ดูต้นฉบับสำหรับ บทบาทหน้าที่ของสาขาพรรคการเมืองตามกฎหมายพรรคการเมือง


ผู้เรียบเรียง&nbsp; ผศ.ดร. พนารัตน์ มาศฉมาดล&nbsp;

ผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ รศ. ดร. นิยม รัฐอมฤต

----
<p style="text-align: center;">'''บทบาทหน้าที่ของสาขาพรรคการเมืองตามกฎหมายพรรคการเมือง'''</p> 
'''1. บทนำและความสำคัญของสาขาพรรคการเมือง'''

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; พรรคการเมืองที่เป็นสถาบันทางการเมืองในระบอบประชาธิปไตยโดยผู้แทน เนื่องจากภารกิจหลักประการหนึ่งของพรรคการเมือง คือ การส่งสมาชิกพรรคการเมืองเพื่อลงสมัครรับเลือกตั้งนั่นเอง ภายใต้บทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยที่รองรับสิทธิและเสรีภาพของประชาชนในการรวมตัวกันทางการเมือง ทั้งนี้ ในการจัดตั้งพรรคการเมืองของประเทศไทยได้มีพระราชบัญญัติพรรคการเมือง พ.ศ. 2498&nbsp;เป็นกฎหมายพรรคการเมืองฉบับแรกของประเทศไทย ในปัจจุบันกฎหมายพรรคการเมืองอยู่ในรูปแบบของพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560 เพื่อใช้เป็นเครื่องมือในการกำหนดวิธีการจัดตั้งพรรคการเมืองและการดำเนินกิจกรรมของพรรคการเมืองให้สอดคล้องกับบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญ โดยหนึ่งในสาระสำคัญของกฎหมายพรรคการเมือง คือ การกำหนดให้พรรคการเมืองต้องจัดตั้ง “สาขาพรรคการเมือง” หากประสงค์จะส่งผู้สมัครรับเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร แบบแบ่งเขตเลือกตั้งในเขตเลือกตั้งใดต้องมีสาขาพรรคการเมืองหรือตัวแทนพรรคการเมืองประจำจังหวัดที่มีเขตพื้นที่รับผิดชอบในเขตเลือกตั้งนั้น[[#_ftn1|[1]]] รวมถึงการกำหนดรายละเอียดการบริหารจัดการสาขาพรรคการเมือง กำหนดให้มีการประชุมใหญ่ของสาขาพรรคการเมือง กำหนดวิธีการบริหารการเงินและทรัพย์สินและการจัดทำบัญชีของสาขาพรรคการเมือง การเลิกสาขาพรรคการเมือง ไว้ใน “ข้อบังคับของพรรคการเมือง”[[#_ftn2|[2]]] พร้อมกันนี้ กฎหมายพรรคการเมืองยังได้กำหนดโทษของการไม่ดำเนินการตามที่กฎหมายกำหนด ความสำคัญดังกล่าวจึงนำมาสู่การศึกษาถึงบทบาทหน้าที่ของสาขาพรรคการเมือง รายละเอียดดังนี้

&nbsp;

'''2. การจัดตั้งสาขาพรรคการเมือง'''

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; กฎหมายพรรคการเมืองกำหนดให้พรรคการเมืองต้องดำเนินการจัดตั้งสาขาพรรคการเมืองภายในหนึ่งปีนับแต่วันที่นายทะเบียนรับจดทะเบียนพรรคการเมือง โดยต้องจัดตั้งสาขาพรรคการเมืองในแต่ละภาคตามบัญชีรายชื่อภาคและจังหวัดที่คณะกรรมการการเลือกตั้งกำหนดอย่างน้อยภาคละหนึ่งสาขา โดยสาขาพรรคการเมืองแต่ละสาขาต้องมีสมาชิกที่มีภูมิลำเนาอยู่ในเขตพื้นที่ที่รับผิดชอบของสาขานั้นตั้งแต่ 500 คนขึ้นไป<br/> เมื่อจัดตั้งสาขาพรรคการเมืองขึ้นในภาคใดแล้ว ให้หัวหน้าพรรคการเมืองมีหนังสือแจ้งการจัดตั้งสาขาต่อนายทะเบียนภายในสิบห้าวันนับแต่วันที่จัดตั้งสาขานั้น

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; สาขาพรรคการเมืองและตัวแทนพรรคการเมืองประจำจังหวัดจะจัดตั้งขึ้น นอกราชอาณาจักรมิได้[[#_ftn3|[3]]]

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; การจัดตั้งสาขาพรรคการเมืองต้องดำเนินการภายใน 180 วัน แต่วันที่พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560 ใช้บังคับ ในกรณีที่ได้มีการจัดตั้งสาขาพรรคการเมืองโดยชอบตามพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2550 ให้ถือว่าเป็นการจัดตั้งตามพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญนี้และให้ดำเนินการให้เป็นไปตามที่กำหนดไว้ในพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญนี้ แล้วให้แจ้งเป็นหนังสือยืนยันให้นายทะเบียนทราบภายในระยะเวลาดังกล่าวด้วย[[#_ftn4|[4]]]

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;

รูป 1 ขั้นตอนการจัดตั้งสาขาพรรคการเมือง[[#_ftn5|[5]]]

[[File:PAR33.jpg|600x800px]]

ที่มา&nbsp;: สำนักงานคณะกรรมการการเลือกตั้ง

&nbsp;

'''3. บทบาทและหน้าที่ของสาขาพรรคการเมือง'''

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; บทบาทและอำนาจหน้าที่ของสาขาพรรคการเมืองในการดำเนินกิจกรรมทางการเมืองในเขตพื้นที่จัดตั้งสาขาของพรรคการเมือง มีดังนี้

&nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp;'''3.1''''''&nbsp;หน้าที่ส่งผู้สมัครรับเลือกตั้ง'''

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; สาขาของพรรคการเมืองนับว่ามีความสำคัญในระบอบประชาธิปไตย เนื่องจากกฎหมายกำหนดให้พรรคการเมืองใดที่ต้องการจะส่งผู้สมัครรับเลือกตั้งลงในเขตพื้นที่ใดจะต้องจัดตั้งสาขาของพรรคการเมืองในเขตพื้นที่นั้น[[#_ftn6|[6]]] ทั้งนี้ การส่งผู้สมัครรับเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร

- แบบแบ่งเขตเลือกตั้งในเขตเลือกตั้งให้พรรคการเมืองส่งผู้สมัครรับเลือกตั้งจากผู้ซึ่งได้รับเลือกจากสาขาพรรคการเมืองหรือตัวแทนพรรคการเมือง ประจำจังหวัดที่มีเขตพื้นที่รับผิดชอบในเขตเลือกตั้งนั้นเป็นผู้สมัครรับเลือกตั้ง[[#_ftn7|[7]]]

- แบบบัญชีรายชื่อ ให้พรรคการเมืองจัดทำบัญชีรายชื่อ&nbsp; เพื่อส่งให้สาขาพรรคการเมืองหรือตัวแทนพรรคการเมืองประจำจังหวัด&nbsp; โดยให้คำนึงถึงผู้สมัครรับเลือกตั้งจากภูมิภาคต่าง ๆ และความเท่าเทียมกันระหว่างชายและหญิงด้วย[[#_ftn8|[8]]]

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; ในการเลือกตั้งแบบทั่วไป ในกรณีที่พรรคการเมืองต้องสรรหาผู้สมัครรับเลือกตั้งให้ดำเนินการตามที่กำหนดไว้ในข้อบังคับ โดยที่จะต้องมีหัวหน้าสาขาพรรคการเมืองไม่น้อยกว่าสี่สาขาซึ่งมาจากภาคต่างกัน[[#_ftn9|[9]]] หมายความว่า พรรคการเมืองจะต้องจัดตั้งสาขาของพรรคการเมืองอย่างน้อย 4 สาขา ให้ครอบคลุมภูมิภาค<br/> ต่าง ๆ ในประเทศไทย ทั้งนี้ สำหรับการเลือกตั้งทั่วไปในครั้งแรกเมื่อวันอาทิตย์ที่ 24 มีนาคม 2562 ที่ผ่านมา กฎหมายอนุญาตให้พรรคการเมืองใดที่ได้จัดตั้งสาขาพรรคการเมืองหรือตัวแทนพรรคการเมืองประจำจังหวัดไว้แล้วในจังหวัดใด ให้พรรคการเมืองนั้นสามารถส่งผู้สมัครรับเลือกตั้งได้ทุกเขตเลือกตั้งในจังหวัดนั้น[[#_ftn10|[10]]]

&nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; '''&nbsp;3.2&nbsp;บทบาทในกิจกรรมทางการเมือง'''

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; เพื่อให้การดำเนินกิจกรรมทางการเมืองของพรรคการเมืองเป็นไปโดยทั่วถึงและเข้าถึงกลุ่มทางการเมืองทั่วประเทศการจัดตั้งสาขาของพรรคการเมืองจึงเป็นเรื่องสำคัญอันจะช่วยเสริมให้การบริหารจัดการพรรคการเมืองตอบสนองความต้องการของสมาชิกพรรคการเมือง ดังนั้น กฎหมายพรรคการเมืองจึงกำหนดให้

- ต้องขอความเห็นของสาขาพรรคการเมืองและตัวแทนพรรคการเมืองประจำจังหวัดในการการกำหนดนโยบายของพรรคการเมืองที่ใช้ในการประกาศโฆษณา[[#_ftn11|[11]]]

- กิจกรรมที่เสนอโดยหัวหน้าสาขาพรรคการเมืองต้องกระทำโดยที่ประชุมใหญ่ของพรรคการเมือง[[#_ftn12|[12]]]

- องค์ประชุมของที่ประชุมใหญ่สาขาพรรคการเมืองอย่างน้อยต้องประกอบด้วยกรรมการสาขาพรรคการเมืองไม่น้อยกว่ากึ่งหนึ่งของกรรมการสาขาพรรคการเมืองทั้งหมด และสมาชิกสาขาพรรคการเมือง ทั้งนี้ มีจำนวนรวมกันทั้งหมดไม่น้อยกว่าหนึ่งร้อยคน[[#_ftn13|[13]]]

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;

&nbsp;

''&nbsp; &nbsp; &nbsp;'' '''&nbsp;3.3&nbsp;''''''สิทธิและหน้าที่ของสาขาพรรคการเมือง'''

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; เมื่อมีการจัดตั้งสาขาของพรรคการเมืองขึ้นแล้วกฎหมายกำหนดหน้าที่ให้แก่คณะกรรมการบริหารพรรคการเมือง หัวหน้าพรรคการเมือง รวมถึงบุคคลใด ๆ ให้ต้องดำเนินการตามที่กฎหมายกำหนด ดังนี้

- หน้าที่บริหารการเงิน ทรัพย์สิน และประโยชน์อื่นใดของสาขาพรรคการเมือง กฎหมายกำหนดให้เป็นหน้าที่ของคณะกรรมการบริหารพรรคการเมือง[[#_ftn14|[14]]]

- หัวหน้าสาขาพรรคการเมือง&nbsp; และตัวแทนพรรคการเมืองประจำจังหวัด มีหน้าที่ต้องจัดให้มีบัญชีรับ และจ่ายเงินของสาขาพรรคการเมือง รวมถึงการจัดทำบัญชีรายชื่อพร้อมที่อยู่ของสมาชิกที่มีภูมิลำเนาในเขตจังหวัดซึ่งเป็นที่ตั้งของสาขาพรรคการเมือง[[#_ftn15|[15]]]

- หน้าที่ออกใบเสร็จรับเงินบริจาคเพื่อดำเนินกิจกรรมทางการเมืองของสาขาพรรคการเมือง[[#_ftn16|[16]]]

- สิทธิได้รับเงินจัดสรรจากกองทุนเพื่อการพัฒนาพรรคการเมืองร้อยละ 20 ของวงเงินจัดสรรต่อจำนวนสาขาพรรคการเมือง[[#_ftn17|[17]]] เมื่อใช้จ่ายเพื่อการใดแล้ว ให้จัดทำรายงานให้คณะกรรมการการเลือกตั้งทราบทุกสามเดือนนับแต่วันที่ได้รับการจัดสรร[[#_ftn18|[18]]]

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;

'''4.&nbsp;''''''คุณสมบัติของคณะกรรมการสาขาของพรรคการเมือง'''[[#_ftn19|[19]]]

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; กรรมการสาขาพรรคการเมืองต้องเป็นสมาชิกและมีคุณสมบัติและไม่มีลักษณะต้องห้ามเช่นเดียวกับกรรมการบริหารพรรคการเมือง ดังนี้[[#_ftn20|[20]]]

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; 1. คุณสมบัติ

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; (1) มีสัญชาติไทยโดยการเกิด ในกรณีเป็นผู้มีสัญชาติไทยโดยการแปลงสัญชาติต้องได้สัญชาติไทย มาแล้วไม่น้อยกว่า 5 ปี

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp; (2) มีอายุไม่ต่ำกว่า 20 ปี

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; 2. ลักษณะต้องห้ามตามมาตรา 98 รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 ดังนี้

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;&nbsp; (1) ไม่เป็นบุคคลต้องห้ามมิให้ใช้สิทธิสมัครรับเลือกตั้งตามมาตรา 98 (1) (2) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (14) (16) (17) หรือ (18) ของรัฐธรรมนูญ

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; (2) อยู่ในระหว่างถูกสั่งห้ามมิให้ดำรงตำแหน่งใดในพรรคการเมืองตามพระราชบัญญัติ ประกอบรัฐธรรมนูญนี้

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; (3) ไม่เป็นสมาชิกของพรรคการเมืองอื่นหรือผู้ยื่นคำขอจดทะเบียนจัดตั้งพรรคการเมืองอื่น หรือผู้แจ้งการเตรียมการจัดตั้งพรรคการเมืองอื่น

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; 3. องค์ประกอบของคณะกรรมการสาขาของพรรคการเมือง

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; คณะกรรมการสาขาพรรคการเมืองประกอบด้วย หัวหน้าสาขาและกรรมการสาขาพรรคการเมืองตามจำนวนที่กำหนดในข้อบังคับพรรคการเมืองซึ่งต้องไม่น้อยกว่า 7 คน ในกรณีที่พรรคการเมืองใด มีหัวหน้าสาขาพรรคการเมืองและตัวแทนพรรคการเมืองประจำจังหวัดรวมกันไม่ถึงเจ็ดคน ให้พรรคการเมืองจัดให้มีการเลือกตัวแทนสมาชิกเพื่อให้ได้จำนวนที่ยังขาดอยู่จนครบจำนวนเจ็ดคน ทั้งนี้ การเลือกกันเองของหัวหน้าสาขาพรรคการเมืองและตัวแทนพรรคการเมืองประจำจังหวัด หรือการเลือกตัวแทนสมาชิกให้เป็นไปตามข้อบังคับ[[#_ftn21|[21]]]

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;

'''5.&nbsp;''''''การเลิกหรือการสิ้นสภาพของสาขาพรรคการเมือง'''

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; สาขาพรรคการเมืองย่อมสิ้นสภาพ ในกรณีดังต่อไปนี้

1) การเลิกสาขาพรรคการเมืองตามที่กำหนดไว้ในข้อบังคับพรรคการเมือง

2) เมื่อมีจำนวนสาขาพรรคการเมืองเหลือไม่ถึงภาคละหนึ่งสาขาเป็นระยะเวลาติดต่อกันหนึ่งปี[[#_ftn22|[22]]]

&nbsp;

'''6.&nbsp;ปัญหาของสาขาพรรคการเมือง'''

&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; จากงานวิจัยปัญหาและอุปสรรคของสาขาพรรคการเมืองของประเทศไทยสรุปได้ว่า การจัดตั้งสาขาของพรรคการเมืองเป็นไปตามเงื่อนไขของกฎหมายพรรคการเมือง เพื่อให้สามารถดำเนินกิจกรรมทางการเมืองในการส่งผู้สมัครรับเลือกตั้งได้เท่านั้น มิได้เป็นการจัดตั้งสาขาพรรคการเมืองให้กระจายไปยังภูมิภาคต่าง ๆ อย่างทั่วถึง เพื่อให้สาขาพรรคเป็นกลไกของพรรคในการเชื่อมโยงกับประชาชน อันจะเป็นการวางรากฐานความเข้มแข็งให้แก่พรรคการเมืองแต่อย่างใด[[#_ftn23|[23]]] โดยสาขาพรรคการเมืองในบางสาขาได้ดำเนินบทบาทเฉพาะในวันประชุมใหญ่สามัญประจำปีสาขาพรรคเพียงอย่างเดียว[[#_ftn24|[24]]] จากการศึกษาเบื้องต้นเกี่ยวกับสาขาของพรรคการเมืองจะพบว่าปัญหาและอุปสรรคในการจัดตั้งสาขาของพรรคการเมืองมักจะเกิดจากความไม่พร้อมด้านเงินทุน รวมทั้งขาดการวางแผนในการพัฒนาบุคลากรของสาขาพรรคให้มีความรู้ความเข้าใจในการดำเนินกิจการของสาขาพรรคการเมือง ดังนั้น แนวทางการพัฒนาองค์ความรู้ให้แก่สมาชิกของพรรคการเมือง รวมถึงสมาชิกสาขาพรรคการเมืองจะช่วยให้ประชาชนในเขตพื้นที่ต่าง ๆ กลับมาให้ความสำคัญทางการเมืองและเข้ามามีส่วนร่วมในทางการเมืองมากขึ้น ซึ่งสอดคล้องกับเจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 ที่ต้องการให้สมาชิกพรรคการเมืองได้มีส่วนร่วมในการกำหนดนโยบายและการส่งผู้สมัครรับเลือกตั้ง

&nbsp;

'''7. บรรณานุกรม'''

ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 134/ตอนที่ 105 ก/7 ตุลาคม 2560. พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560

ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 134/ตอนที่ 40 ก/6 เมษายน 2560. รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560

สติธร ธนานิธิโชติ. (2555). '''การสร้างความเข้มแข็งให้แก่พรรคการเมืองไทย'''.&nbsp; ม.ป.ท.: สถาบันพระปกเกล้า. สํานักวิจัยและพัฒนา.

สำนักงานคณะกรรมการการเลือกตั้ง'''.การจัดตั้งสาขาพรรคการเมือง'''. ออนไลน์จาก [https://www.ect.go.th/ect_th/download/article/article_20190624130339.pdf https://www.ect.go.th/ect_th/download/article/article_20190624130339.pdf]. เมื่อ 1 มิถุนายน 2563.

อเนก สุขดี เสนีย์ คำสุข และ ปธาน สุวรรณมงคล. '''การก่อตั้งและบทบาททางการเมืองของสาขาพรรคการเมืองไทย ภายใต้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ''''''2550'''. วารสารรัฐศาสตร์และนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏกาฬสินธุ์ ปีที่ 2 เล่มที่ 1 (ม.ค.-มิ.ย. 2556).
<div>อ้างอิง&nbsp; 
----
<div id="ftn1">
[[#_ftnref1|[1]]] มาตรา 47 แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn2">
[[#_ftnref2|[2]]] มาตรา 15 (7) (8) (14) และ (16) แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn3">
[[#_ftnref3|[3]]] มาตรา 36 แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn4">
[[#_ftnref4|[4]]] มาตรา 141 (7) แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn5">
[[#_ftnref5|[5]]] สำนักงานคณะกรรมการการเลือกตั้ง, '''การจัดตั้งสาขาพรรคการเมือง''', ออนไลน์จาก [https://www.ect.go.th/ect_th/download/article/article_20190624130339.pdf https://www.ect.go.th/ect_th/download/article/article_20190624130339.pdf], เมื่อ 1 มิถุนายน 2563.
</div> <div id="ftn6">
[[#_ftnref6|[6]]] มาตรา 47 แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn7">
[[#_ftnref7|[7]]] มาตรา 47 วรรคสอง แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn8">
[[#_ftnref8|[8]]] มาตรา 48 แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn9">
[[#_ftnref9|[9]]] มาตรา 49 แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn10">
[[#_ftnref10|[10]]] มาตรา 145 แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn11">
[[#_ftnref11|[11]]] มาตรา 57 แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn12">
[[#_ftnref12|[12]]] มาตรา 38 (6) แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn13">
[[#_ftnref13|[13]]] มาตรา 39 วรรคท้าย แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn14">
[[#_ftnref14|[14]]] มาตรา 58 แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn15">
[[#_ftnref15|[15]]] มาตรา 58 วรรคสอง แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn16">
[[#_ftnref16|[16]]] มาตรา 67 วรรคสอง แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn17">
[[#_ftnref17|[17]]] มาตรา 83 (4) แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn18">
[[#_ftnref18|[18]]] มาตรา 84 แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn19">
[[#_ftnref19|[19]]] มาตรา 9 แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn20">
[[#_ftnref20|[20]]] มาตรา 34 แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn21">
[[#_ftnref21|[21]]] มาตรา 144 แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn22">
[[#_ftnref22|[22]]] มาตรา 91 (3) แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
</div> <div id="ftn23">
[[#_ftnref23|[23]]] สติธร ธนานิธิโชติ, (2555), '''การสร้างความเข้มแข็งให้แก่พรรคการเมืองไทย''', ม.ป.ท.: สถาบันพระปกเกล้า, สํานักวิจัยและพัฒนา.
</div> <div id="ftn24">
[[#_ftnref24|[24]]] อเนก สุขดี เสนีย์ คำสุข และ ปธาน สุวรรณมงคล, '''การก่อตั้งและบทบาททางการเมืองของสาขาพรรคการเมืองไทย ภายใต้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ''''''2550''', วารสารรัฐศาสตร์และนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏกาฬสินธุ์ ปีที่ 2 เล่มที่ 1 (ม.ค.-มิ.ย. 2556).
</div> </div>