ผิน ชุณหะวัณ

ผู้เรียบเรียง : ดร.บุญเกียรติ การะเวกพันธุ์

ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ :  รองศาสตราจารย์ ดร.นิยม รัฐอมฤต

---

ผิน ชุณหะวัณ

          จอมพลผิน ชุณหะวัณ หัวหน้าคณะรัฐประหาร 8 พฤศจิกายน 2490  เคยดำรงตำแหน่งรองนายกรัฐมนตรี รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตร และผู้บัญชาการทหารบก

ประวัติ

          จอมพลผิน ชุณหะวัณเกิดที่บางนกแขวก อำเภอบางคณฑี จังหวัดสมุทรสงคราม เริ่มเรียนหนังสือเมื่ออายุ 9 ปีกับอาจารย์ไล้ วัดโพธิ์งาม จังหวัดสมุทรสงคราม และพระสุย วัดใหม่สี่หมื่น อำเภอดำเนินสะดวก จังหวัดราชบุรี เมื่ออายุ 11 ปีได้อุปสมบทเป็นสามเณรอยู่ 3 พรรษา แล้วลาอุปสมบทเข้ามาเรียนหนังสือที่วัดมหรรณพารามและวัดบวรนิเวศ[1] อายุ 16 ปีสมัครเข้าเป็นพลทหาร ปีต่อมาคือ พ.ศ.2452 สามารถสอบเข้าโรงเรียนนายสิบ จังหวัดราชบุรี หลักสูตร 2 ปี โดยผลการเรียนสอบได้คะแนนยอดเยี่ยมจึงได้สิทธิเข้าศึกษาต่อโรงเรียนนายร้อยทหารบกเมื่อพ.ศ.2453 ได้รับคัดเลือกเข้าศึกษาในโรงเรียนเสนาธิการทหารบกเมื่อ พ.ศ.2464[2]

เหตุการณ์สำคัญ

          เมื่อสำเร็จการศึกษาในพ.ศ.2459 ผิน ชุณหะวัณได้รับแต่งตั้งเป็นนักเรียนทำการนายร้อยเข้ารับราชการเบื้องต้นเป็นนักเรียนทำการประจำกองร้อยที่ 2 กรมทหารราบที่ 4 ราชบุรี ทำหน้าที่ฝึกทหารใหม่ได้คะแนนเป็นที่ 1 ของกรมทหารราบที่ 4 ถึง 5 ปีติดต่อกัน[3] พ.ศ.2467 ได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นขุนชำนาญยุทธศาสตร์ ภายหลังจากที่สำเร็จการศึกษาจากโรงเรียนเสนาธิการทหารบกได้รับแต่งตั้งให้เป็นนายทหารฝ่ายเสนาธิการประจำกองพลที่ 4

          พ.ศ.2469 เมื่อพลตรีพระองค์เจ้าทศศิริวงศ์ ผู้บัญชาการกองพลที่ 4 เลื่อนตำแหน่งเป็นแม่ทัพที่ 1โปรดให้ร้อยเอกผินมาเป็นนายทหารฝ่ายเสนาธิการกองทัพที่ 1 แต่อยู่ได้เพียงหนึ่งปี ปัญหาค่าใช้จ่ายที่เพิ่มขึ้นเมื่อต้องมาอยู่ในพระนครทำให้ร้อยเอกผินขอย้ายกลับไปทำหน้าที่นายทหารฝ่ายเสนาธิการกองพลที่ 4 เหมือนเดิม[4]

          พ.ศ.2470 ได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งนายทหารฝ่ายเสนาธิการกองพลที่ 4 ซึ่งขณะนั้นพลตรีพระยาพิไชยสงครามเป็นผู้บัญชาการกองพล เมื่อกองทัพบกสั่งยุบกองพลที่ 4 ในพ.ศ.2471โดยเปลี่ยนแปลงให้เป็นกรมทหารบกประจำจังหวัดราชบุรีและมีคำสั่งให้ผู้บัญชาการกองพลกับฝ่ายเสนาธิการทั้งหมดย้ายไปประจำกองพลที่ 2 ที่มีที่ตั้งอยู่ที่จังหวัดปราจีนบุรี ในปีถัดมาพันตรีผินได้เลื่อนตำแหน่งเป็นหัวหน้านายทหารฝ่ายเสนาธิการกองพลที่ 2 และเลื่อนบรรดาศักดิ์เป็นหลวงชำนาญยุทธศาสตร์[5]

          ในวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ.2475 อันเป็นวันที่คณะราษฎรเปลี่ยนแปลงการปกครอง พันตรีผินได้รับคำสั่งจากพลตรีหม่อมเจ้าทองทีฆายุ ผู้บัญชาการกองพลที่ 2  ให้เข้าไปสังเกตการณ์ในพระนคร โดยเดินทางโดยรถโยกของกรมรถไฟใส่ชุดตรวจการของเจ้าหน้าที่กรมรถไฟ แต่การเข้ามาสืบข่าวในครั้งนี้ได้รับการรายงานจากนายทหารฝ่ายสมุห์บัญชี กองพลที่ 2 ที่เป็นพี่เขยของพันโทหลวงพิบูลสงครามไปถึงแกนนำคณะราษฎรทำให้อีกเจ็ดวันต่อมามีคำสั่งจากกองทัพบกให้ผู้บัญชาการกองพลที่ 2และนายทหารชั้นผู้ใหญ่ของกองพลซึ่งมีพันตรีผินรวมอยู่ด้วยให้ไปรายงานตัวที่วังปารุสกวันอันเป็นที่ตั้งของคณะราษฎร[6] แต่ผลการสอบสวนพันตรีผินพ้นผิดเพราะเป็นการทำตามคำสั่งผู้บังคับบัญชาแต่ก็มีรายชื่ออยู่ในนายทหารที่ฝักใฝ่ในระบบเก่า ทำให้มีคำสั่งให้เข้าศึกษาในโรงเรียนนายทหารชั้นผู้ใหญ่ กรมยุทธศึกษาทหารบก และคณะราษฎรได้ตั้งคณะกรรมการขึ้นมาชุดหนึ่งเพื่อพิจารณาประวัติและพฤติกรรมของนายทหารแต่ละคน เมื่อคณะกรรมการเห็นว่าผู้ใดสมควรไว้วางใจก็มีคำสั่งให้ไปดำรงตำแหน่งผู้บังคับหน่วยทหารที่ยังว่าง แต่พันตรีผินไม่อยู่ในข่ายนั้นเพราะเคยมีผู้บังคับบัญชาเป็นเจ้าถึง 2 คน[7]

          จุดเปลี่ยนของชีวิตพันตรีผินเกิดขึ้นในปีพ.ศ.2476 เมื่อเกิดกบฎบวรเดช พันโทหลวงพิบูลสงครามได้รับแต่งตั้งให้เป็นแม่ทัพปราบกบฎ ความต้องการนายทหารทำให้มีคำสั่งให้นายทหารที่อยู่ในโรงเรียนนายทหารชั้นผู้ใหญ่เข้าร่วมปราบกบฎ พันตรีผินได้อาสาเข้าร่วมปราบกบฎ โดยเป็นผู้นำกำลังเข้ายึดที่ทำการอำเภอบางเขน[8] และต่อมาได้รับแต่งตั้งเป็นเสนาธิการกองผสมปราบปรามกบฎ โดยเข้ายึดจังหวัดนครราชสีมาจนถึงอุบลราชธานีคืนจากฝ่ายกบฎ  เมื่อการปราบปรามกบฎสำเร็จลง พันตรีผินได้เลื่อนยศเป็นพันโทในตำแหน่งเสนาธิการมณฑล ทหารบกที่ 3 และรักษาการรองผู้บัญชาการมณฑลทหารบกที่ 3

          พ.ศ.2478 พันโทผินได้รับการแต่งตั้งเป็นผู้บังคับการมณฑลทหารบกที่ 3 ซึ่งคลอบคลุมพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือทั้งหมด เมื่อเกิดสงครามอินโดจีนในพ.ศ.2483 พันเอกผินเลื่อนเป็นรองแม่ทัพอีสาน

          ในช่วงสงครามโลกครั้งที่สองได้เลื่อนยศเป็นพลตรี และพ.ศ.2485 พลตรีผินได้รับแต่งตั้งเป็นข้าหลวงทหารประจำสหรัฐไทยใหญ่ (สหรัฐไทยเดิม) และในปีถัดมาเลื่อนยศเป็นพลโท ผู้ช่วยแม่ทัพกองทัพพายัพ และข้าหลวงทหารประจำสหรัฐไทยเดิม[9]

          ในช่วงปลายสงครามโลกครั้งที่สอง มีคำสั่งให้พลโทผินไปประจำกรมเสนาธิการทหารบกในวันที่ 1ตุลาคม พ.ศ.2487 และในวันที่ 1 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2488 กองทัพบกมีคำสั่งให้พลโทผินออกจากราชการโดยได้รับเบี้ยหวัด

          สภาพการณ์ทางการเมืองภายหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 สถานะของนายปรีดี พนมยงค์และขบวนการเสรีไทยได้รับความนิยมจากประชาชนเป็นอันมาก สามารถกำจัดบทบาทของจอมพล ป.พิบูลสงครามออกจากศูนย์กลางอำนาจทางการเมืองได้ แต่สภาวะหลังสงครามโลกครั้งที่สองที่ประชาชนเดือดร้อนจากการขาดแคลนสินค้าอุปโภคบริโภค ภาวะเศรษฐกิจตกต่ำและเกิดภาวะเงินเฟ้อ นอกจากนี้ทหารบกมีความไม่พอใจรัฐบาลตั้งแต่สงครามโลกสิ้นสุดลง เพราะอำนาจของกองทัพบกลดลง ทหารไม่สามารถเข้าไปมีบทบาททางการเมืองเพราะข้อห้ามในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2489 เช่น สมาชิกพฤตสภา สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรและรัฐมนตรีต้องไม่เป็นข้าราชการประจำ[10]

          เดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2490 พรรคประชาธิปัตย์ได้เปิดอภิปรายทั่วไปลงมติไม่ไว้วางใจรัฐบาลชุดพลเรือตรีถวัลย์ ธำรงนาวาสวัสดิ์ นายกรัฐมนตรี ตามมาตรา 34 แห่งรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2489 ญัตติในการอภิปราย ได้แก่ รัฐบาลไม่สามารถรักษาความสงบเรียบร้อยภายในตามนโยบายที่แถลงไว้ ดำเนินการทางเศรษฐกิจผิดพลาด ไม่สามารถสร้างความน่าเชื่อถือให้กับนานาประเทศ ใช้อำนาจทางการเมืองแทรกแซงข้าราชการประจำทำให้ข้าราชการขาดกำลังใจในการทำงาน และไม่สามารถหาข้อเท็จจริงในการสวรรคตของในหลวงรัชกาลที่ 8 มาแถลงต่อประชาชนได้  ถึงแม้ว่ารัฐบาลจะชนะในการลงมติ นายกรัฐมนตรีก็ได้ลาออกเพื่อให้มีการจัดตั้งรัฐบาลใหม่ซึ่งพลเรือตรีถวัลย์ได้กลับมาดำรงตำแหน่งอีกครั้งหนึ่ง[11]

               8 พฤศจิกายน พ.ศ.2490 พลโทผิน ชุณหะวัณ นายทหารนอกราชการได้ร่วมกับพันเอกกาจ กาจสงคราม พันเอกเผ่า ศรียานนท์ พันเอกสฤษดิ์ ธนะรัชต์ ทำการรัฐประหารรัฐบาลของพลเรือตรีหลวงธำรงนาวาสวัสดิ์ [12] หลังจากนั้นพลโทผินได้กลับเข้ารับราชการโดยดำรงตำแหน่งรองผู้บัญชาการทหารบกและ พ.ศ.2491 ได้ขึ้นเป็นผู้บัญชาการทหารบก ลำดับที่ 15 โดยอยู่ในตำแหน่งถึง พ.ศ.2497 ได้รับพระราชทานยศจอมพลใน พ.ศ.2496 [13]

          หลังรัฐประหาร 2490 จอมพลผิน ชุณหะวัณมีบทบาทในการผูกขาดกิจกรรมทางเศรษฐกิจ โดยแกนนำสำคัญในคณะรัฐประหารที่มีความสัมพันธ์ทางครอบครัว ได้แก่ ชุณหะวัณ อดิเรกสาร และสิริโยธิน ที่เรียกกันว่า “กลุ่มราชครู” ได้แต่งตั้งคนของตนเข้าไปเป็นคณะกรรมการบริหารบริษัทข้าวไทย ไทยนิยมพาณิชย์ และรัฐวิสาหกิจอื่นๆ นอกจากนั้นกลุ่มราชครูยังได้ตั้งบริษัทการค้าใหม่ๆอีกหลายแห่งเช่นธุรกิจส่งออกเข้าว ซึ่งในอดีตบริษัทข้าวไทยผูกขาดการค้าอยู่ ก่อตั้งบริษัทจัดจำหน่ายสินค้าขึ้นอีกหลายแห่งเพื่อมาแทนที่บริษัทไทยนิยมพาณิชย์ เข้าดำเนินงานในธนาคารสองแห่ง คือ ธนาคารเอเชียเพื่อการพัฒนาอุตสาหกรรม และ ธนาคารกรุงศรีอยุธยา มีการสร้างความสัมพันธ์กับนายชิน โสภณพานิชและกลุ่มธนาคารกรุงเทพด้วยการทำธุรกิจหลายประเภท เช่นทองคำ เนื้อหมู อัญมณี การค้าไม้ ก่อตั้งบริษัทส่งเสริมเศรษฐกิจแห่งชาติซึ่งเป็นบริษัทที่ให้บริการทางการเงินแก่ธุรกิจแปรรูปผลผลิตทางการเกษตร และก่อตั้งบริษัทเพื่อผลิตสินค้าป้อนให้รํฐบาล เช่นเครื่องแบบตำรวจ อาวุธและวัสดุก่อสร้าง[14] 

          ในช่วงปี พ.ศ.2494-พ.ศ.2499 จอมพลผินได้รับแต่งตั้งให้เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ประเภทที่ 2 เป็นรองนายกรัฐมนตรีในรัฐบาลจอมพล ป.พิบูลสงคราม และยังดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรระหว่าง พ.ศ.2496-พ.ศ.2500 และระหว่าง พ.ศ.2497-พ.ศ.2498 ได้รับแต่งตั้งให้เป็นรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงกลาโหมอีกตำแหน่ง

          พ.ศ.2497 จอมพลผินพ้นจากตำแหน่งผู้บัญชาการทหารบกและไปไปดำรงตำแหน่งรองจเรทหารทั่วไป[15]

          พ.ศ.2500 การเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรไทยเป็นการทั่วไป พ.ศ. 2500 เมื่อวันที่ 26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2500 มีจำนวนสมาชิกทั้งสิ้น 283 คน โดยประเภทที่ 1 มาจากการเลือกตั้งจำนวน 160 คน และประเภทที่ 2 มาจากการแต่งตั้งจำนวน 123 คน จอมพลผินได้รับการแต่งตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2  และวันที่ 31 มีนาคม พ.ศ. 2500 จอมพลผินได้รับตำแหน่งเป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตร ซึ่งสภาผู้แทนราษฎรและรัฐบาลชุดนี้พ้นสภาพเมื่อจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ทำการยึดอำนาจการปกครองในวันที่ 16 กันยายน พ.ศ. 2500

          หลังการยึดอำนาจ รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2475 (แก้ไขเพิ่มเติม พุทธศักราช 2495) ยังคงใช้บังคับต่อไป มีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรไทยเป็นการทั่วไป พ.ศ. 2500 เป็นครั้งที่ 2 เมื่อวันที่ 15 ธันวาคม พ.ศ. 2500 จอมพลผินได้รับการแต่งตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 โดยสมาชิกภาพของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรชุดนี้ สิ้นสุดเมื่อจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ เข้ายึดอำนาจการปกครองประเทศในวันที่ 20 ตุลาคม พ.ศ. 2501

          เมื่อมีการประกาศใช้ธรรมนูญการปกครองแห่งราชอาณาจักร พ.ศ. 2502 ที่กำหนดให้รัฐสภามีสภาเดียว คือ สภาร่างรัฐธรรมนูญ มีจำนวนสมาชิก 240 คน มาจากการแต่งตั้งเมื่อวันที่ 3 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2502 จอมพลผิน ชุณหะวัณได้รับการแต่งตั้งได้รับการแต่งตั้งให้เป็นสมาชิกสภาร่างรัฐธรรมนูญ โดยสภาชุดดังกล่าวสิ้นสุดลงเมื่อมีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2511

          รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2511 กำหนดให้มีสองสภา คือสภาผู้แทนราษฎรและวุฒิสภาโดยวุฒิสภามีสมาชิกจำนวน 164 คนมาจากการแต่งตั้ง จอมพลผินได้รับการแต่งตั้งเป็นสมาชิกวุฒิสภาเมื่อวันที่ 4 กรกฎาคม พ.ศ.2511 โดยสภาชุดดังกล่าวสิ้นสุดลงเมื่อจอมพลถนอม กิตติขจรทำรัฐประหารตนเองเมื่อวันที่ 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2514

ผลงานอื่นๆ

          จอมพลผินเป็นนายกสภามหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 2 วาระ คือ ระหว่างวันที่ 12 ธันวาคม 2496 ถึงวันที่ 25 กุมภาพันธ์ 2500 และระหว่างวันที่ 31 มีนาคม ถึงวันที่ 16 กันยายน 2500[16]

          จอมพลผิน ชุณหะวัณ ถึงแก่อสัญกรรมในวันศุกร์ที่ 26 มกราคม พ.ศ. 2516 ที่โรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้า      

บรรณานุกรม

ชาญวิทย์ เกษตรศิริ, ประวัติการเมืองไทยสนาม พ.ศ.2475-2500, (กรุงเทพฯ : มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์, 2559).

ปองพล อดิเรกสาร,ทหารชื่อผิน จากพลทหาร...สู่จอมพล, (กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์ประพันธสาส์น, 2552).

ผาสุก พงษ์ไพจิตร, คริส เบเกอร์, เศรษฐกิจการเมืองไทยสมัยกรุงเทพฯ, (เชียงใหม่ : สำนักพิมพ์ซิลค์เวอร์ม, พิมพ์ครั้งที่สาม, 2546), หน้า 153 - 154.

มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, จอมพลผิน ชุณหะวัณ, เข้าถึงจาก  http://archives.psd.ku.ac.th/kuout/ p064. html เมื่อวันที่ 14 มิถุนายน 2559.

กองทัพบก, จอมพลผิน ชุณหะวัณ, เข้าถึงจาก http://www.rta.mi.th/command/command15.htm เมื่อวันที่ 14 มิถุนายน 2559.

หนังสือแนะนำ

ปองพล อดิเรกสาร.(2552).ทหารชื่อผิน จากพลทหาร...สู่จอมพล.กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์ประพันธสาส์น.

อ้างอิง

[1] กองทัพบก, จอมพลผิน ชุณหะวัณ, เข้าถึงจาก http://www.rta.mi.th/command/command15.htm เมื่อวันที่ 14 มิถุนายน 2559.

[2] ปองพล อดิเรกสาร,ทหารชื่อผิน จากพลทหาร...สู่จอมพล, (กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์ประพันธสาส์น, 2552), หน้า 17.

[3] ปองพล อดิเรกสาร,หน้า 39

[4]ปองพล อดิเรกสาร, หน้า 45

[5] ปองพล อดิเรกสาร,หน้า 46

[6] ปองพล อดิเรกสาร,หน้า 53

[7] ปองพล อดิเรกสาร,หน้า 56

[8] ปองพล อดิเรกสาร,หน้า 65

[9] ปองพล อดิเรกสาร,หน้า 240

[10] สุชิน ตันติกุล, รัฐประหาร พ.ศ.2490, (กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน, 2557), หน้า 72.

[11] สุชิน ตันติกุล, หน้า 75.

[12] ชาญวิทย์ เกษตรศิริ, ประวัติการเมืองไทยสนาม พ.ศ.2475-2500, (กรุงเทพฯ : มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์, 2559), หน้า 455.

[13] กองทัพบก, จอมพลผิน ชุณหะวัณ, , เข้าถึงจาก http://www.rta.mi.th/command/command15.htm เมื่อวันที่ 14 มิถุนายน 2559.

[14]  ผาสุก พงษ์ไพจิตร, คริส เบเกอร์, เศรษฐกิจการเมืองไทยสมัยกรุงเทพฯ, (เชียงใหม่ : สำนักพิมพ์ซิลค์เวอร์ม, พิมพ์ครั้งที่สาม, 2546), หน้า 153-154.

[15] กองทัพบก, จอมพลผิน ชุณหะวัณ, เข้าถึงจาก http://www.rta.mi.th/command/command15.htm เมื่อวันที่ 14 มิถุนายน 2559.

[16] มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, จอมพลผิน ชุณหะวัณ, เข้าถึงจาก  http://archives.psd.ku.ac.th/kuout/ p064. html เมื่อวันที่ 14 มิถุนายน 2559.