ดูต้นฉบับสำหรับ 22 ธันวาคม พ.ศ. 2521

'''ผู้เรียบเรียง''' ศาสตราจารย์พิเศษ นรนิติ เศรษฐบุตร

----

'''ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ''' รองศาสตราจารย์ ดร.นิยม รัฐอมฤต

----

วันนี้เป็นวันที่ประกาศใช้[[รัฐธรรมนูญ ฉบับที่ 13]] ของประเทศ ซึ่งมีที่มาจากหลัง[[เหตุการณ์ วันที่ 6 ตุลาคม พ.ศ. 2519]]

เหตุการณ์ร้ายในตอนเช้าวันที่ 6 ตุลาคม 2519 ที่มีการใช้กำลังเข้าปราบปรามนักศึกษา ประชาชน ที่มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ได้นำไปสู่การยึดอำนาจของทหารที่เรียกว่า[[การปฏิรูปการปกครอง]]ในตอนเย็นวันเดียวกัน และได้ยกเลิก[[รัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2517]] และมี[[รัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2519]] และ[[รัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2520]] ไปตามลำดับ ดังนั้น  รัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2521 นี้จึงร่างขึ้นมาเพื่อใช้แทนโดยหวังจะให้เป็นฉบับถาวร
	
[[คณะกรรมาธิการ]]ร่างรัฐธรรมนูญฉบับนี้มี[[นายจิตติ ติงศภัทย์]] อดีตผู้พิพากษาและศาสตราจารย์สำคัญทาง[[กฎหมาย]]เป็นประธาน มีกรรมาธิการสำคัญหลายคน เช่น จาก[[หัวหน้าพรรคการเมือง]]ที่อยู่ก่อนการปฏิรูปถึง 6 คน ในจำนวนนี้มีอดีตนายกรัฐมนตรี [[ม.ร.ว.เสนีย์  ปราโมช]] กับ [[ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช]] รวมอยู่ด้วย นักกฎหมายที่มีชื่อเสียงก็มี [[นายกมล วรรณประภา]] อดีตอธิบดีกรมอัยการ นายอมร จันทรสมบูรณ์ และ [[นายมีชัย  ฤชุพันธุ์]] ทางฝ่ายอาจารย์ก็มีปรมาจารย์ทางรัฐธรรมนูญอย่าง [[นายไพโรจน์  ชัยนาม]] และ [[นายกระมล ทองธรรมชาติ]] และยังมีอดีตทูต คือ [[นายกันธีร์ ศุภมงคล]] และสตรีคือ[[นางแร่ม  พรหมโมบล]]

ที่ผู้ร่างรัฐธรรมนูญชุดนี้มีนักการเมืองระดับหัวหน้าพรรคที่เคยต่อต้านเผด็จการทหารมาร่วมอยู่ด้วย 2 คน กับมีนักวิชาการที่เป็นตัวของตัวเองมากรวมอยู่ด้วย เขาจึงคิดกันว่าเป็นความพยายามของคณะทหารที่ยึดอำนาจที่ต้องการประนีประนอมในการร่างกติกาฉบับใหม่ของประเทศ แต่ขณะเดียวกันก็คงมีความเข้าใจกันระดับหนึ่งว่าจะให้ทหารมีบทบาททางการเมืองต่อไปอีกระยะหนึ่ง
	
เมื่อมีรัฐธรรมนูญออกมาประกาศใช้ คนก็จะมองไปที่การเลือกตั้งที่จะตามมา ซึ่งก็คือการเลือกตั้งในวันที่ 22 เมษายน พ.ศ. 2522 อันเป็นการเลือกตั้งที่นักการเมืองจะรวมตัวกันได้เพียงแค่เป็น “กลุ่ม” เท่านั้นเอง ยังไม่เป็น[[พรรคการเมือง]] เพราะยังไม่มีพระราชบัญญัติพรรคการเมืองออกมาแทนที่ฉบับเดิมที่ถูกยกเลิกไป

เลือกตั้งกันแบบนี้ นายทหารที่เล่นการเมืองก็สบายใจ เพราะจะได้ไปรวบรวมเสียงสนับสนุนเอาภายหลังการเลือกตั้งได้สบาย
	
ดังปรากฏว่าใน[[การประชุมรัฐสภา]]เพื่อดูเสียงสนับสนุนหาคนมารับทุกข์หรือสุขเป็น[[นายกรัฐมนตรี]]ในวันที่ 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2522 ได้มีผู้สนับสนุนให้ [[พลเอกเกรียงศักดิ์ ชมะนันทน์]] เป็นนายกรัฐมนตรี อยู่ 311 เสียง ในจำนวนนี้มี[[สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร]]อยู่ 301 คน แต่มี[[สมาชิกวุฒิสภา]]อยู่จำนวน 3 ใน 4 ของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร

ตอนตั้งรัฐมนตรี นายกฯ พลเอกเกรียงศักดิ์  ชมะนันทน์ ก็ให้ความสำคัญกับพรรคการเมืองน้อย รัฐมนตรี 8 คนในรัฐบาลของท่านที่เป็นนักการเมืองลงเลือกตั้งก็มิใช่คนที่พรรคการเมืองส่งมาเป็น  ดังนั้น  ความสนับสนุนจากพรรคการเมืองจึงน้อย

เขาจึงกล่าวกันว่า รัฐบาลของท่านอยู่ได้ด้วยการสนับสนุนจากสมาชิกวุฒิสภา ซึ่งมาจากการแต่งตั้ง ดูกันไปแล้วรัฐบาลก็น่าจะอยู่ได้นานสัก 4 ปี จนกว่าจะพ้นเวลาบทเฉพาะกาล ที่จริงรัฐธรรมนูญฉบับนี้ได้กำหนดเขตเลือกตั้งเป็นเขตใหญ่และให้เลือกทั้งคณะเบอร์เดียว อันเป็นรูปแบบการเลือกตั้งที่กำหนดไว้เป็นลักษณะนี้เพียงคราวเดียว ดังมาตรา 90 วรรคสองเขียนว่า

“การเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรให้ถือเขตจังหวัดแต่ละจังหวัดเป็นเขตเลือกตั้ง เว้นแต่กรุงเทพมหานครให้แบ่งเขตเลือกตั้งออกเป็นสามเขต และจัดให้แต่ละเขตเลือกตั้งมีจำนวนสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรเขตละเท่า ๆ กัน หรือใกล้เคียงกันมากที่สุดเท่าที่จะทำได้ โดยต้องแบ่งพื้นที่เขตเลือกตั้งแต่ละเขตให้ติดต่อกันและต้องจัดอัตราส่วนของจำนวนราษฎรกับจำนวนสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรที่จะพึงมิได้ในแต่ละเขตให้ใกล้เคียงกัน”
	
ส่วนมาตรา 91 วรรคหนึ่ง บัญญัติว่า

“การเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรให้[[ออกเสียงลงคะแนนเลือกตั้ง]]เป็นคณะตามบัญชีรายชื่อพรรคการเมืองส่งเข้าสมัครรับเลือกตั้งนั้น”

การเลือกตั้งแบบพวงใหญ่เบอร์เดียวนี้ ได้ปฏิบัติอยู่เพียงครั้งเดียวเท่านั้นตามรัฐธรรมนูญนี้ ภายหลังหมดเวลาของบทเฉพาะกาลแล้ว นั่นก็คือการเลือกตั้งซ่อมในกรุงเทพมหานคร ที่ผู้แทนราษฎรคนเก่าตายลง 1 คน และผู้แทนราษฎรอีกคนลาออกในเขตนั้น

ต่อมามีการแก้ไขรัฐธรรมนูญไปเป็นเขตเล็ก 3 คน เรียงเบอร์ที่ใช้กันต่อมาอีกหลายปี
	
เรื่อง[[เขตเลือกตั้ง]]จะเอาอย่างไร และเลือกอย่างไร เราถกกันมานาน แก้กันไปมา ยังไม่อยู่ตัวสักที ต้องรอกันไปอีกหน่อย

รัฐธรรมนูญฉบับนี้ใช้ได้ประมาณหนึ่งปีได้ ทหารอย่างพลเอก เกรียงศักดิ์  ชมะนันทน์ ก็อยู่เป็นนายกรัฐมนตรีต่อไปไม่ได้ เพราะทหารเขาไม่สนับสนุน พลเอกเปรม ติณสูลานนท์ จึงได้ขึ้นมาเป็นนายกรัฐมนตรี

ถ้านับอายุกันแล้วรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2521 ฉบับนี้ก็ใช้อยู่ได้นานเป็นอันดับที่ 2 คือเป็นเวลากว่า 12 ปี จนถึงวันที่ 23 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2534 คณะทหารประจำการคณะใหม่ที่เรียกตนเองว่า “[[คณะรักษาความสงบเรียบร้อยแห่งชาติ]]” หรือ “[[รสช.]]” ก็ยึดอำนาจล้มรัฐบาลตามรัฐธรรมนูญของ[[พลเอกชาติชาย  ชุณหะวัณ]] ผู้เป็นนายกรัฐมนตรี

[[หมวดหมู่:เหตุการณ์สำคัญทางการเมืองไทย สมัย พ.ศ. 2520-ปัจจุบัน]]