ดูต้นฉบับสำหรับ พระราชบัญญัติวิธีการงบประมาณ พ.ศ. 2502 แก้ไขเพิ่มเติมถึง (ฉบับที่ 6) พ.ศ. 2543

เรียบเรียงโดย : อาจารย์บุญเกียรติ การะเวกพันธุ์ และคณะ

ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ : รศ.ดร.ปธาน สุวรรณมงคล
----

[[พระราชบัญญัติวิธีการงบประมาณ]] เป็น[[พระราชบัญญัติ]]ที่กำหนดวิธีการที่เกี่ยวกับงบประมาณแผ่นดิน ตั้งแต่ลักษณะของงบประมาณ วิธีการจัดทำงบประมาณ การโอนงบประมาณ การควบคุมงบประมาณและผู้มีอำนาจหน้าที่จัดทำงบประมาณ

พระราชบัญญัติวิธีการงบประมาณ พ.ศ.2502 ได้แก้ไขเพิ่มเติมถึง พ.ศ.2543 เป็นฉบับที่ 6 

==ความสำคัญของพระราชบัญญัติวิธีการงบประมาณ พ.ศ. 2502==

[[รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย]]ได้บัญญัติว่า งบประมาณแผ่นดินจะต้องจัดทำเป็นพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปี<ref>รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 มาตรา 166</ref> 

[[การจัดทำงบประมาณแผ่นดิน]] เป็นการจัดทำแผนการจ่ายเงินหรือก่อหนี้ผูกพันของ[[ส่วนราชการ]]หรือ[[รัฐวิสาหกิจ]]ที่ต้องเป็นไปตามวัตถุประสงค์และระยะเวลาที่กำหนดไว้ในพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่าย โดยปีงบประมาณเริ่มต้นตั้งแต่วันที่  1  ตุลาคมจนถึงวันที่  30  กันยายนของปีถัดไป และผู้มีอำนาจหน้าที่ในการจัดทำงบประมาณคือผู้อำนวยการ[[สำนักงบประมาณ]]

==ลักษณะของงบประมาณ==

การกำหนดลักษณะของงบประมาณคือการกำหนดเอกสารที่จะต้องเสนอเพื่อให้[[รัฐสภา]]พิจารณาในร่างพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปี คำชี้แจงต่อรัฐสภาในกรณีงบประมาณขาดดุลและเกินดุลและหลักเกณฑ์ว่าด้วยการกู้เงิน

'''1.	เอกสารที่ต้องเสนอต่อรัฐสภาในการจัดทำงบประมาณประจำปี''' ประกอบด้วย

1)	คำแถลงแสดงฐานะและนโยบายการคลังและการเงิน สาระสำคัญของงบประมาณ และความสัมพันธ์ระหว่างรายรับและงบประมาณรายจ่ายที่ขอตั้ง

2)	รายรับรายจ่ายเปรียบเทียบระหว่างปีที่ผ่านมา ปีปัจจุบัน และปีที่ขอตั้งงบประมาณรายจ่าย

3)	คำอธิบายเกี่ยวกับประมาณการรายรับ

4)	คำชี้แจงเกี่ยวกับงบประมาณรายจ่ายที่ขอตั้ง

5)	รายงานเกี่ยวกับการเงินของรัฐวิสาหกิจ

6)	คำอธิบายเกี่ยวกับหนี้ของรัฐบาลทั้งที่มีอยู่แล้วในปัจจุบันและที่เสนอขอกู้เพิ่มเติม

7)	รายงานการรับจ่ายเงินหรือทรัพย์สินที่มีผู้มอบให้เพื่อช่วยราชการ

8)	ร่างพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปี

'''2.	การชี้แจงกรณีงบประมาณขาดดุลและเกินดุล'''

	ในการเสนองบประมาณ ถ้าเสนอของบประมาณแบบขาดดุลคือประมาณการรายรับต่ำกว่างบประมาณรายจ่ายที่เสนอขอ ให้ชี้แจงวิธีการหาเงินส่วนที่ขาดต่อรัฐสภา และถ้าเสนอของบประมาณแบบเกินดุลคือประมาณการรายรับสูงกว่างบประมาณรายจ่ายที่เสนอขอ ให้ชี้แจงวิธีการจัดการเงินเพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุด

'''3.	หลักเกณฑ์ว่าด้วยการกู้เงิน'''
 	
ในการกู้เงิน ให้[[กระทรวงการคลัง]]เป็นผู้มีอำนาจกู้เงิน โดยจะต้องกู้ไม่เกินร้อยละยี่สิบของจำนวนเงินงบประมาณรายจ่ายประจำปีและงบประมาณรายจ่ายเพิ่มเติม  และไม่เกินร้อยละแปดสิบของงบประมาณรายจ่ายที่ตั้งไว้สำหรับชำระคืนต้นเงินกู้

	วิธีการกู้เงิน กระทรวงการคลังจะใช้วิธีการออกตั๋วเงินคลัง  พันธบัตร ตราสารอื่นหรือการกู้เงิน  การออกตั๋วเงินคลังให้เป็นไปตามกฎหมายว่าด้วยตั๋วเงินคลัง  ส่วนการออกพันธบัตรหรือตราสารอื่น  หรือการทำสัญญากู้ต้องได้รับอนุมัติจาก[[คณะรัฐมนตรี]]

==การจัดทำงบประมาณ==

ในการจัดทำงบประมาณรายจ่ายประจำปีให้มีวิธีการดังนี้
 
(1) ให้[[รัฐมนตรี]]แต่ละกระทรวงยื่นของบประมาณประจำปีของส่วนราชการหรือรัฐวิสาหกิจต่อผู้อำนวยการสำนักงบประมาณ เมื่อผู้อำนวยการสำนักงบประมาณพิจารณาแล้วให้เสนองบประมาณประจำปีต่อ[[นายกรัฐมนตรี]] เพื่อให้คณะรัฐมนตรีให้ความเห็นชอบแล้วจัดทำเป็นร่างพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปีเสนอต่อรัฐสภา  โดยต้องเสนอไม่น้อยกว่าสองเดือนก่อนวันเริ่มปีงบประมาณ
 
(2) ถ้าไม่สามารถจัดทำพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปีได้ทันปีงบประมาณใหม่  ให้ใช้งบประมาณรายจ่ายประจำปีในปีงบประมาณที่ผ่านมาไปพลางก่อน ตามหลักเกณฑ์และเงื่อนไขที่ผู้อำนวยการสำนักงบประมาณกำหนดโดยขอความอนุมัติจากนายกรัฐมนตรี
 
		(3) การตั้งรายจ่ายเพื่อชดใช้เงินคงคลังหรือเพื่อชดใช้เงินทุนสำรองจ่าย ให้แยกเป็นส่วนต่างหากในพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่าย และให้ถือเป็นรายจ่ายของปีงบประมาณ 

(4) ในกรณีที่มีความจำเป็นจะต้องจ่ายเงินหรือก่อหนี้ผูกพันเกินกว่าหรือนอกเหนือไปจากที่กำหนดไว้ในพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปี  ให้คณะรัฐมนตรีเสนอเป็นร่างพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายเพิ่มเติมต่อรัฐสภา 

==การโอนงบประมาณรายจ่าย==
 
	เมื่อรัฐสภาอนุมัติพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปี งบประมาณที่ตั้งไว้จะโอนหรือนำไปใช้สำหรับส่วนราชการหรือรัฐวิสาหกิจอื่นมิได้  ยกเว้นมีการออกพระราชบัญญัติให้โอนหรือมี[[พระราชกฤษฎีกา]]รวมหรือโอนส่วนราชการเข้าด้วยกัน
 	
นอกจากนี้รายจ่ายที่กำหนดไว้ในรายการใดจะโอนหรือนำไปใช้ในรายการอื่นมิได้  เว้นแต่ได้รับอนุญาตจากผู้อำนวยการสำนักงบประมาณ ยกเว้นเงินราชการลับ  งานหรือโครงการใหม่ จะต้องได้รับอนุมัติจากคณะรัฐมนตรี
	
ในส่วนของงบกลาง คืองบที่ไม่ได้ตั้งสำหรับส่วนราชการใด ผู้อำนวยการสำนักงบประมาณเป็นผู้มีอำนาจจัดสรรให้ส่วนราชการและรัฐวิสาหกิจเบิกจ่าย การโอนรายจ่ายงบกลางรายการใดรายการหนึ่งไปเพิ่มรายการอื่นๆ ให้ผู้อำนวยการสำนักงบประมาณของอนุมัติจากนายกรัฐมนตรี  	

==การควบคุมงบประมาณ==

เพื่อให้งบประมาณรายจ่าย เป็นไปโดยประสิทธิภาพและประสิทธิผล  พระราชบัญญัติวิธีการงบประมาณได้กำหนดแนวทางดังนี้

1.กำหนดให้ให้รัฐมนตรีเป็นผู้รับผิดชอบในการควบคุมงบประมาณ  โดยต้องดำเนินการดังนี้

(1)	จัดให้มีบัญชีการเงินของแผ่นดิน

(2)	กำหนดระเบียบหรือข้อบังคับเกี่ยวกับการเบิกจ่ายเงินจากคลัง  การเก็บรักษาเงินและการนำเงินส่งคลัง  โดยความเห็นชอบของคณะรัฐมนตรี

(3)	จัดให้มีการตรวจเอกสารการขอเบิกเงิน การจ่ายเงินและการก่อหนี้ผูกพัน ตลอดจนเอกสารต่าง ๆ เกี่ยวกับการรับเงิน การเก็บรักษาเงิน และการนำเงินส่งคลัง

(4)	กำหนดและควบคุมระบบบัญชี แบบรายงาน และเอกสารเกี่ยวกับการรับจ่ายเงินและหนี้

(5)	กำหนดระเบียบหรือข้อบังคับว่าด้วยเงินทดรองราชการ โดยความเห็นชอบของคณะรัฐมนตรี

2.กำหนดให้รัฐมนตรีเป็นผู้มีอำนาจเรียกให้ส่วนราชการและรัฐวิสาหกิจรายงานข้อเท็จจริงและมีอำนาจมอบหมายให้พนักงานเจ้าหน้าที่เข้าตรวจเอกสารทางบัญชี หลักฐานต่าง ๆ ของส่วนราชการและรัฐวิสาหกิจ 

3.กำหนดให้การจ่ายเงินหรือก่อหนี้ผูกพันของส่วนราชการหรือรัฐวิสาหกิจ จะทำได้ต่อเมื่อได้รับอนุมัติเงินประจำงวดแล้ว ยกเว้นรายจ่ายที่มีจำนวนและระยะเวลาการจ่ายเงินที่แน่นอน  ผู้อำนวยการสำนักงบประมาณจะขอความเห็นชอบจากคณะรัฐมนตรีให้ส่วนราชการจ่ายเงินโดยไม่ต้องขออนุมัติเงินประจำงวด
	
4. คณะรัฐมนตรีเป็นผู้พิจารณาการก่อหนี้ผูกพัน โดยภายในหกสิบวันนับแต่วันที่พระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปีดังใช้บังคับ สำนักงบประมาณมีหน้าที่รวบรวมรายการงบประมาณรายจ่ายซึ่งจะต้องก่อหนี้ผูกพันและวงเงินที่คาดว่าจะต้องก่อหนี้ผูกพัน เสนอให้คณะรัฐมนตรีพิจารณาอนุมัติ

	5.การก่อหนี้ผูกพันที่เป็นการกู้ยืมเงินหรือการค้ำประกันให้เป็นอำนาจของกระทรวงการคลัง

	6.รัฐวิสาหกิจที่ไม่ใช่นิติบุคคล ถ้ามีความจำเป็นต้องกู้ยืมเงินเพื่อใช้ในการดำเนินกิจการ   ให้กระทรวงเจ้าสังกัดมีอำนาจกู้ยืม ตามเงื่อนไขดังนี้

(1)	การกู้ยืมเงินเพื่อการลงทุน รัฐวิสาหกิจนั้นจะต้องเสนอแผนงานลงทุนให้[[คณะกรรมการบริหารสภาพัฒนาการเศรษฐกิจแห่งชาติ]]พิจารณาก่อน

(2)	ต้องได้รับความเห็นชอบจากรัฐมนตรีและผู้อำนวยการสำนักงบประมาณ  และถ้ากู้ยืมเกินกว่าห้าล้านบาทต้องได้รับอนุมัติจากคณะรัฐมนตรี	
 	
7.เงินที่ส่วนราชการได้รับ ให้ดำเนินการดังนี้

(1)	ให้ส่วนราชการนำส่งคลังตาม[[ระเบียบ]]หรือ[[ข้อบังคับ]] เว้นแต่จะมีกฎหมายกำหนดเป็นอย่างอื่น 

(2)	ในกรณีที่มีผู้มอบเงินให้ส่วนราชการโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อใช้ในกิจการของส่วนราชการนั้น ไม่ต้องนำส่งคลัง

(3)	การได้รับเงินตามโครงการช่วยเหลือหรือความร่วมมือกับ[[รัฐบาล]]ต่างประเทศ  องค์การะหว่างประเทศหรือจากบุคคลใด ไม่ต้องนำส่งคลัง

(4)	รัฐมนตรีมีอำนาจอนุญาตให้ส่วนราชการที่ได้รับเงินไม่ต้องนำส่งคลังก็ได้  เช่น เงินที่ได้รับจากการชดใช้ความเสียหายและต้องซ่อมแซมทรัพย์สิน 	, เงินรายรับของส่วนราชการที่เป็นสถานพยาบาล สถานศึกษา หรือสถานบริการอันเป็นสาธารณประโยชน์หรือประชาสงเคราะห์ , เงินที่ได้รับจากการปฏิบัติงานตามอำนาจหน้าที่และเงินที่ได้รับจากการจำหน่ายหุ้นในนิติบุคคลเพื่อนำไปซื้อหุ้นในนิติบุคคลอื่น  
 	
การขอเบิกเงินตามงบประมาณรายจ่ายจะต้องทำภายในปีงบประมาณนั้น ยกเว้น

1.	เป็นงบประมาณรายจ่ายข้ามปี 

2.	ได้ก่อหนี้ผูกพันไว้ก่อนสิ้นปีงบประมาณ หรือได้รับอนุมัติจากรัฐมนตรีให้เบิกเหลื่อมปี โดยได้มีการกันเงินไว้ตามระเบียบหรือข้อบังคับเกี่ยวกับการเบิกจ่ายเงินจากคลังและให้ขยายเวลาขอเบิกเงินจากคลังต่อไปได้อีกไม่เกินหกเดือนในปีงบประมาณถัดไป เว้นแต่ได้ทำความตกลงกับกระทรวงการคลัง

==อ้างอิง==

<references/>

==หนังสืออ่านประกอบ==

พระราชบัญญัติวิธีการงบประมาณ พ.ศ.  2502 แก้ไขเพิ่มเติมถึง (ฉบับที่ 6) พ.ศ.  2543.

[[หมวดหมู่:การบริหารราชการแผ่นดิน]]