ดูต้นฉบับสำหรับ พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ.2534 แก้ไขเพิ่มเติมถึง ฉบับที่ 8 พ.ศ.2553

เรียบเรียงโดย : อาจารย์บุญยเกียรติ การะเวกพันธุ์ และคณะ

ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ : รศ.ดร.ปธาน สุวรรณมงคล
----

==ความสำคัญของพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน==
      
	พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดินเป็นกฎหมายที่กำหนดขอบเขตอำนาจหน้าที่ของส่วนราชการต่าง ๆ เพื่อมิให้มีการปฏิบัติงานที่ซ้ำซ้อนกัน ก่อให้เกิดการบริหารงานที่เป็นเอกภาพ รวมถึงหลักการในการมอบอำนาจให้ปฏิบัติราชการแทน และกำหนดการบริหารราชการแนวใหม่เพื่อให้ระบบบริหารราชการสามารถปฏิบัติงานตอบสนองต่อการพัฒนาประเทศและการให้บริการแก่ประชาชนได้อย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น

==สาระสำคัญของพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ.2534 แก้ไขเพิ่มเติมถึง ฉบับที่ 8 พ.ศ.2553==

	พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดินพ.ศ.2534 ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เมื่อวันที่ 4กันยายน 2534 และมีการแก้ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติถึงปัจจุบันคือฉบับที่ 8 พ.ศ.2553 โดยพระราชบัญญัติฉบับนี้ได้กำหนดระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน  ดังต่อไปนี้

'''1. การจัดระเบียบริหารราชการแผ่นดิน''' แบ่งออกเป็น 3 รูปแบบคือ  
	  	
(1)ระเบียบบริหารราชการส่วนกลาง
		
(2)ระเบียบบริหารราชการส่วนภูมิภาค
		
(3)ระเบียบบริหารราชการส่วนท้องถิ่น
	
การจัดระเบียบบริหารราชการส่วนกลาง ได้แบ่งส่วนราชการเป็น 4 รูปแบบ โดยส่วนราชการทั้งสี่มีฐานะเป็นนิติบุคคล คือ  
 	 	
(1) สำนักนายกรัฐมนตรี
           	 
(2) กระทรวง หรือทบวงซึ่งมีฐานะเทียบเท่ากระทรวง
          
		(3) ทบวง ซึ่งสังกัดสำนักนายกรัฐมนตรีหรือกระทรวง
           	 
(4) กรม หรือส่วนราชการที่เรียกชื่ออย่างอื่นและมีฐานะเป็นกรม ซึ่งสังกัดหรือไม่สังกัดสำนักนายกรัฐมนตรี กระทรวง หรือทบวง
        	 
ในการจัดบริหารราชการส่วนกลางไก้กำหนดให้นายกรัฐมนตรีเป็นหัวหน้ารัฐบาลบริหารราชการแผ่นดิน มีอำนาจในการสั่งราชการส่วนกลาง ราชการส่วนภูมิภาค และควบคุมราชการส่วนท้องถิ่น
 
	การบริหารราชการของสำนักนายกรัฐมนตรีให้แบ่งส่วนราชการป็น 4 รูปแบบ คือ 

	(1) รูปแบบที่หัวหน้าส่วนราชการเป็นข้าราชการการเมือง ได้แก่ สำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี ซึ่งทำหน้าที่ลักษณะเดียวกันกับสำนักงานรัฐมนตรีในกระทรวงต่างๆ ส่วนราชการนี้มีเลขาธิการนายกรัฐมนตรี ซึ่งเป็นข้าราชการการเมืองดูแลรับผิดชอบ

	(2) รูปแบบที่หัวหน้าส่วนราชการมีฐานะเทียบเท่าปลัดกระทรวงและขึ้นตรงต่อนายกรัฐมนตรี ส่วนราชการเหล่านี้ได้แก่ สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี สำนักงบประมาณ สำนักงานสภาความมั่นคงแห่งชาติ สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สำนักงานคณะกรรมการข้าราชการพลเรือน สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ   สำนักข่าวกรองแห่งชาติ และสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาระบบราชการ
 	
(3) รูปแบบของส่วนราชการที่ทำหน้าที่กำกับดูแลราชการประจำทั่วไปของสำนักนายกรัฐมนตรี คือ สำนักงานปลัดสำนักนายกรัฐมนตรี ซึ่งทำหน้าที่เป็นสำนักงานปลัดกระทรวง มีปลัดสำนักนายกรัฐมนตรี ในฐานะปลัดกระทรวงดูแลรับผิดชอบ
 	
(4) รูปแบบที่หัวหน้าส่วนราชการขึ้นตรงต่อปลัดสำนักนายกรัฐมนตรี ได้แก่ กรมประชาสัมพันธ์สำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค 
 	
2. กระทรวงหรือทบวงซึ่งมีฐานะเทียบเท่ากระทรวง อยู่ภายใต้การดูแลบังคับบัญชาของรัฐมนตรีว่าการกระทรวง มีหน้าที่โดยทั่วไปคือ  การกำหนดนโยบายและวางแผนดำเนินงานของกระทรวง  รวมทั้งกำกับ เร่งรัด ติดตาม การดำเนินงานตามแผนและนโยบายที่กำหนดไว้
 
	การแบ่งส่วนราชการภายในกระทรวง  กระทรวงต่างๆ แบ่งส่วนราชการภายในออกเป็นกรมหรือส่วนราชการที่เรียกชื่อเป็นอย่างอื่นแต่มีฐานะเป็นกรม  ส่วนราชการระดับกรมในกระทรวงต่างๆ อาจจำแนกได้เป็น 3 ประเภท  คือ
	
(1) สำนักงานรัฐมนตรี มีหน้าที่เกี่ยวข้องกับราชการทางการเมืองของกระทรวงมีเลขานุการรัฐมนตรีดูแลรับผิดชอบขึ้นตรงต่อรัฐมนตรีว่าการกระทรวง
	
(2)  สำนักงานปลัดกระทรวง มีหน้าที่เกี่ยวข้องกับราชการประจำทั่วไปของกระทรวง และราชการอื่นที่มิได้กำหนดให้เป็นหน้าที่ของกรมใดกรมหนึ่งในสังกัดกระทรวงโดยเฉพาะ รวมทั้งการกำกับเร่งรัดติดตามผลการปฏิบัติราชการของส่วนราชการในกระทรวง ทั้งนี้โดยอยู่ภายใต้การควบคุมดูแลของปลัดกระทรวง

	(3)  กรม มีอำนาจหน้าที่เกี่ยวกับราชการส่วนใดส่วนหนึ่งของกระทรวงหรือตามกฎหมายว่าด้วยอำนาจหน้าที่ของกรม ทั้งนี้อยู่ภายใต้การรับผิดชอบของอธิบดี หรือตำแหน่งที่เรียกชื่อเป็นอย่างอื่นสำหรับส่วนราชการระดับกรมที่เรียกชื่อเป็นอย่างอื่น
	
การแบ่งส่วนราชการภายในกรม จะแบ่งเป็นสำนักงานเลขานุการกรม กอง และแผนก  
	
การจัดระเบียบบริหารราชการส่วนภูมิภาค แบ่งส่วนราชการออกเป็นสองรูปแบบ  คือ
          	
(1) จังหวัด
          	
(2) อำเภอ
	
ในระดับจังหวัด ได้บัญญัติให้ผู้ว่าราชการจังหวัดเป็นผู้รับนโยบายและคำสั่งจากนายกรัฐมนตรีในฐานะหัวหน้ารัฐบาล คณะรัฐมนตรี กระทรวง ทบวง กรม มาปฏิบัติการให้เหมาะสมกับท้องที่และประชาชน และเป็นหัวหน้าบังคับบัญชาข้าราชการฝ่ายบริหาร ซึ่งปฏิบัติหน้าที่ในราชการส่วนภูมิภาคในเขตจังหวัด และรับผิดชอบในราชการจังหวัดและอำเภอ
	
กำหนดให้มีปลัดจังหวัดและหัวหน้าส่วนราชการประจำจังหวัดซึ่งกระทรวง ทบวง กรมต่าง ๆ ส่งมาประจำทำหน้าที่เป็นผู้ช่วยเหลือผู้ว่าราชการจังหวัด และมีอำนาจบังคับบัญชาข้าราชการฝ่ายบริหารส่วนภูมิภาคซึ่งสังกัดกระทรวง ทบวง กรมนั้น ในจังหวัด

	ในระดับอำเภอ ให้มีนายอำเภอเป็นหัวหน้าปกครองบังคับบัญชาบรรดาข้าราชการในอำเภอ และรับผิดชอบงานบริหารราชการของอำเภอ

	การจัดระเบียบบริหารราชการส่วนท้องถิ่น กำหนดให้มีการบริหารราชการส่วนท้องถิ่น 4 รูปแบบ ดังนี้   คือ
 
	(1) องค์การบริหารส่วนจังหวัด
          	
(2) เทศบาล
          
	(3) องค์การบริหารส่วนตำบล
          	
(4) ราชการส่วนท้องถิ่นอื่นตามที่มีกฎหมายกำหนด ซึ่งในปัจจุบันมีอยู่ 2 รูปแบบคือ กรุงเทพมหานคร ตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการกรุงเทพมหานคร พ.ศ.2528และเมืองพัทยาตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการเมืองพัทยา พ.ศ. 2542
 	
'''2.การปฏิบัติราชการแทน'''
 
	ในการบริหารราชการแผ่นดินผู้มีอำนาจในการบริหารราชการอาจจะมอบอำนาจในการสั่ง การ อนุญาต การอนุมัติ การปฏิบัติราชการหรือการดำเนินการอื่น โดยผู้มีอำนาจในการบริหารราชการสามารถมอบอำนาจให้แก่ผู้มีอำนาจชั้นรองเพื่อปฏิบัติราชการแทน  โดยที่ผู้มอบอำนาจยังคงดำรงตำแหน่งและยังปฏิบัติหน้าที่อยู่
 	
หลักในการปฏิบัติราชการแทนมีอยู่ 5 ประการ คือ
	
(1)  เป็นอำนาจในการสั่ง การอนุญาต การอนุมัติ การปฏิบัติราชการหรือการดำเนินการอื่นที่ผู้ดำรงตำแหน่งใดจะพึงปฏิบัติหรือดำเนินการตามกฎหมาย ระเบียบ ข้อบังคับ หรือคำสั่งใด หรือมติของคณะรัฐมนตรีในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง
	
(2) กฎหมาย ระเบียบ ข้อบังคับ หรือคำสั่งนั้น หรือมติของคณะรัฐมนตรีในเรื่องนั้นมิได้กำหนดเรื่องการมอบอำนาจไว้เป็นอย่างอื่น หรือมิได้ห้ามเรื่องการมอบอำนาจไว้
	
(3)  การมอบอำนาจต้องทำเป็นหนังสือ
	
(4) เมื่อมีการมอบอำนาจแล้ว ผู้รับมอบอำนาจมีหน้าที่ต้องรับมอบอำนาจนั้นและจะมอบอำนาจให้แก่ผู้ดำรงตำแหน่งอื่นต่อไปไม่ได้ (เว้นแต่กรณีการมอบอำนาจให้ผู้ว่าราชการจังหวัด ซึ่งกฎหมายกำหนดว่าผู้ว่าราชการจังหวัดอาจมอบอำนาจนั้นต่อไปอีกได้ เพื่อให้เกิดความคล่องตัวในการบริหารราชการส่วนภูมิภาค)

	(5)  เมื่อมีการมอบอำนาจแล้ว ผู้มอบอำนาจมีหน้าที่กำกับติดตามผลการปฏิบัติราชการของผู้รับมอบอำนาจ และให้มีอำนาจแนะนำและแก้ไขการปฏิบัติราชการของผู้รับมอบอำนาจได้

	การปฏิบัติราชการแทนกำหนดผู้มอบอำนาจและรับมอบอำนาจดังต่อไปนี้
 
ผู้มอบอำนาจ	ผู้รับมอบอำนาจ
  (1)  นายกรัฐมนตรี	•	รองนายกรัฐมนตรี
•	รัฐมนตรีประจำสำนักนายกรัฐมนตรี
  (2)  รัฐมนตรีว่าการกระทรวง	•	รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวง
•	ปลัดกระทรวง
•	อธิบดีหัวหน้าส่วนราชการอื่นซึ่งดำรงตำแหน่งเทียบเท่า
•	ผู้ว่าราชการจังหวัด
  (3)  รัฐมนตรีว่าการกระทรวง	•	รัฐมนตรีช่วยว่าการทบวง
•	ปลัดทบวง
•	อธิบดี
•	หัวหน้าส่วนราชการซึ่งดำรงตำแหน่งเทียบเท่า
•	ผู้ว่าราชการจังหวัด
  (4)  ปลัดสำนักนายกรัฐมนตรี	•	รองปลัดสำนักนายกรัฐมนตรี
•	ผู้ช่วยปลัดสำนักนายกรัฐมนตรี
•	อธิบดีหรือผู้ดำรงตำแหน่งเทียบเท่า
•	ผู้ว่าราชการจังหวัด  
  (5)  ปลัดกระทรวง	•	รองปลัดกระทรวง
•	ผู้ช่วยปลัดกระทรวง
•	อธิบดี หรือผู้ดำรงตำแหน่งเทียบเท่า
•	ผู้ว่าราชการจังหวัด
  (6)  ปลัดทบวง	•	รองปลัดทบวง
•	ผู้ช่วยปลัดทบวง
•	อธิบดีหรือผู้ดำรงตำแหน่งเทียบเท่า
•	ผู้ว่าราชการจังหวัด
  (7)  อธิบดีหรือผู้ดำรงตำแหน่งเทียบเท่า	•	รองอธิบดี  ผู้ช่วยอธิบดี  
•	ผู้อำนวยการกอง
•	หัวหน้ากอง
•	หัวหน้าส่วนราชการที่เรียกชื่ออย่างอื่น
•	หรือผู้ดำรงตำแหน่งเทียบเท่า
  (8)  ผู้อำนวยการกอง หัวหน้ากอง หัวหน้าส่วน-
       ราชการที่เรียกชื่ออย่างอื่น ตามมาตรา 31  
       วรรค 2	•	ข้าราชการในกองหรือส่วนราชการที่มีฐานะเทียบกอง
•	หรือส่วนราชการที่เรียกชื่ออย่างอื่นได้ตามระเบียบที่อธิบดีกำหนด
  (9)  ผู้ว่าราชการจังหวัด	•	รองผู้ว่าราชการจังหวัด
•	ปลัดจังหวัด
•	หัวหน้าส่วนราชการประจำจังหวัด
•	นายอำเภอ
•	ปลัดอำเภอผู้เป็นหัวหน้าประจำกิ่งอำเภอ
•	หัวหน้าส่วนราชการประจำอำเภอ
  (10) นายอำเภอ	•	ปลัดอำเภอ
•	หัวหน้าส่วนราชการประจำอำเภอ
  (11) ปลัดอำเภอผู้เป็นหัวหน้าประจำกิ่งอำเภอ	•	ปลัดอำเภอ
•	หัวหน้าส่วนราชการประจำกิ่งอำเภอ
  (12) หัวหน้าส่วนราชการประจำจังหวัด	•	หัวหน้าส่วนราชการประจำอำเภอ
•	หัวหน้าส่วนราชการประจำกิ่งอำเภอ
  (13) ผู้ดำรงตำแหน่งอื่นนอกจาก (1) ถึง (12)	•	บุคคลอื่นตามระเบียบที่คณะรัฐมนตรีกำหนด

	'''3.การรักษาราชการแทน'''

	พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดินกำหนดให้มีการรักษาราชการแทน ในกรณีที่ผู้ดำรงตำแหน่งไม่อาจปฏิบัติราชการได้  เพื่อให้การบริหารราชการมีความคล่องตัว เกิดความต่อเนื่อง  อันจะเป็นผลให้การบริหารราชการมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลที่ดี  
 
	หลักในการรักษาราชการแทนมี 3 ประการ คือ
		
(1) กรณีที่ไม่มีผู้ดำรงตำแหน่งนั้นหรือมีผู้ดำรงตำแหน่งแต่ไม่อาจปฏิบัติราชการได้ด้วยเหตุใดๆ ก็ตาม
		
(2) ผู้รักษาราชการแทนมีอำนาจหน้าที่เช่นเดียวกับผู้ที่ตนแทนทุกประการ
		
(3) กรณีรักษาราชการแทนเป็นไปตามที่กำหนดไว้ในกฎหมาย
 
	การรักษาราชการแทนไว้ กำหนดแนวทางไว้ดังนี้ 

ผู้ดำรงตำแหน่ง	ผู้รักษาราชการแทน
  (1)  นายกรัฐมนตรี  	รองนายกรัฐมนตรี
กรณีมีรองนายกฯ หลายคนให้คณะรัฐมนตรี 
มอบหมายให้รองนายกรัฐมนตรีคนใดคนหนึ่งเป็นผู้รักษาราชการแทนรัฐมนตรีคนใดคนหนึ่งที่ ครม. มอบหมาย
(2)  รัฐมนตรีว่าการกระทรวง/
       รัฐมนตรีว่าการทบวง		รัฐมนตรีช่วยว่าการฯ 
กรณีมี รัฐมนตรีช่วยว่าการฯ หลายคนให้คณะรัฐมนตรี มอบหมายให้รัฐมนตรีช่วยว่าการฯ คนหนึ่งเป็นผู้รักษาราชการแทนรัฐมนตรีคนใดคนหนึ่งที่คณะรัฐมนตรีมอบหมาย
กรณีไม่มีผู้ดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีช่วยว่าการหรือมีแต่ไม่อาจปฏิบัติหน้าที่ได้ ให้คณะรัฐมนตรีมอบหมายให้รัฐมนตรีคนใดคนหนึ่งเป็นผู้รักษาราชการแทน
  (3)  เลขานุการรัฐมนตรี	ผู้ช่วยเลขานุการรัฐมนตรี
กรณีมีผู้ช่วยเลขานุการรัฐมนตรีหลายคนให้รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมอบหมายให้ผู้ช่วยเลขานุการรัฐมนตรีคนหนึ่งเป็นผู้รักษาราชการ
แทน ถ้าไม่มีผู้ช่วยเลขานุการรัฐมนตรี ให้รัฐมนตรีว่าการกระทรวง แต่งตั้งข้าราชการในกระทรวงคนหนึ่งเป็นผู้รักษาราชการแทน 
(4)  ปลัดกระทรวง	รองปลัดกระทรวง
กรณีมีรองปลัดกระทรวงหลายคนให้นายกรัฐมนตรี หรือรัฐมนตรีว่าการกระทรวงแต่งตั้งรองปลัดกระทรวงคนหนึ่งเป็นผู้รักษาราชการแทน   
ถ้าไม่มีรองปลัดกระทรวง ให้นายกรัฐมนตรี หรือ รัฐมนตรีว่าการกระทรวง ต่งตั้งข้าราชการ
ในกระทรวงซึ่งดำรงตำแหน่งไม่ต่ำกว่าอธิบดีหรือ
เทียบเท่าเป็นผู้รักษาราชการแทน
  (5)  อธิบดี  	รองอธิบดี
กรณีมีรองอธิบดีหลายคนให้ปลัดกระทรวงแต่งตั้ง
ข้าราชการในกรมซึ่งดำรงตำแหน่งเทียบเท่ารองอธิบดี  
หรือข้าราชการตั้งแต่ผู้อำนวยการกอง 
หัวหน้ากองหรือเทียบเท่าขึ้นไปคนใดคนหนึ่ง เพื่อความเหมาะสม ให้นายกรัฐมนตรี หรือรัฐมนตรีว่าการกระทรวง อาจแต่งตั้งข้าราชการให้รักษาราชการแทนได้
(6)  รองอธิบดี	อธิบดีแต่งตั้งข้าราชการในกรมซึ่งดำรงตำแหน่งเทียบเท่ารองอธิบดีหรือข้าราชการตั้งแต่ตำแหน่งหัวหน้ากองหรือเทียบเท่าขึ้นไป
3)  เลขานุการกรม หรือหัวหน้าส่วนราชการตาม
       มาตรา 33 วรรค 2	อธิบดีแต่งตั้งข้าราชการในกรมคนหนึ่งซึ่งดำรงตำแหน่ง ไม่ต่ำกว่าหัวหน้ากองหรือเทียบเท่า เป็นผู้รักษาราชการแทน 

'''4.การพัฒนาระบบราชการ'''
 
พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน(แก้ไขเพิ่มเติม ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2545  ได้จัดตั้งสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาระบบราชการ เป็นผู้มีอำนาจหน้าที่ในการพัฒนาระบบราชการเพื่อให้การพัฒนาระบบราชการบรรลุประสิทธิภาพและประสิทธิผล 

==บรรณานุกรม==

พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ.2534

พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ.2534 แก้ไขเพิ่มเติมถึง ฉบับที่ 8 พ.ศ.2553

==หนังสืออ่านประกอบ==

พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ.2534 แก้ไขเพิ่มเติมถึง ฉบับที่ 8 พ.ศ.2553

[[หมวดหมู่:การบริหารราชการแผ่นดิน]]