๕
เสด็จฯ กลับถึงพระนคร ทรงตราพระราชบัญญัติกำหนดนิรโทษกรรมในคราวเปลี่ยนแปลงการปกครองแผ่นดิน พุทธศักราช ๒๔๗๕	๒๖ มิถุนายน ๒๔๗๕
ตราพระราชบัญญัติการปกครองแผ่นดินสยาม ชั่วคราว พุทธศักราช ๒๔๗๕	๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕
พระราชพิธีพระราชทานรัฐธรรมนูญ (ฉบับถาวร) ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม	๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕
พิธีเปิดโรงภาพยนตร์ศาลาเฉลิมกรุง	๒ กรกฎาคม ๒๔๗๖
“กบฏบวรเดช” (ทหารหัวเมือง กับทหารกรุงเทพฯ สู้รบกัน)	๑๑-๒๔ ตุลาคม ๒๔๗๖
พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าฯ และสมเด็จฯ เสด็จฯ จากสวนไกลกังวลด้วยเรือเล็ก “ศรวรุณ”กลางทะเลลึกไปทางใต้สู่สงขลาเป็นเวลา ๒ วันครึ่ง เพื่อทรงหลีกเลี่ยงการที่พระมหากษัตริย์ จะทรงตกเป็น “องค์ประกัน”	๑๔ ตุลาคม ๒๔๗๖ ๑๗ ตุลาคม ๒๔๗๖
เสด็จฯ จากสงขลาคืนสู่พระนคร	๙ ธันวาคม ๒๔๗๖
เสด็จฯ รัฐพิธีเปิดสมัยประชุมสภาผู้แทนราษฎรจากการเลือกตั้งทางอ้อมและการแต่งตั้ง เสด็จพระราชดำเนินเยือนประเทศต่างๆ ในทวีปยุโรป คือฝรั่งเศส อิตาลี นครรัฐวาติกัน อังกฤษ ทรงรับการผ่าตัดพระเนตรซ้ายขั้นที่สองที่ลอนดอนคลินิก แล้วเสด็จฯ เดนมาร์ก เยอรมนี เบลเยี่ยม เชโกสโลวาเกีย ฮังการี สวิตเซอร์แลนด์ เสด็จฯ จากปารีสไปยังอังกฤษอีกครั้งเมื่อปลายเดือนกันยายน ๒๔๗๗ ทรงเปิดฉากเจรจากับรัฐบาลที่กรุงเทพฯ ถึงเงื่อนไขหากรัฐบาลไม่ต้องการให้ทรงสละราชสมบัติ	๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๖ ๑๒ มกราคม ๒๔๗๖
ทรงสละราชสมบัติขณะประทับ ณ พระตำหนักโนล (Knowle) ตำบลแครนลีย์ (Cranleigh) จังหวัดเซอเร่ย์ (Surrey) ประเทศอังกฤษ	๒ มีนาคม ๒๔๗๗ (ร.๗ พระชนมพรรษา ๔๑ พรรษา; สมเด็จฯ พระชนมายุ ๓๐ พรรษา)
ทั้งสองพระองค์ประทับอยู่ต่อไปที่ พระตำหนัก Knowle, Cranleigh, Surrey	๒๔๗๗ (ทรงเช่า)
ทรงย้ายไปประทับที่พระตำหนัก Glen Pammant, Virginia Water (ทรงเช่าห้องชุดที่ Eaton House ไว้ประทับแรมเป็นครั้งคราวในกรุงลอนดอน)	๒๔๗๘-๒๔๘๐ (ทรงซื้อ) (๒๔๘๐-๒๔๘๒)
ทรงย้ายไปประทับที่พระตำหนัก Vane Court, Biddenden, Kent	๒๔๘๐-๒๔๘๒ (ทรงซื้อ)
ทรงย้ายไปประทับที่ตำหนัก Compton House, Wentworth Estate, Virginia Water, Surrey	๒๔๘๒-๒๔๙๒ (ทรงเช่า)
ระหว่างนั้น: มีนาคม ๒๔๘๑ สงครามโลกครั้งที่สองตั้งเค้า และทวีความรุนแรงขึ้นคือมีการทิ้งระเบิดจากเครื่องบินในปี ๒๔๘๓ จึงทรงแปรที่ประทับไปยังตอนเหนือของเดวอน (Devon) ที่เมือง Bideford หรือ Appledore เข้าใจว่าพระตำหนักชื่อว่า Staddon และต่อมาที่ Lake Vyrwny Hotel, Northe Wales แล้วจึงเสด็จคืนสู่ Compton House	๒๔๘๓-๒๔๘๔
เสด็จสวรรคตด้วยอาการพระหทัยวาย ที่พระตำหนัก Compton House สมเด็จฯ ประทับอยู่ที่พระตำหนักที่ทรงเช่าระยะยาวนี้ต่อไป	๓๐ พฤษภาคม ๒๔๘๔ (ร.๗ พระชนมพรรษา ๔๘ พรรษา; สมเด็จฯ พระชนมายุ ๓๗ พรรษา)
ถวายพระเพลิงพระบรมศพอย่างเรียบง่ายที่ฌาปนสถาน Golders Green กรุงลอนดอน ในระหว่างสงคราม	๓ มิถุนายน ๒๔๘๔
ภายหลังจากที่สงครามสงบลงทั่วโลกแล้ว สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินีรัชกาลที่ ๗ ทรงอัญเชิญพระบรมอัฐิโดยเรือเดินสมุทรจากประเทศอังกฤษ เสด็จถึงพระนคร มีกระบวนพยุหยาตราใหญ่อัญเชิญไปประดิษฐาน ณ หอพระบรมอัฐิ ที่ชั้นบนพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวัง	๒๔ พฤษภาคม ๒๔๙๒ (นับวันที่ ๑ มกราคม เป็นวันขึ้นปีใหม่)

 

บรรณานุกรม

ตัดทอนและปรับปรุงแก้ไขจาก ลำดับเหตุการณ์ในพระชนมชีพพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินีในรัชกาลที่ ๗. ในประชาธิปก-รำไพพรรณีรชสดุดี (เอกสารประกอบสื่อโทรทัศน์เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินีในรัชกาลที่ ๗). กรุงเทพฯ: คณะกรรมการประสานงานกิจกรรมเฉลิมพระเกียรติ. ๒๕๔๙. หน้า ๔๓-๕๗ ซึ่งผู้เขียนเป็นผู้จัดทำขึ้นในโอกาสนั้นในฐานะรองประธานกรรมการฯ