ประชามติ(รศ.ดร.ปธาน สุวรรณมงคล)
ผู้เรียบเรียง รศ.ดร.ปธาน สุวรรณมงคล
ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ รศ.นรนิติ เศรษฐบุตร
ประชามติ (Referendum) หมายถึง การที่รัฐบาลขอฟังความคิดเห็นจากประชาชนในประเด็นที่รัฐบาลเห็นว่า กระทบต่อสาธารณะ การออกเสียงประชามติเป็นพฤติกรรมทางการเมืองอย่างหนึ่งในระบอบประชาธิปไตยที่รัฐธรรมนูญในฐานะกฎหมายสูงสุดของประเทศได้บัญญัติไว้ เป็นการให้สิทธิเสรีภาพในการออกเสียงรับรองหรือคัดค้านในเรื่องใดเรื่องหนึ่งแก่ประชาชนในฐานะเป็นเจ้าของอำนาจอธิปไตย เป็นผู้ตัดสินว่า ต้องการดำเนินการอย่างไรในประเด็นทางการเมืองนั้น เช่น การจะขอให้มีการแก้ไขรัฐธรรมนูญ
ปัจจุบัน รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 ให้การรับรองการออกเสียงประชามติว่าเป็นสิ่งชอบด้วยกฎหมาย มีการเปิดโอกาสให้มีการออกเสียงประชามติ เพื่อให้คำปรึกษาแก่คณะรัฐมนตรี ดังที่บัญญัติไว้ว่า “มาตรา 214 ในกรณีที่คณะรัฐมนตรีเห็นว่ากิจการในเรื่องใดอาจกระทบถึงประโยชน์ได้เสียของปะเทศชาติหรือประชาชน นายกรัฐมนตรีโดยความเห็นชอบของคณะรัฐมนตรี อาจปรึกษาประธานสภาผู้แทนราษฎร และประธานวุฒิสภาเพื่อประกาศในราชกิจจานุเบกษาให้มีการออกเสียงประชามติได้ ...” หลักของการทำประชามติมีอยู่ 4 ประการ คือ
1. การออกเสียงประชามติเป็นการขอความเห็นจากประชาชนทั่วไป
2. การออกเสียงประชามติอาจมีลักษณะเป็นการขอคำปรึกษาจากประชาชน แต่จะต้องไม่ใช่เรื่องที่ขัดแย้งต่อรัฐธรรมนูญและเป็นเรื่องที่เกี่ยวกับบุคคลใดหรือกลุ่มคนใดกลุ่มคนหนึ่ง
3. ประเด็นปัญหาที่เสนอขอความเห็นจากประชาชนในการออกเสียงประชามตินั้น ต้องเป็นประเด็นปัญหาที่แท้จริง
4. การออกเสียงประชามติที่เกี่ยวกับการให้ความเห็นชอบหรือการแก้ไขเพิ่มเติมกฎหมายนั้น ต้องมีกฎหมายหรือร่างกฎหมายที่ต้องการแก้ไขเพิ่มเติมเสนอต่อประชาชนด้วย
