ตาลปัตรพัดรัตนาภรณ์รัชกาลที่ 7 ชั้นที่ 5
ผู้เรียบเรียง พิพิธภัณฑ์พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว
ลักษณะ
ผ้าปักดิ้นเงินและไหม
36.3 X 94.5 เซนติเมตร
เป็นพัดหน้านาง ทำด้วยผ้าแพรสีเขียว ตรงกลางพัดปักอักษรพระปรมาภิไธยย่อ ป.ป.ร. ในดวงตราขอบสร่งปักด้วยดิ้นเหลี่ยมเงิน ขอบตัวอักษรพระปรมาภิไธยปักด้วยดิ้นเหลี่ยมเงิน ส่วนภายในตัวอักษรปักด้วยดิ้นเงินสลับกับดิ้นเหลี่ยมเงินเป็นริ้วลาย ขอบปักด้วยดิ้นเงิน ด้านในช่องขอบปักไหมเป็นผ้ารัตนาภรณ์สีเหลืองริมเขียวอยู่บนพื้นสีแดงแก่ ขลิบขอบด้วยลูกไม้เงิน ด้านบนปักหน้าราหู ส่วนด้านข้างทั้งสองปักลายประจำยามรูปหัวพญานาค นมพัดเป็นโลหะรูปกลีบบัวหล่อเลข ๗ ไว้ภายใน ด้ามไม้ ปลอกคอ และส้นพัดทำด้วยโลหะกะไหล่เงิน
ประวัติความเป็นมา
พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นใน พ.ศ. 2471 สำหรับถวายแก่พระสงฆ์ที่ทรงคุ้นเคยและนับถือ หรือเป็นพระที่มีผู้คนนับถือมาก เป็นกำลังในทางพระพุทธศาสนา ถือว่าเป็นพัดที่ใช้ได้เฉพาะตัวผู้ได้รับพระราชทาน จะให้ผู้อื่นนำไปใช้ไม่ได้ แม้แต่งานพระราชพิธีของหลวงก็มีระเบียบ โดยกำหนดให้ใช้พัดรัตนาภรณ์อยู่แต่เวลาถวายอนุโมทนาในงานพระราชพิธีฉัตรมงคลงานเดียวเท่านั้น พัดรัตนาภรณ์นี้กำหนดเป็น 5 ชั้น และพัดรัตนาภรณ์องค์นี้จัดเป็นพัดรัตนาภรณ์ชั้นที่ 5 ถวายแก่พระครูฐานะและเปรียญ[1]
สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงออกแบบและซ่อนอักษร “น” ไว้ที่ลายประจำยามด้านขวาของพัดรัตนาภรณ์ในรัชกาลที่ 7 ทุกชั้น
ตามหลักฐานพบว่ามีการสร้างพัดรัตนาภรณ์ขึ้นครั้งแรกในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เนื่องในงานพระราชพิธีฉลองพระชนมพรรษา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ครบ 100 ปี ใน พ.ศ. 2447 จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีการบำเพ็ญพระราชอุทิศถวายสมเด็จพระบรมชนกนาถ ณ พระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัย พร้อมทั้งถวายพัดรัตนาภรณ์รัชกาลที่ 4 แก่พระสงฆ์ในงานพระราชพิธีจำนวน 60 รูป [2]
