27 มิถุนายน พ.ศ. 2475
ผู้เรียบเรียง ศ.นรนิต เศรษฐบุตร
ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ รองศาสตราจารย์ ดร.นิยม รัฐอมฤต
วันนี้เป็นวันที่ประเทศไทยมีรัฐธรรมนูญฉบับแรกที่เรียกว่า “พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พ.ศ. 2475” จากชื่อได้แสดงอย่างชัดเจนว่าเป็นกติกาการปกครองบ้านเมืองชั่วคราว แต่ก็มีความสำคัญเพราะแสดงให้ทราบว่าระบอบการปกครองที่จะมีขึ้นนั้นมีรูปแบบอย่างไร
รัฐธรรมนูญฉบับนี้พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวได้พระราชทานให้นำออกใช้เป็นการชั่วคราวหลังการปฏิวัติเปลี่ยนแปลงการปกครองในวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 เพียงสามวัน
เนื้อหาสาระในบททั่วไปได้ยืนยันถึงอำนาจของประชาชนและการใช้อำนาจแทนประชาชนไว้ใน 2 มาตรา
“มาตรา 1 อำนาจสูงสุดของประเทศนั้นเป็นของราษฎรทั้งหลาย”
“มาตรา 2 ให้มีประธานและคณะบุคคลดังจะกล่าวต่อไปนี้เป็นผู้ใช้อำนาจแทนราษฎรตามที่จะได้กล่าวต่อไปในธรรมนูญ คือ
- 1. กษัตริย์
- 2. สภาผู้แทนราษฎร
- 3. คณะกรรมการราษฎร
- 4. ศาล”
สถาบันใหม่สองสถาบัน ได้แก่ สภาผู้แทนราษฎรและคณะกรรมการราษฎร สภานั้นก็จะเป็นอำนาจนิติบัญญัติที่สมาชิกสภาจะมาจากการเลือกตั้งของราษฎร แต่ชุดแรกนั้นมาจากการแต่งตั้งจำนวน 70 คน ทั้งนี้รัฐธรรมนูญฉบับนี้ได้ให้ราษฎรมีความเสมอภาคกันในการมีสิทธิออกเสียงเลือกตั้ง ดังที่มาตรา 14 ระบุว่า
“ราษฎรไม่ว่าเพศใด เมื่อมีคุณสมบัติดังต่อไปนี้ย่อมมีสิทธิออกเสียงลงมติเลือกผู้แทนหมู่บ้านได้...”
พ.ร.บ. ธรรมนูญการปกครองแผ่นดินฯ นี้ ใช้เป็นกติกาในช่วงเปลี่ยนผ่านทางการเมืองหลังวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 อยู่มาได้จนถึงวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475 จึงมีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญใหม่ลงวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475 ที่ต้องการให้เป็นรัฐธรรมนูญฉบับถาวรนั่นเอง
