การยุบสภาผู้แทนราษฎร วันที่ 19 พฤษภาคม 2538

ผู้เรียบเรียง เชษฐา ทองยิ่ง

ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ รองเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร จเร พันธุ์เปรื่อง

---

ในการปกครองระบอบประชาธิปไตยแบบรัฐสภา การยุบสภาถือเป็นกระบวนการหรือวิถีทางทางการเมืองของฝ่ายบริหารที่นำมาใช้ถ่วงดุลอำนาจกับฝ่ายนิติบัญญัติในการแก้ปัญหาต่างๆที่เกิดขึ้น ซึ่งอาจเกิดจากความขัดแย้งทางการเมืองระหว่างฝ่ายนิติบัญญัติและฝ่ายบริหาร หรือฝ่ายบริหารด้วยกันเอง หรือฝ่ายนิติบัญญัติ(สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร)ด้วยกันเอง หรือใช้การยุบสภาเป็นเครื่องมือในการชิงความได้เปรียบทางการเมือง โดยเฉพาะฝ่ายบริหารหรือรัฐบาลในขณะที่มีคะแนนนิยมสูง รวมถึงกรณีที่มีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับใหม่หรือมีการแก้ไขรัฐธรรมนูญใหม่ หรือมีกฎหมายว่าด้วยการเลือกตั้งฉบับใหม่ ซึ่งจะต้องดำเนินการให้เป็นไปตามนั้น พระมหากษัตริย์โดยคำแนะนำของฝ่ายบริหาร จึงประกาศให้มีการยุบสภาเพื่อจัดให้มีการเลือกตั้งขึ้นใหม่ เสมือนเป็นการคืนอำนาจให้ประชาชน ซึ่งเป็นเจ้าของอำนาจอธิปไตยหรืออำนาจสูงสุดในการปกครองประเทศเป็นผู้ตัดสินใจเลือกผู้แทนชุดใหม่ขึ้นบริหารประเทศต่อไป

ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับการยุบสภา

1.1 ความหมายของการยุบสภา

ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน ให้ความหมายคำว่า ยุบ ไว้หลายประการ ประการหนึ่งคือ เลิก หรือ ยกเลิก เช่น ยุบกระทรวง ยุบตำแหน่ง ดังนั้น การยุบสภา จึงเป็นการยุบหรือยกเลิก หรือทำให้สมาชิกภาพของสมาชิกสภาสิ้นสุดลงก่อนครบวาระดำรงตำแหน่งนั่นเอง

การยุบสภา ตรงกับภาษาอังกฤษคำว่า dissolution of parliament หมายถึง การประกาศให้สิ้นสุดอายุของสภาสิ้นสุดลงก่อนครบวาระตามที่กำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญ หรืออาจกล่าวว่า การยุบสภา หมายถึง การดำเนินการทางการเมืองเพื่อให้สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรทั้งหมดที่มีอยู่ในขณะใดขณะหนึ่งต้องพ้นจากสมาชิกภาพไปพร้อมกัน และต้องจัดให้มีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรขึ้นใหม่เป็นการเลือกตั้งทั่วไป การยุบสภาที่ว่านี้ใช้กับสภาผู้แทนราษฎรเท่านั้น โดยไม่เกี่ยวข้องกับวุฒิสภา เพราะไม่มีการยุบวุฒิสภา

เนื่องจากประเทศที่มีการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข รัฐธรรมนูญได้มีบทบัญญัติให้พระมหากษัตริย์ทรงไว้ซึ่งพระราชอำนาจในการยุบสภาผู้แทนราษฎร เพื่อให้มีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรเป็นการเลือกตั้งทั่วไปขึ้นใหม่ ดังนั้นจึงสรุปได้ว่าการยุบสภาผู้แทนราษฎรเป็นพระราชอำนาจของพระมหากษัตริย์ ที่จะตราพระราชกฤษฎีกายุบสภาผู้แทนราษฎรขึ้น โดยคำแนะนำของฝ่ายบริหารหรือคณะรัฐมนตรี เพื่อให้อายุของสภาผู้แทนราษฎรสิ้นสุดลงก่อนครบกำหนดตามวาระ อันมีผลให้สมาชิกภาพของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรทั้งสภาพ้นจากตำแหน่งพร้อมกัน และจะได้จัดให้มีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรขึ้นใหม่เป็นการเลือกตั้งทั่วไป ซึ่งจะกระทำในวันเดียวกัน ทั้งประเทศ

1.2 หลักเกณฑ์และเงื่อนไขในการยุบสภา

สำหรับประเทศไทย ในการยุบสภาแต่ละครั้ง จะต้องเป็นไปตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยที่ใช้บังคับในขณะนั้น หากพิจารณาแล้วพบว่า ส่วนใหญ่จะมีหลักเกณฑ์และเงื่อนไขสำคัญที่คล้ายคลึงกัน พอสรุปได้ดังนี้

1) การยุบสภาเป็นพระราชอำนาจของพระมหากษัตริย์โดยคำแนะนำของฝ่ายบริหารหรือคณะรัฐมนตรี เพื่อให้มีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรขึ้นใหม่

2) การยุบสภาต้องกระทำเป็นพระราชกฤษฎีกา ซึ่งต้องกำหนดวันเลือกตั้งเป็นการทั่วไปขึ้นใหม่เป็นวันเดียวกันทั่วประเทศ ทั้งนี้ ภายในระยะเวลาที่บัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญแต่ละฉบับ

3) การยุบสภาจะกระทำได้เฉพาะการยุบสภาผู้แทนราษฎรเท่านั้น จะยุบวุฒิสภามิได้ ซึ่งสมาชิกวุฒิสภายังคงอยู่ในตำแหน่งต่อไปจนครบวาระ

4) การยุบสภาจะทำให้สมาชิกภาพของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรสิ้นสุดลง และคณะรัฐมนตรีต้องพ้นจากตำแหน่งไปด้วย แต่คณะรัฐมนตรีต้องอยู่ในตำแหน่งเพื่อปฏิบัติหน้าที่ต่อไปจนกว่ามีการเลือกตั้ง ขึ้นใหม่ และคณะรัฐมนตรีที่ตั้งขึ้นใหม่จะเข้ารับหน้าที่ ทั้งนี้ คณะรัฐมนตรีจะปฏิบัติได้เฉพาะเรื่องที่บัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญเท่านั้น

5) การยุบสภาจะกระทำได้เพียงครั้งเดียวในเหตุการณ์เดียวกัน

1.3 การยุบสภาในประเทศไทย

นับตั้งแต่ประเทศไทยได้เปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็นระบอบประชาธิปไตย เมื่อปี พ.ศ.2475 จนถึงปัจจุบัน ได้มีการยุบสภามาแล้ว จำนวน 12 ครั้ง ดังนี้

ครั้งที่ 1 วันที่ 11 กันยายน พ.ศ.2481 สมัยพระยาพหลพลพยุหเสนา เป็นนายกรัฐมนตรี ครั้งที่ 2 วันที่ 15 ตุลาคม พ.ศ. 2488 สมัยหม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช เป็นนายกรัฐมนตรี ครั้งที่ 3 วันที่ 16 ธันวาคม พ.ศ.2516 สมัยนายสัญญา ธรรมศักดิ์ เป็นนายกรัฐมนตรี * ครั้งที่ 4 วันที่ 12 มกราคม พ.ศ.2512 สมัยหม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช เป็นนายกรัฐมนตรี ครั้งที่ 5 วันที่ 19 มีนาคม พ.ศ.2526 สมัยพลเอก เปรม ติณสูลานนท์ เป็นนายกรัฐมนตรี ครั้งที่ 6 วันที่ 1 พฤษภาคม พ.ศ.2529 สมัยพลเอก เปรม ติณสูลานนท์ เป็นนายกรัฐมนตรี ครั้งที่ 7 วันที่ 29 เมษายน พ.ศ.2531 สมัยพลเอก เปรม ติณสูลานนท์ เป็นนายกรัฐมนตรี ครั้งที่ 8 วันที่ 29 มิถุนายน พ.ศ.2535 สมัยนายอานันท์ ปันยารชุน เป็นนายกรัฐมนตรี ครั้งที่ 9 วันที่ 19 พฤษภาคม พ.ศ.2538 สมัยนายชวน หลีกภัย เป็นนายกรัฐมนตรี ครั้งที่ 10 วันที่ 27 กันยายน พ.ศ.2539 สมัยนายบรรหาร ศิลปอาชา เป็นนายกรัฐมนตรี ครั้งที่ 11 วันที่ 9 พฤศจิกายน พ.ศ.2543 สมัยนายชวน หลีกภัย เป็นนายกรัฐมนตรี ครั้งที่ 12 วันที่ 24 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2549 สมัยพันตำรวจโท ทักษิณ ชินวัตร เป็นนายกรัฐมนตรี

* หมายเหตุ การยุบสภา ครั้งที่ 3 จะเป็นการยุบสภานิติบัญญัติแห่งชาติซึ่งทำหน้าที่รัฐสภา ตามธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2515 ส่วนครั้งอื่นๆ จะเป็นการยุบสภาผู้แทนราษฎร

เหตุการณ์ที่นำไปสู่การยุบสภาผู้แทนราษฎร เมื่อวันที่ 19 พฤษภาคม พ.ศ.2538

ภายหลังการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรเป็นการทั่วไป เมื่อวันที่ 13 กันยายน พ.ศ.2535 พรรคประชาธิปัตย์มีสมาชิกได้รับการเลือกตั้งเข้ามาจำนวนมากที่สุดถึง 79 ที่นั่ง จึงได้เป็นแกนนำในการจัดตั้งรัฐบาลผสม 5 พรรค ประกอบด้วย พรรคประชาธิปัตย์ พรรคความหวังใหม่ พรรคพลังธรรม พรรคเอกภาพ และพรรคกิจสังคม ซึ่งนายชวน หลีกภัย หัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์ได้รับความไว้วางใจจากสภาผู้แทนราษฎรให้ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี และได้มีพระบรมราชโองการแต่งตั้งเป็นนายกรัฐมนตรี คนที่ 20 ของประเทศไทย เมื่อวันที่ 23 กันยายน พ.ศ.2535 และมีพระบรมราชโองการแต่งตั้งคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 29 กันยายน พ.ศ.2535

ในการแถลงนโยบายต่อรัฐสภาของคณะรัฐมนตรีชุดนี้ เมื่อวันที่ 21 ตุลาคม พ.ศ.2535 ในนโยบายเศรษฐกิจ ด้านการเกษตร รัฐบาลได้ให้ความสำคัญกับการแก้ไขปัญหาความยากจนของเกษตรกรที่จะต้องดำเนินการอย่างเร่งด่วน โดยมีนโยบายที่จะยกระดับรายได้ของเกษตรกรให้สูงขึ้น ประการหนึ่ง คือ เร่งรัดการปฏิรูปที่ดินและการออกเอกสารสิทธิ เพื่อกระจายสิทธิการถือครองที่ดินให้แก่ราษฎรผู้ยากไร้และเกษตรกรที่ครอบครองทำกินอยู่ในที่ดินของรัฐประเภทต่างๆ โดยจะปรับปรุงกลไกการบริหารและการจัดการของรัฐ ตลอดจนจัดสรรงบประมาณให้สามารถครอบคลุมพื้นที่ได้โดยเฉลี่ยปีละประมาณ 4 ล้านไร่ นโยบายนี้ได้กลายเป็นประเด็นปัญหาที่ถูกหยิบยกขึ้นมาโจมตีรัฐบาลในเรื่องการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม หรือที่รู้จักทั่วไปในชื่อว่า ส.ป.ก. 4-01 โดยกลุ่มการเมืองที่เรียกว่า กลุ่ม 16 ซึ่งประกอบด้วยสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรบางส่วนจากพรรคชาติพัฒนาที่เป็นพรรคร่วมรัฐบาล และจากพรรคชาติไทยที่เป็นพรรคฝ่ายค้านในขณะนั้น ได้กล่าวหาว่า รัฐบาลพรรคประชาธิปัตย์นำที่ดินในเขตป่าสงวนแห่งชาติ จังหวัดภูเก็ต ซึ่งเป็นที่ดินของรัฐไปแจกให้เป็นกรรมสิทธิ์แก่ประชาชนที่มิใช่เกษตรกรอย่างมีเงื่อนงำ หรือที่ดินที่แจกไปแล้ว บางส่วนเหมาะสำหรับทำที่พักตากอากาศมากกว่าทำเกษตรกรรม

จากกรณีดังกล่าว ในปลายปี พ.ศ.2537 พรรรคร่วมฝ่ายค้านที่มีพรรคชาติไทยเป็นแกนนำ ได้ยื่นญัตติขอเปิดอภิปรายทั่วไปเพื่อลงมติไม่ไว้วางใจรัฐมนตรีเป็นรายบุคคล คือ นายนิพนธ์ พร้อมพันธุ์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ และนายสุเทพ เทือกสุบรรณ รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ซึ่งทั้งสองคนเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรของพรรคประชาธิปัตย์ และเป็นรัฐมนตรีที่เกี่ยวข้องกับเรื่องที่ถูกกล่าวหา แต่ปรากฎว่าทั้งสองคนได้ลาออกจากตำแหน่งไปก่อนที่จะมีการอภิปราย โดยนายสุเทพ เทือกสุบรรณ ลาออกจากตำแหน่งรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ในวันที่ 7 ธันวาคม พ.ศ.2537 และนายนิพนธ์ พร้อมพันธุ์ ขอลาออกจากตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ในวันที่ 13 ธันวาคม พ.ศ.2537 ดังนั้น จึงไม่มีการอภิปรายในญัตติดังกล่าว ต่อมาได้มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯแต่งตั้งนายประจวบ ไชยสาส์น เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ และนายจุรินทร์ ลักษณวิศิษฏ์ เป็นรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์แทน เมื่อวันที่ 17 ธันวาคม 2537

อย่างไรก็ตาม การดำเนินการตรวจสอบการบริหาราชการราชการแผ่นดินของรัฐบาลคงดำเนินต่อไป เมื่อนายบรรหาร ศิลปอาชา หัวน้าพรรคชาติไทย และผู้นำฝ่ายค้านในสภาผู้แทนราษฎร ร่วมกับ พรรคร่วมฝ่ายค้าน ได้ยื่นญัตติขอเปิดอภิปรายทั่วไปเพื่อลงมติไม่ไว้วางใจคณะรัฐมนตรีทั้งคณะอีกครั้งหนึ่ง โดยยังมุ่งประเด็นโจมตีในเรื่องการออกเอกสารสิทธิ หรือ ส.ป.ก. 4-01 เช่นเดิม ซึ่งสภาผู้แทนราษฎรได้มีการพิจารณาญัตติดังกล่าวในคราวการประชุมสภาผู้แทนราษฎร ครั้งที่ 4 และ 5 (สมัยสามัญ ครั้งที่สอง) ในวันที่ 17-18 พฤษภาคม พ.ศ.2538 และให้วันที่ 19 พฤษภาคม พ.ศ.2538 เป็นวันลงมติ

หลังจากการอภิปรายสิ้นสุดลง พรรคพลังธรรมซึ่งเป็นพรรคร่วมรัฐบาลพรรคหนึ่งในขณะนั้น ได้มีการประชุมพรรคเป็นการด่วน และได้มีมติที่จะงดออกเสียงในการลงมติ และรัฐมนตรีของพรรคทุกคนจะขอลาออกจากตำแหน่ง โดยให้เหตุผลว่ารัฐบาลไม่สามารถตอบโต้ข้อกล่าวหาของพรรคร่วมฝ่ายค้านได้ชัดเจน ในขณะเดียวกันสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรของพรรครัฐบาลบางคนซึ่งเป็นสมาชิกของกลุ่ม 16 ก็ประกาศว่าจะไม่ยกมือให้ฝ่ายรัฐบาล นายชวน หลีกภัย ตัดสินใจประกาศยุบสภาผู้แทนราษฎร ในเวลา 12.00 น. ของวันที่ 19 พฤษภาคม พ.ศ.2538 ก่อนการลงมติอภิปรายไม่ไว้วางใจเพียง 1 ชั่วโมง 30 นาที และกำหนดให้มีการเลือกตั้งทั่วไปขึ้นใหม่ในวันที่ 2 กรกฎาคม พ.ศ.2538 รวมเวลาที่เป็นรัฐบาลบริหารราชการแผ่นดินประมาณ 2 ปี 8 เดือน

โดยเหตุผลของการยุบสภาครั้งนี้ ตามที่ปรากฎในพระราชกฤษฎีกายุบสภาผู้แทนราษฎร พ.ศ. 2538 มีความว่า "...โดยที่สภาผู้แทนราษฎรปัจจุบันประกอบด้วยพรรคการเมืองหลายพรรค แต่ไม่มีพรรคการเมืองใดที่มีสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรเพียงพอที่จะจัดตั้งรัฐบาลได้ จำเป็นต้องอาศัยพรรคการเมืองหลายพรรคเข้าร่วมจัดตั้งรัฐบาล และในภาวการณ์ที่ผ่านมา ปรากฏว่าพรรคการเมืองต่างๆหลายพรรคมีความแตกแยก จนไม่สามารถจะดำเนินการทางการเมืองได้อย่างมีเอกภาพ เป็นเหตุให้เกิดปัญหาและอุปสรรค ในการบริหารราชการแผ่นดิน และการพัฒนาประเทศเป็นอย่างยิ่ง ถึงแม้ว่าจะมีการตั้งรัฐบาลชุดใหม่ขึ้นอีก ก็ตาม ปัญหาและอุปสรรคดังกล่าวนี้ก็ไม่อาจสิ้นสุดลงได้ อันนำมาซึ่งความเสื่อมโทรมของการปกครอง ในระบอบประชาธิปไตย สมควรยุบสภาผู้แทนราษฎรเพื่อให้มีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรทั่วไปขึ้นใหม่... "

ได้มีงานวิจัยเรื่อง"วาทะในการอภิปรายไม่ไว้วางใจรัฐบาลของนายชวน หลีกภัย กรณี ส.ป.ก.4-01"พบว่า ในการขอเปิดอภิปรายไม่ไว้วางใจรัฐบาลในกรณีดังกล่าว เกิดขึ้นเนื่องจากมีการนำเสนอข่าวของหนังสือพิมพ์ที่เกี่ยวกับการมอบเอกสารสิทธิ ส.ป.ก.4-01 ให้กับผู้ที่ร่ำรวย ข่าวนี้ได้สร้างกระแสให้กลุ่มประชาชน สมัชชาต่างๆ ทำการชุมนุมประท้วงเพื่อเรียกร้องสิทธิอันชอบธรรม ซึ่งสิ่งเหล่านี้นำไปสู่การ ยื่นญัตติขอเปิดอภิปรายไม่ไว้วางใจรัฐบาลของฝ่ายค้านเพื่อตรวจสอบการทำงานของรัฐบาล และให้รัฐบาลได้ชี้แจงต่อสิ่งที่เกิดขึ้น และเมื่อมีการวิเคราะห์วาทะการแสดงเหตุผลของฝ่ายค้าน ข้อสนับสนุนเป็น การยกขึ้นมาอย่างลอยๆ เช่น ผิดกฎหมายปฏิรูปที่ดิน แต่มิได้อธิบายว่าเป็นกฎหมายที่ดินมาตราใด มีใจความสำคัญใด ที่จะพอนำมาอ้างอิงได้ เช่นเดียวกับการตอบชี้แจงของฝ่ายรัฐบาล กรณีการอ้างว่า คนภูเก็ตจน แต่ไม่มีอะไรมายืนยันว่า คนภูเก็ตยากจนจริงๆ และหลักฐานที่ใช้ในการอภิปรายส่วนใหญ่ จะเป็นข้อกฎหมายที่นำมาหักล้างกันในอภิปราย เพื่อให้เห็นถึงความน่าเชื่อถือว่าได้ปฏิบัตินโยบายตาม หลักกฎหมายรัฐธรรมนูญไทยอย่างถูกต้อง

ผลของการยุบสภาผู้แทนราษฎร เมื่อวันที่ 19 พฤษภาคม พ.ศ.2538

หลังจากมีพระราชกฤษฎีกายุบสภาผู้แทนราษฎร พ.ศ.2538 เมื่อวันที่ 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2538 ทำให้สมาชิกภาพของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรที่มาจากการเลือกตั้งทั่วไป เมื่อวันที่ 13 กันยายน พ.ศ. 2535 สิ้นสุดลง แต่คณะรัฐมนตรีที่ดำรงตำแหน่งอยู่ในขณะนั้น คงบริหารราชการแผ่นดินต่อไป (เป็นคณะรัฐมนตรีรักษาการ) จนกว่าจะมีการเลือกตั้งและมีคณะรัฐมนตรีชุดใหม่เข้ารับหน้าที่ และได้กำหนดวันเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรเป็นการเลือกตั้งทั่วไปขึ้นใหม่ ในวันที่ 2 กรกฎาคม พ.ศ.2538 ซึ่งการเลือกตั้งครั้งนี้มีสิ่งที่แตกต่างจากการเลือกตั้งครั้งก่อนๆ คือ อายุของผู้มีสิทธิเลือกตั้ง ได้ลดจาก 20 ปีเหลือ 18 ปี เป็นครั้งแรก ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2534 แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 5) พุทธศักราช 2538

ในการเลือกตั้งวันที่ 2 กรกฎาคม พ.ศ.2538 มีผู้สมัครจากพรรคการเมืองต่างๆ รวม 14 พรรค มีจำนวนผู้ได้รับเลือกตั้ง จำนวน 391 คน ตามเกณฑ์คำนวณที่กำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญ ซึ่งผลการเลือกตั้ง ปรากฏว่าพรรคชาติไทย มีสมาชิกได้รับเลือกตั้งเป็นจำนวนมากที่สุด จำนวน 92 ที่นั่ง ส่วนพรรคประชาธิปัตย์ มีสมาชิกได้รับเลือกตั้งมาเป็นอันดับที่สอง จำนวน 86 ที่นั่ง ซึ่งน้อยกว่าพรรคชาติไทยเพียง 9 ที่นั่ง ภายหลังการเลือกตั้งพรรคชาติไทย พรรคความหวังใหม่ พรรคพลังธรรม พรรคกิจสังคม พรรคประชากรไทย พรรคนำไทย และพรรคมวลชน ได้รวมตัวกันจัดตั้งรัฐบาล มีสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรรวมกันทั้งหมด 233 คน โดยมีพรรคชาติไทยเป็นแกนนำในการจัดตั้งรัฐบาล ต่อมาสภาผู้แทนราษฎรได้ มีมติเลือกนายบุญเอื้อ ประเสริฐสุวรรณ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร จังหวัดสุพรรณบุรี พรรคชาติไทยเป็นประธานสภาผู้แทนราษฎร ซึ่งเป็นประธานรัฐสภาโดยตำแหน่งด้วย และสภาผู้แทนราษฎรเห็นชอบให้ นายบรรหาร ศิลปอาชา หัวหน้าพรรคชาติไทย ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี คนที่ 21 ของประเทศไทย โดยมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นนายกรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 13 กรกฎาคม พ.ศ.2538

อย่างไรก็ตาม นายบรรหาร ศิลปอาชา นายกรัฐมนตรี ได้บริหารราชการแผ่นดินอยู่ได้เพียงประมาณ 1 ปี ก็ต้องประกาศยุบสภาผู้แทนราษฎรเช่นกัน เพราะถูกพรรคประชาธิปัตย์ในฐานะพรรคฝ่ายค้านยื่นญัตติขอเปิดอภิปรายทั่วไปเพื่อลงมติไม่ไว้วางใจ เมื่อการอภิปรายสิ้นสุดลง พรรคร่วมรัฐบาลยื่นข้อเสนอขอให้นายบรรหาร ลาออกจากตำแหน่ง แต่นายบรรหาร ได้ใช้วิธีการยุบสภาผู้แทนราษฎรแทนการลาออกจากตำแหน่ง เมื่อวันที่ 27 กันยายน พ.ศ.2539

หนังสือแนะนำให้อ่านต่อ

มานิตย์ จุมปา. สารานุกรมรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (พ.ศ. 2540) หมวดองค์กรทางการเมือง เรื่องการยุบสภา, กรุงเทพฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, 2544.

สิริรัตน์ เรืองวงษ์วาร. ประวัติศาสตร์การเมืองไทยตั้งแต่เปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 จนถึงปัจจุบัน, กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยรามคำแหง, 2539.

ประเสริฐ ปัทมะสุคนธ์. รัฐสภาไทยในรอบสี่สิบสองปี (2475-2517), กรุงเทพฯ : ช.ชุมนุมช่าง, 2517.

บรรณานุกรม

การยุบสภาผู้แทนราษฎร (ข้อมูลออนไลน์) เข้าถึงได้จาก http://th.wikipedia.org/wiki/ สืบค้น ณ วันที่ 9 ตุลาคม 2552.

การยุบสภาผู้แทนราษฎรในประเทศไทย (ข้อมูลออนไลน์) เข้าถึงได้จาก http://th.wikipedia.org/wiki/ สืบค้น ณ วันที่ 9 ตุลาคม 2552.

คณิน บุญสุวรรณ. ปทานุกรมศัพท์รัฐสภาและการเมืองไทย (ฉบับสมบูรณ์), กรุงเทพฯ : สุขภาพใจ, 2548.

ประวัติศาสตร์การเมืองเรื่องการขึ้นสู่อำนาจของพรรคประชาธิปัตย์ (ข้อมูลออนไลน์) เข้าถึงได้จาก http://www.oknation.net/blog/print.php?id=418304 สืบค้น ณ วันที่ 9 ตุลาคม 2552.

ประวัติศาสตร์การเมืองไทย ช่วง พ.ศ.2535-2538 จากชวน หลีกภัย ถึงบรรหาร ศิลปอาชา (ข้อมูลออนไลน์) เข้าถึงได้จาก http://www.chartthai.or.th/old/history_th9.html สืบค้น ณ วันที่ 21 ตุลาคม 2552.

พระราชกฤษฎีกายุบสภาผู้แทนราษฎร พ.ศ. 2538, ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 112 ตอนที่ 17 ก วันที่ 19 พฤษภาคม 2538.

พรทิพย์ เอื้ออุฬาร, วาทะในการอภิปรายไม่ไว้วางใจรัฐบาลของนายชวน หลีกภัย กรณี ส.ป.ก. 4-01, วิทยานิพนธ์นิเทศศาสตรมหาบัณฑิต, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2543, บทคัดย่อ. (ข้อมูลออนไลน์) เข้าถึงได้จาก ฐานข้อมูลวิทยานิพนธ์ภายในประเทศ http://www.tkc.go.th/ thesis/abstract.asp?item_id=11655 สืบค้น ณ วันที่ 21 ตุลาคม 2552.

ราชบัณฑิตยสถาน, พจนานุกรมฉบับราชบัณทิตยสถาน พ.ศ. 2542, กรุงเทพฯ: บริษัท นานมีบุ๊คส์ พับลิเคชั่นส์ จำกัด, 2546.

สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร, สำนักรายงานการประชุมและชวเลข, รายงานการประชุมสภาผู้แทนราษฎร ชุดที่ 18 ปีที่ 3 ครั้งที่ 4 (สมัยสามัญ ครั้งที่สอง), วันพุธที่ 17 พฤษภาคม พ.ศ.2538.

สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร, สำนักรายงานการประชุมและชวเลข, รายงานการประชุมสภาผู้แทนราษฎร ชุดที่ 18 ปีที่ 3 ครั้งที่ 5 (สมัยสามัญ ครั้งที่สอง), วันพฤหัสบดีที่ 18 พฤษภาคม พ.ศ.2538.

สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร, สรรสาระรัฐธรรมนูญไทย, กรุงเทพฯ : รุ่งศิลป์การพิมพ์ (1977) จำกัด, 2548.

สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี, การแถลงนโยบายของคณะรัฐมนตรี (ข้อมูลออนไลน์) เข้าถึงได้จาก http://www.cabinet.thaigov.go.th/ bb_main 31.htm สืบค้น ณ วันที่ 20 ตุลาคม 2552.

สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี, ลำดับความเป็นมาของคณะรัฐมนตรีไทย, (ข้อมูลออนไลน์) เข้าถึงได้จาก http://www.cabinet.thaigov.go.th/ bb_main11.htm สืบค้น ณ วันที่ 20 ตุลาคม 2552.

ดูเพิ่มเติม

• การยุบสภาผู้แทนราษฎร