ดูต้นฉบับสำหรับ บันทึกการเข้าเฝ้าฯ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวของคณะราษฎร


ผู้เรียบเรียง&nbsp;: ภิญญา สันติพลวุฒิ

ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ&nbsp;: นายจเร พันธุ์เปรื่อง

----

== วันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ ==

เมื่อ[[คณะราษฎร|คณะราษฎร]]ซึ่งเป็นคณะบุคคลประกอบด้วย ทหารบก ทหารเรือ และพลเรือน โดยสายทหารบกมีพันเอกพระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน์ พหลโยธิน) เป็นหัวหน้า สายทหารเรือมี[[นาวาตรีหลวงสินธุสงครามชัย|นาวาตรีหลวงสินธุสงครามชัย]] (สินธุ์ กมลนาวิน) เป็นหัวหน้า และสายพลเรือนมี[[หลวงประดิษฐ์มนูธรรม|หลวงประดิษฐ์มนูธรรม]] ([[ปรีดี_พนมยงค์|ปรีดี พนมยงค์]]) เป็นหัวหน้า ได้ยึดอำนาจการปกครองตั้งแต่ช่วงรุ่งเช้า โดยมี[[การประกาศ_(แถลงการณ์)_เปลี่ยนแปลงการปกครอง|การประกาศ (แถลงการณ์) เปลี่ยนแปลงการปกครอง]] ณ บริเวณ[[ลานพระบรมรูปทรงม้า|ลานพระบรมรูปทรงม้า]] เพื่อเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบ[[สมบูรณาญาสิทธิราชย์|สมบูรณาญาสิทธิราชย์]]เป็น[[ระบอบประชาธิปไตย|ระบอบประชาธิปไตย]]

จากนั้นคณะราษฎรจึงส่ง[[นาวาตรีหลวงศุภชลาศัย|นาวาตรีหลวงศุภชลาศัย]](ผู้บัญชาการเรือรบหลวงสุโขทัย)เป็นตัวแทนคณะราษฎรให้เดินทางไปยัง[[พระราชวังไกลกังวล|พระราชวังไกลกังวล]] อำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ซึ่ง[[พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว|พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว]]ทรงประทับอยู่ในขณะนั้น เพื่อยื่น ““หนังสือกราบบังคมทูล” และ “[[ประกาศคณะราษฎร|ประกาศคณะราษฎร]]” ซึ่งอาจเรียกได้ว่าเป็นทั้ง “คำขาด” และ “คำขู่” สิ่งที่ปรากฏเป็นข้อเท็จจริงคือคณะราษฎรได้ยึดอำนาจในพระนครได้แล้ว และเจ้านายชั้นผู้ใหญ่ถูกควบคุมตัวหลายพระองค์ และที่ปรากฏใน “คำขาด” คือ

๑) “ถ้าหากคณะราษฎรนี้ถูกทำร้ายด้วยประการใด ๆ ก็จะต้องทำร้ายเจ้านายที่จับกุมไว้ เป็นการตอบแทน”

๒) แสดงความประสงค์ของคณะราษฎรคือ “เพื่อที่จะมี[[ธรรมนูญการปกครองแผ่นดิน|ธรรมนูญการปกครองแผ่นดิน]]” ดังนั้นจึงเชิญพระองค์ “เสด็จกลับคืนสู่พระนคร และทรงเป็นกษัตริย์ต่อไป โดยอยู่ใต้ธรรมนูญ การปกครองแผ่นดิน ซึ่งคณะราษฎรได้สร้างขึ้น”

๓) ถ้าพระองค์ทรงตอบปฏิเสธหรือไม่ตอบภายในเวลาที่กำหนด “คณะราษฎรก็จะได้ประกาศใช้ธรรมนูญการปกครองแผ่นดิน โดยเลือกเจ้านายพระองค์อื่นที่เห็นสมควรขึ้นเป็นกษัตริย์”

สำหรับข้อ ๓ นี้สิ่งที่ปรากฏใน “คำขู่” ไปไกลและรุนแรงกว่า กล่าวคือ “ถ้ากษัตริย์ตอบปฏิเสธหรือไม่ตอบภายในกำหนดโดยเห็นแก่ส่วนตนว่าจะถูกลดอำนาจลงมา ก็จะได้ชื่อว่าทรยศต่อชาติ และก็เป็นการจำเป็นที่ประเทศจะต้องมีการปกครองอย่างประชาธิปไตย กล่าวคือ ประมุขของประเทศจะเป็นบุคคลสามัญซึ่งสภาผู้แทนราษฎรได้เลือกตั้งขึ้นอยู่ในตำแหน่งตามกำหนดเวลา” ซึ่งหมายถึงระบบรัฐบาลแบบประธานาธิบดีหรือระบบสาธารณรัฐ และสิ่งที่ตามมาที่น่าหวาดกลัว ไม่แพ้กันคือวิธีการที่จะบำรุงประเทศ โดยขู่ว่าจะใช้วิธี “ยึดเงินที่พวกเจ้ารวบรวมไว้จากการทำนา บนหลังคนตั้งหลายร้อยล้านมาบำรุงประเทศ” <ref>ธำรงศักดิ์  เพชรเลิศอนันต์.  (๒๕๔๓).  ๒๔๗๕ และ ๑ ปีหลังการปฏิวัติ.  กรุงเทพฯ:สถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, หน้า ๘๔- ๘๕</ref>

แต่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงปฏิเสธที่จะเสด็จกลับพระนครโดย[[เรือรบหลวงสุโขทัย|เรือรบหลวงสุโขทัย]]ด้วยเหตุผล ““เพราะจะทำให้ดูเหมือนว่าถูกเขาจับไป” ซึ่งเป็นสิ่งที่พระองค์ต้องรักษาไว้ให้ “เป็นการสมพระเกียรติยศ” ในฐานะพระมหากษัตริย์” <ref>เพิ่งอ้าง,  หน้า ๙๒</ref>

== วันที่ ๒๖ มิถุนายน ๒๔๗๕ ==

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จกลับถึงพระนครโดยรถไฟขบวนพิเศษ ซึ่งในเช้านั้นเวลา ๑๑.๐๐ นาฬิกา ทรงโปรดเกล้าฯ ให้คณะราษฎร ประกอบด้วย [[พันโทพระประศาสน์พิทยายุทธ|พันโทพระประศาสน์พิทยายุทธ]] [[หลวงประดิษฐ์มนูธรรม|หลวงประดิษฐ์มนูธรรม]] [[ประยูร_ภมรมนตรี|นายประยูร ภมรมนตรี]] นาย[[สงวน_ตุลารักษ์|สงวน ตุลารักษ์]] [[พันตรีหลวงวีรโยธา]] (ถวิล ศิริศัพท์) [[นายจรูญ_ณ_บางช้าง|นายจรูญ ณ บางช้าง]] และ[[พระยาศรยุทธเสนี|พลเรือตรีพระยาศรยุทธเสนี]] (กระแส ประวาหะนาวิน) เข้าเฝ้าฯ ณ [[วังสุโขทัย|วังสุโขทัย]] โดยคณะราษฎรได้นำหนังสือทูลเกล้าฯ เพื่อลงพระปรมาภิไธย ๒ ฉบับ คือ

๑. [[พระราชกำหนดนิรโทษกรรมในคราวเปลี่ยนแปลงการปกครองแผ่นดิน_พุทธศักราช_๒๔๗๕|พระราชกำหนดนิรโทษกรรมในคราวเปลี่ยนแปลงการปกครองแผ่นดิน พุทธศักราช ๒๔๗๕]] ซึ่งมีสาระสำคัญว่าในการกระทำทั้งหลายของบุคคลใดๆในคณะราษฎรหากจะเป็นการละเมิดกฎหมายใด ๆ ห้ามมิให้ถือว่าเป็นการละเมิดกฎหมาย

๒. [[พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยาม_พุทธศักราช_๒๔๗๕|พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยาม_พุทธศักราช_๒๔๗๕]]

ซึ่งพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงลงพระนามเพียงฉบับเดียว คือ พระราชกำหนดนิรโทษกรรมในคราวเปลี่ยนแปลงการปกครองแผ่นดิน พุทธศักราช ๒๔๗๕ เมื่อวันที่ [[24_มิถุนายน_พ.ศ._2475|๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕]] โดยไม่ต้องมี[[ผู้สนองพระบรมราชโองการ|ผู้สนองพระบรมราชโองการ]]เพราะในขณะนั้นพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีอำนาจสมบูรณาญาสิทธิราชย์อย่างเต็มที่

การที่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงลงพระนามพระราชกำหนดนี้แสดงถึงการประนีประนอม โดยทรงให้ใส่ข้อความในคำปรารภของ[[พระราชกำหนด|พระราชกำหนด]]ด้วยว่า “อันที่จริงการปกครองด้วยวิธีมีพระธรรมนูญการปกครองนี้เราก็ได้ดำริอยู่แล้ว ที่คณะราษฎรนี้กระทำมาเป็นการถูกต้องตามนิยมของเราอยู่ด้วย” <ref>เพิ่งอ้าง,  หน้า ๙๗ </ref>

ส่วนพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยาม พุทธศักราช ๒๔๗๕ นั้น พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงขอศึกษาก่อน ๑ คืน จนรุ่งขึ้นพระองค์จึงขอต่อรองให้เติมคำว่า “ชั่วคราว” จึงเป็น[[พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราวฉบับวันที่_๒๗_มิถุนายน_๒๔๗๕|พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราวฉบับวันที่ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕]] โดยไม่ต้องมีผู้รับสนองพระบรมราชโองการเช่นกัน

การที่คณะราษฎรยอมให้ใส่คำว่าชั่วคราวในพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยาม พุทธศักราช. ๒๔๗๕ ถือได้ว่า “ฝ่ายคณะราษฎรเองก็ยอมรับการประนีประนอมทางการเมืองกับพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว” <ref>เพิ่งอ้าง,  หน้า ๙๗</ref>

== วันที่ ๓๐ มิถุนายน ๒๔๗๕ ==

เวลา ๑๗.๑๕ นาฬิกา พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงโปรดเกล้าฯ ให้คณะราษฎร ประกอบด้วย [[พระยามโนปกรณ์นิติธาดา|พระยามโนปกรณ์นิติธาดา]] [[พระยาศรีวิสาร|พระยาศรีวิสาร]] [[พระยาปรีชาชลยุทธ|พระยาปรีชาชลยุทธ]] [[พระยาพหลพลพยุหเสนา|พระยาพหลพลพยุหเสนา]] และ[[หลวงประดิษฐ์มนูธรรม|หลวงประดิษฐ์มนูธรรม]] เข้าเฝ้าฯ ที่[[วังสุโขทัย|วังสุโขทัย]]เพื่อ“สอบถามความบางข้อและบอกความจริงใจ” โดยมีเรื่องที่ทรงพระราชดำรัสคือ

- ได้ทรงพยายามใช้หนี้และได้แก้ไขฐานะการเงินของประเทศให้ดีขึ้นมาโดยตลอด

- ทรงเห็นว่าควรมีรัฐธรรมนูญตั้งแต่สมัยรัฐกาลที่ ๖ แล้ว และเมื่อได้ครองราชย์ก็ยังคงมีความคิดนี้อยู่

- เรื่องสืบสันตติวงศ์

- กรณีมีข่าวว่าจะยึดทรัพย์สินพวกเชื้อพระวงศ์ หากจะทำจริงก็ทรงขอสละราชสมบัติก่อน

- กรณีมีข่าวว่าจะถอดเจ้านั้น ทำไม่ได้เป็นอันขาด

ในการนี้พระยาพหลพลพยุหเสนาและหลวงประดิษฐ์มนูธรรม ได้กราบบังคมทูลขอ[[พระราชทานอภัยโทษ|พระราชทานอภัยโทษ]]ที่ได้กระทำล่วงเกินเมื่อวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๕๔๗ โดยมีการกระทำเป็นพิธีโดยนำดอกไม้ ธูป เทียน ทูลเกล้าฯถวายตามประเพณีด้วย ซึ่งพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงโปรดพระราชทานอภัยโทษให้

การขอขมาของคณะราษฎรดังกล่าว กล่าวได้ว่าเป็นส่วนหนึ่งของการพยายามทำ Pacte (หมายถึงข้อตกลงหรือสัญญา) เพื่อสถาปนารัฐธรรมนูญในรูปแบบที่มี[[พระมหากษัตริย์|พระมหากษัตริย์]]ภายใต้รัฐธรรมนูญ

หลังจากนั้นพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงโปรดเกล้าฯ ให้คณะราษฎรเข้าเฝ้าฯอีกหลายครั้งระหว่างช่วงที่มีการร่าง[[รัฐธรรมนูญฉบับวันที่_๑๐_ธันวาคม_๒๔๗๕|รัฐธรรมนูญฉบับวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕]] เพื่อทรงเสนอปัญหาให้แก้ไขในรัฐธรรมนูญและทรงประสบความสำเร็จในประเด็น

- ให้ใช้คำว่า “พระมหากษัตริย์” แทนที่จะใช้คำว่ากษัตริย์ซึ่งใช้ในรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราว

- ไม่ต้องระบุในรัฐธรรมนูญว่าพระมหากษัตริย์มีหน้าที่พิทักษ์รัฐธรรมนูญ เพราะตามประเพณีแล้วพระมหากษัตริย์ทรงสัตยาธิษฐานในพิธีราชาภิเษกอยู่แล้ว

== อ้างอิง ==

<references />

== บรรณานุกรม ==

เชษฐา ทองยิ่ง. (๒๕๔๒). '''การเปลี่ยนแปลงการปกครอง ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕'''. กรุงเทพฯ&nbsp;: สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร.

ธำรงศักดิ์ เพชรเลิศอนันต์. (๒๕๔๓). ๒๔๗๕ และ ๑ ปีหลังการปฏิวัติ. กรุงเทพฯ&nbsp;: สถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

พุฒิพงศ์ พงศ์อเนกกุล. (๒๕๕๖). โต้บวรศักดิ์ฯ&nbsp;: '''การนิรโทษกรรมของคณะราษฎร (๒๖ มิ.ย. ๗๕)''' [ออนไลน์]. สืบค้นเมื่อ ๒๔ กรกฎาคม ๒๕๕๗. สืบคืนจากhttp://blogazine.in.th/blogs/phuttipong/post/4163

สุพจน์ ด่านตระกูล และ ปรีชา สุวรรณทัต. (๒๕๕๐). '''ข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์ และพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว ฉบับ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕'''. กรุงเทพฯ&nbsp;: สถาบันปรีดี พนมยงค์

== หนังสือแนะนำให้อ่านต่อ ==

เชษฐา ทองยิ่ง. '''การเปลี่ยนแปลงการปกครอง 24 มิถุนายน 2475'''. กรุงเทพฯ&nbsp;: สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร. 2542.

ธำรงศักดิ์ เพชรเลิศอนันต์. '''2475 และ 1 ปีหลังการปฏิวัติ'''. กรุงเทพฯ&nbsp;: สถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. 2543.

สุพจน์ ด่านตระกูล และ ปรีชา สุวรรณทัต. '''ข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์ และพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว ฉบับ 27 มิถุนายน 2475'''. กรุงเทพฯ&nbsp;: สถาบันปรีดี พนมยงค์ 2550.

[[Category:เหตุการณ์สำคัญทางการเมืองไทย สมัย พ.ศ. 2475-2500]]