พระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พุทธศักราช 2476

ผู้เรียบเรียง : ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.พนารัตน์ มาศฉมาดล

ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ : ศาสตราจารย์ ดร.บรรเจิด สิงคะเนติ

 

ความเป็นมา

          ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงโปรดเกล้าฯ ให้ตรา “พระราชบัญญัติเคาน์ซิลออฟเสตดคือที่ปฤกษาราชการแผ่นดิน” เพื่อเป็นองค์กรถวายคำปรึกษาแก่พระองค์ในการบริหารราชการแผ่นดิน เป็นองค์กรที่ทำหน้าที่คล้ายคลึงกับ Conseil d’Etat) หรือ เคาน์ซิลออฟสเตดของภาคพื้นทวีปยุโรป

          ในสมัย พระบามสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว มีความจำเป็นต้องปฏิรูปกฎหมายและการศาลให้เป็นสากล เพื่อใช้เป็นเหตุผลในการแก้ไขสนธิสัญญาสิทธิสภาพนอกอาณาเขตที่ประเทศไทยทำไว้กับต่างประเทศ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งคณะกรรมการร่างประมวลกฎหมายต่าง ๆ ขึ้นหลายคณะเพื่อร่างกฎหมายอย่างสากล และต่อมาทรงมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ตั้ง “กรมร่างกฎหมาย” สังกัดกระทรวงยุติธรรมขึ้นใน ปี พ.ศ. 2466 เพื่อให้การชำระประมวลกฎหมายและร่างกฎหมายอื่น ๆ เป็นระบบมากยิ่งขึ้น[1]

          เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงการปกครองใน ปี พ.ศ. 2475 นายปรีดี_พนมยงค์ (หลวงประดิษฐ์มนูธรรม) ได้เข้ามามีบทบาทสำคัญในการจัดตั้งองค์กรที่ทำหน้าที่วินิจฉัยคดีปกครอง หรือ คดีที่มีข้อพิพาททางปกครองระหว่างรัฐกับเอกชน โดยใช้ชื่อองค์กรดังกล่าวว่า “คณะกรรมการกฤษฎีกา” เพื่อทำหน้าที่จัดทำร่างกฎหมายต่าง ๆ และพิจารณาพิพากษาคดีปกครอง โดยได้ตราพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2476 ขึ้น ให้มีฐานะเป็นกรม สังกัดสำนักนายกรัฐมนตรี โดยโอนการงานและบรรดาพนักงานหน้าที่ใน “กรมร่างกฎหมาย” ไปสังกัดคณะกรรมการกฤษฎีกา[2]

 

สาระสำคัญของกฎหมาย

วันที่มีผลบังคับใช้ของกฎหมายว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา

          พระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พุทธศักราช 2476 ให้มีผลใช้บังคับตั้งแต่วันประกาศในราชกิจจานุเบกษาเป็นต้นไป กฎหมายฉบับนี้จึงมีผลบังคับใช้ใน วันที่ 9 ธันวาคม 2476 เป็นต้นไป

คณะกรรมการกฤษฎีกา

          1) องค์ประกอบคณะกรรมการกฤษฎีกา[3]

          คณะกรรมการกฤษฎีกาประกอบด้วย

               ก. ประธานคณะกรรมการ

               กฎหมายกำหนดให้ “นายกรัฐมนตรี” ทำหน้าที่เป็นประธานคณะกรรมการกฤษฎีกาโดยตำแหน่ง มีอำนาจและหน้าที่ควบคุมดูแลกิจการทั้งหลายของคณะกรรมการนี้[4]

               ข. กรรมการ

               คณะกรรมการแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ[5]

                    1. กรรมการกฤษฎีกา

                    มีหน้าที่จัดทำร่างกฎหมายรับปรึกษาให้ความเห็นในทางกฎหมายแก่ทบวงการเมืองของรัฐบาล และมีอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีปกครอง

                    กรรมการกฤษฎีกาแบ่งเป็น[6]

                         (1) กรรมการกฤษฎีกาสามัญ 

                         กรรมการกฤษฎีกาได้มาจากผู้ที่คณะรัฐมนตรีได้เลือกขึ้นเสนอต่อสภาผู้แทนราษฎร และได้รับความเห็นชอบจากสภาผู้แทนราษฎรแล้ว[7] ผู้ที่จะได้รับตั้งแต่งต้องมีคุณวุฒิอย่างใดอย่างหนึ่งดังต่อไปนี้[8]

                         - รับราชการหรือเคยรับราชการในตำแหน่งกรรมการร่างกฎหมาย

                         - รับราชการหรือเคยรับราชการในตำแหน่งกรรมการศาลฎีกา

                         - รับราชการหรือเคยรับราชการในตำแหน่งศาสตราจารย์กฎหมาย

                         (2) กรรมการกฤษฎีกาวิสามัญ

                         กรรมการกฤษฎาวิสามัญ ได้แก่ รัฐมนตรีทุกท่านซึ่งเป็นกรรมการโดยตำแหน่ง[9]

                    2. กรรมการร่างกฎหมาย

                    กรรมการร่างกฎหมายแต่งตั้งขึ้นโดยพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ตามคำแนะนำของคณะรัฐมนตรี[10] จากผู้ที่มีคุณวุฒิอย่างใดอย่างหนึ่ง ดั่งต่อไปนี้[11]

                         - รับราชการหรือเคยรับราชการฝ่ายตุลาการในตำแหน่งไม่ต่ำกว่าชั้นผู้พิพากษาศาลอุทธรณ์

                         - รับราชการหรือเคยับราชการพลเรือนในตำแหน่งไม่ต่ำกว่าชั้นอธิบดี

                         - เป็นหรือเคยเป็นอาจารย์โรงเรียนกฎหมายมาแล้วไม่น้อยกว่า 5 ปี

                         - มีภูมิรู้ในการร่างกฎหมาย หรือเคยรับราชการในการร่างกฎหมายมาแล้วมีความชำนาญและความสามารถเป็นประโยชน์ในการงานแผนกนี้

หน้าที่ของกรรมการร่างกฎหมาย ได้แก่ หน้าที่จัดทำร่างกฎหมายและรับปรึกษาให้ความเห็นในทางกฎหมายแก่ทบวงการเมือง และรัฐบาล[12]

               ค. เลขาธิการ

               เลขาธิการได้มาจากผู้ที่คณะรัฐมนตรีได้เลือกขึ้นเสนอต่อสภาผู้แทนราษฎร และได้รับความเห็นชอบจากสภาผู้แทนราษฎรแล้ว[13] กฎหมายกำหนดให้เลขาธิการเป็นกรรมการกฤษฎีกาสามัญโดยตำแหน่ง[14] เลขาธิการมีหน้าที่ควบคุมงานธุรการของคณะกรรมการกฤษฎีกา รับผิดชอบขึ้นตรงต่อประธานคณะกรรมการ[15]

          2) หน้าที่ของคณะกรรมการกฤษฎีกา

          หน้าที่หลักของคณะกรรมการกฤษฎีกามีอยู่ 3 ด้าน ดังนี้[16]

               1. จัดทำร่างกฎหมาย หรือ กฎข้อบังคับตามคำสั่งของสภาผู้แทนราษฎรหรือคณะรัฐมนตรีแล้วแต่กรณี

               2. รับปรึกษาให้ความเห็นในทางกฎหมายแก่ทบวงการเมืองของรัฐบาล

               3. พิจารณาพิพากษาคดีปกครองตามที่จะได้มีกฎหมายให้อยู่ในอำจาจของคณะกรรมการกฤษฎีกา

          3) องค์ประชุม

          ในการปฏิบัติหน้าที่ของคณะกรรมการกฤษฎีกากฎหมายฉบับนี้กำหนดวิธีการแยกตามประเภทของเรื่องที่ต้องวินิจฉัย ดังนี้

                         -  กรณีวินิจฉัยข้อปรึกษา การลงมติวินิจฉัยข้อปรึกษานั้น และให้ถือเอาเสียงข้างมากเป็นประมาณ ถ้าคะแนนเสียงเท่ากันให้นำเรื่องเสนอประธานคณะกรรมการให้ชี้ขาด[17]

                         - กรณีคดีปกครอง ให้คณะกรรมการกฤษฎีการนั่งพิจารณาพิพากษาคดีปกครองอันประกอบด้วยกรรมการกฤษฎีกาสามัญจำนวน 4 นายเป็นอย่างน้อย กับ กรรมการกฤษฎีกาวิสามัญจำนวนอย่างน้อย 1 นาย รวม 3 นายเป็นอย่างมากนั่งประชุมด้วยกันจึงจะเป็นองค์ประชุมพิจารณาพิพากษาคดี[18]

          กฎหมายได้ห้ามมิให้รัฐมนตรีว่าการกระทรวงหรือทบวงและรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวง หรือทบวงนั่งเป็นกรรมการกฤษฎีกาในคดีที่มีผู้อุทธรณ์คำวินิจฉัยของกระทรวงหรือทบวงนั้น[19]

 

การปรับปรุงพระราชกฤษฎีกาว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา

          พระราชกฤษฎีกาฯ ได้กำหนดมอบหมายหน้าที่ให้กรรมการกฤษฎีกาเท่านั้นที่กฎหมายให้มีอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีปกครอง ส่วนกรรมการร่างกฎหมายไม่มีอำนาจพิจารณาคดีปกครองแต่อย่างใด[20] ต่อมาเพื่อให้คณะกรรมการกฤษฎีกาปฏิบัติหน้าที่ได้อย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ กฎหมายดังกล่าวได้จัดตั้ง “สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา” ขึ้นเพื่อทำหน้าที่เป็นหน่วยธุรการของคณะกรรมการกฤษฎีกา ต่อมาได้มีการตรา “พระราชบัญญัติคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2522” ขึ้นเพื่อปรับปรุงการจัดองค์กร อำนาจหน้าที่และกลไกในการปฏิบัติหน้าที่ของคณะกรรมการกฤษฎีกาและสำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกาให้มีความเหมาะสมยิ่งขึ้น โดยกำหนดแผนงานและขั้นตอนของการพัฒนาคณะกรรมการกฤษฎีกาให้สอดคล้องกับการพัฒนาระบบวิธีพิจารณาคดีปกครองขึ้นในประเทศไทย โดยมีการจัดตั้ง “คณะกรรมการวินิจฉัยร้องทุกข์” ขึ้น เพื่อทำหน้าที่วินิจฉัยข้อพิพาทในคดีปกครองต่างหากจากคณะกรรมการร่างกฎหมายซึ่งยังคงไว้เช่นเดิม อนึ่ง อำนาจของคณะกรรมการกฤษฎีกาในการพิจารณาเรื่องที่ราษฎรได้รับความเสียหายจากการกระทำหน้าที่ของเจ้าหน้าที่ของรัฐหรือคดีปกครองได้รับการพัฒนาตลอดมาจนในที่สุดได้โอนไปเป็นอำนาจของศาลปกครองเมื่อมีการจัดตั้งศาลปกครองขึ้นใน ปี พ.ศ. 2542

 

บรรณานุกรม

ถวัลย์ วรเทพพุฒิพงษ์, การบริหารงานของคณะที่ปรึกษากฎหมายของนายกรัฐมนตรีและของคณะกรรมการกฤษฎีกา, หน้า 56-89, ออนไลน์จาก http://library1.nida.ac.th/nida_jour0/NJv7n1_03.pdf. . เมื่อวันที่ 15 มิถุนายน 2564

ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 50/หน้า 782/ลงวันที่ 9 ธันวาคม 2476. พระราชบัญญัติว่าด้วยว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พุทธศักราช 2476

สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา. ประวัติความเป็นมา. ออนไลน์จาก https://krisdika.go.th/th/ background. เมื่อวันที่ 20 สิงหาคม 2564

 

เอกสารอ่านเพิ่มเติม

ถวัลย์ วรเทพพุฒิพงษ์, การบริหารงานของคณะที่ปรึกษากฎหมายของนายกรัฐมนตรีและของคณะกรรมการกฤษฎีกา, หน้า 56-89, ออนไลน์จาdhttp://library1.nida.ac.th/nida_jour0/NJv7n1_03.pdf

รวมพระชุดวัดบวรนิเวศวิหาร. วิวัฒนาการศาลปกครองไทย ศาลปกครองไทยใต้เบื้องพระบุคลบาท. จากhttp://www.admincourt.go.th/admincourt/upload/webcms/Court/Court_201212_160637.pdf”.

 

อ้างอิง

[1] สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา, ประวัติความเป็นมา, ออนไลน์จาก https://krisdika.go.th/th/ background, เมื่อวันที่ 20 สิงหาคม 2564

[2] มาตรา 4 แห่งพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2476

[3] มาตรา 6 แห่งพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2476

[4] มาตรา 7 แห่งพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2476

[5] มาตรา 8 แห่งพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2476

[6] มาตรา 9 วรรคแรก แห่งพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2476

[7] มาตรา 9 วรรคสอง แห่งพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2476

[8] มาตรา 12 แห่งพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2476

[9] มาตรา 9 วรรคสี่ แห่งพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2476

[10] มาตรา 10 แห่งพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2476

[11] มาตรา 13 แห่งพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2476

[12] มาตรา 8 (2) แห่งพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2476

[13] มาตรา 9 วรรคสอง แห่งพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2476

[14] มาตรา 9 วรรคสาม แห่งพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2476

[15] มาตรา 11 แห่งพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2476

[16] มาตรา 5 แห่งพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2476

[17] มาตรา 14 แห่งพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2476

[18] มาตรา 15 แห่งพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2476

[19] มาตรา 16 แห่งพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2476

[20] ถวัลย์ วรเทพพุฒิพงษ์, การบริหารงานของคณะที่ปรึกษากฎหมายของนายกรัฐมนตรีและของคณะกรรมการกฤษฎีกา, หน้า 64, ออนไลน์จากhttp://library1.nida.ac.th/nida_jour0/NJv7n1_03.pdf