13 พฤษภาคม พ.ศ. 2490

ผู้เรียบเรียง ศาสตราจารย์พิเศษ นรนิติ เศรษฐบุตร

---

ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ รองศาสตราจารย์ ดร.นิยม รัฐอมฤต

---

วันที่ 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2490 เป็นวันที่แต่งตั้ง นายพึ่ง ศรีจันทร์ ผู้แทนราษฎรจังหวัดอุตรดิตถ์ เป็นประธานสภาผู้แทนราษฎร คนที่ 7 สภาผู้แทนราษฎรเปิดสมัยประชุมเลือกประธานสภามาตั้งแต่วันที่ 12 พฤษภาคม พ.ศ. 2490 และได้นายพึ่ง ศรีจันทร์ เป็นประธาน กับได้ พันเอก พระยาสุรพันธาเสนี ผู้แทนราษฎรจังหวัดเพชรบุรีเป็นรองประธาน

นายพึ่ง ศรีจันทร์ ผู้นี้เป็นนักการเมืองหน้าเก่า ลงสมัครรับเลือกตั้งและได้เป็นผู้แทนราษฎรจังหวัดอุตรดิตถ์มาตั้งแต่การเลือกตั้งทั่วไปครั้งที่ 2 เมื่อ พ.ศ. 2480 ตอนนั้นพระยาพหลพลพยุหเสนาเป็นนายกรัฐมนตรีต่อมามีการยุบสภา และมีการเลือกตั้งทั่วไปเป็นครั้งที่ 3 นายพึ่ง ศรีจันทร์ ก็ยังได้รับเลือกตั้งเป็นผู้แทนราษฎรจังหวัดอุตรดิตถ์ และได้เป็นผู้แทนราษฎรอยู่นานมาจนถึงปลายปี พ.ศ. 2488 เมื่อนายกรัฐมนตรี ม.ร.ว.เสนีย์ ปราโมช ยุบสภา นอกจากเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรแล้ว นายพึ่ง ศรีจันทร์ ยังเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรคนหนึ่งที่สำคัญที่ได้เป็นรัฐมนตรีลอย คือไม่ได้ว่าการกระทรวงใดกระทรวงหนึ่งมาตั้งแต่รัฐบาลของนายกรัฐมนตรี ทวี บุณยเกตุ เป็นเวลา 16 วัน ตั้งแต่เดือนกันยายน พ.ศ. 2488 และก็ได้เป็นรัฐมนตรีลอยในรัฐบาลที่สืบต่อมา คือ รัฐบาลของ ม.ร.ว. เสนีย์ ปราโมช จนกระทั้งมีรัฐบาลใหม่ของนายกรัฐมนตรีควง อภัยวงศ์ ภายหลังการเลือกตั้งทั่วไปในวันที่ 6 มกราคม พ.ศ. 2489

การเลือกตั้งในวันที่ 6 มกราคม พ.ศ. 2489 นี่เองที่ นายพึ่ง ศรีจันทร์ ไม่ได้เป็นผู้แทนราษฎร เพราะนายสุ่ม ตันติพลาพล ได้เป็นผู้แทนราษฎรของจังหวัดอุตรดิตถ์ แต่เพียง 7 เดือนต่อมาในการเลือกตั้งเพิ่มเติมในบางจังหวัดนั้นที่จังหวัดอุตรดิตถ์มีการเลือกตั้งเพิ่มขึ้นอีกหนึ่งเขต และนายพึ่ง ศรีจันทร์ ก็ได้กลับเข้ามาเป็นผู้แทนราษฎรจังหวัดอุตรดิตถ์ตอนนั้นคนที่เล่นการเมืองได้มีการร่วมตัวกันเป็นกลุ่มการเมืองและพรรคการเมืองบ้างแล้ว นายพึ่ง ศรีจันทร์ ก็เป็นสมาชิกพรรคสหชีพ ที่มี ดร.เดือน บุนนาค เป็นหัวหน้า และมีนายทองอินทร์ ภูริพัฒน์ ผู้แทนราษฎรจังหวัดอุบลราชธานีเป็นเลขาธิการ พรรคนี้เป็นพรรคหนึ่งร่วมกับพรรคแนวรัฐธรรมนูญที่สนับสนุนรัฐบาลมาตั้งแต่รัฐบาลของนายปรีดี พนมยงค์ และรัฐบาลของหลวงธำรงนาวาสวัสดิ์

นายพึ่ง ศรีจันทร์ เป็นประธานสภาผู้แทนราษฎรได้เพียง 6 วัน ในการประชุมสภาผู้แทนราษฎร เมื่อวันที่ 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2490 ได้มีการพิจารณาญัตติเปิดอภิปรายทั่วไปของ นายควง อภัยวงศ์ หัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์ จนมีการประชุมในการเปิดอภิปรายทั่วไปที่นานถึง 8 วันกับ 7 คืน แต่หลังจากอภิปรายผ่านไปสภาผู้แทนฯ ก็ได้ลงมติไว้วางใจรัฐบาลด้วยคะแนนเสียง 86 ต่อ 55 เสียง โดยมีผู้งดออกเสียง 16 คน หลังการอภิปรายครั้งนี้หลวงธำรงนาวาสวัสดิ์ ก็นำคณะรัฐมนตรีลาออก แต่เสียงข้างมากในรัฐสภาก็เสนอหลวงธำรงนาวาสวัสดิ์ เป็นนายกรัฐมนตรีต่อไป

ประธานสภาผู้แทนราษฎรผู้นี้ได้เป็นประมุขฝ่ายนิติบัญญัติสืบต่อมาจนถึงวันที่ 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 อันเป็นวันที่คณะรัฐประหาร นำโดย พลโทผิน ชุณหวัณ และพวกได้ยึดอำนาจล้มรัฐบาลและล้มรัฐธรรมนูญ

แต่การปฏิบัติอย่างกล้าหาญหลังการรัฐประหารที่ทำให้มีคนกล่าวถึง นายพึ่ง ศรีจันทร์กันมากก็คือในวันที่ 12 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 หลังการยึดอำนาจโดยทหาร 4 วัน นายพึ่ง ศรีจันทร์ ได้เดินทางไปที่สภา เพราะท่านอ้างว่าได้ออกหนังสือนัดหมายสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรไปตั้งแต่วันที่ 7 พฤศจิกายน ก่อนวันที่ยึดอำนาจหนึ่งวัน จึงต้องมาแจ้งให้สมาชิกได้ทราบ วันนั้นมีสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรมาที่สภาประมาณ 20 คน และมีคนเล่ากันว่าท่านประธานสภาก็ได้บอกกับเพื่อนสมาชิกว่ามีสมาชิกมาไม่ครบองค์ประชุม ขอเลิกการประชุม การมาสภาของนายพึ่ง ศรีจันทร์ ทำเอาคณะรัฐประหารต้องส่งกำลังทหารมาคุมตัว นายพึ่ง ศรีจันทร์ ไปกักตัวไว้ระยะหนึ่ง

การเลือกตั้งทั่วไปหลังการรัฐประหารที่รัฐบาลของนายควง อภัยวงศ์ จัดขึ้นในวันที่ 29 มกราคม พ.ศ. 2491 นั้น นายพึ่ง ศรีจันทร์ ไม่ได้รับเลือกตั้งเข้ามาเป็นผู้แทนราษฎร แต่ก็ไม่ใช่เรื่องแปลกอะไรนัก เพราะหลังการรัฐประหาร นักการเมืองฝ่ายรัฐบาลของนายปรีดี พนมยงค์ และหลวงธำรงนาวาสวัสดิ์ได้ถูกทางฝ่ายคณะผู้ยึดอำนาจติดตามและสืบสวนสอบสวนจนเดือดร้อนกันพอสมควร ผู้แทนราษฎรจากจังหวัดอุตรดิตถ์จึงเป็นนักการเมืองคนใหม่